Του Τρύφωνα Τρύφωνος*
Τα φυτά μπονσάι είναι ιδιαίτερη περίπτωση και μία πολύ ενδιαφέρουσα κατηγορία φυτών καθότι πίσω τους εμπεριέχουν μία ολόκληρη φιλοσοφία. Από τον μεσαίωνα, η ενασχόληση με την τέχνη των μπονσάι αποτελούσε μια μορφή τέχνης και έκφρασης στους λαούς της Απω Ανατολής η οποία μεταφέρεται μέχρι τα χρόνια μας. Τα φυτά αυτά, στις ασιατικές κουλτούρες συμβολίζουν την αιωνιότητα και την αρμονία της φύσης και θεωρούνται εξαιρετικής πολιτισμικής αξίας. Τι είναι όμως αυτά τα περίφημα φυτά μπονσάι; Τα μπονσάι είναι φυτά τα οποία καλλιεργούνται σε φυτοδοχεία και των οποίων δίνεται το επιθυμητό σχήμα με το προσεκτικό κλάδεμα των φύλλων, των νέων βλαστών και κλαδιών τους από τον καλλιεργητή τους. Αλλωστε, η λέξη μπονσάι προέρχεται από τις ιαπωνικές λέξεις bon, που σημαίνει «πιάτο» και sai που σημαίνει «φύτευση», άρα το bonsai είναι ένα «φυτό στο πιάτο». Ας γνωρίσουμε λοιπόν τα φυτά μπονσάι κι ας δούμε πώς μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε στον κήπο και γενικά στους χώρους του σπιτιού μας.
Φιλοσοφία του μπονσάι
Η όλη φιλοσοφία του μπονσάι έγκειται στο γεγονός ότι η ανάπτυξη του φυτού μέσα στο φυτοδοχείο είναι μία μικρογραφία της πραγματικής ανάπτυξης του ίδιου φυτού αν φυτευόταν ελεύθερα στο χώμα. Για παράδειγμα, αν φυτεύαμε σήμερα ένα φύκο στον κήπο μας, σε 50 χρονιά θα είχε ένα συγκεκριμένο σχήμα και μία αναλογία κορμού-φυλλώματος. Εάν παράλληλα καλλιεργούσαμε και ένα φύκο μπονσάι σ’ ένα φυτοδοχείο, τότε τα φυτά θα ήταν πανομοιότυπα με τις ίδιες αναλογίες, απλά σε πιο μικρές διαστάσεις όπως μια φωτογραφία.
Πώς μπορεί ένα φυτό να γίνει μπονσάι;
Κατ’ αρχάς πρέπει να αντιληφθούμε ότι δε μπορούν όλα τα φυτά να καλλιεργηθούν ως μπονσάι. Συνήθως, ως μπονσάι συναντούμε διάφορους φύκους, βουκεμβίλιες αλλά και κωνοφόρα δέντρα. Ο τρόπος να τα αναπτύξουμε μ’ αυτό τον τρόπο είναι μέσω της φύτευσής τους σε φυτοδοχείο και του τακτικού κλαδέματος του υπέργειού τους τμήματος στο σχήμα που επιθυμούμε. Ακριβώς λόγω της ανάπτυξής τους σε φυτοδοχεία, αυτά τα φυτά θα έχουν πολύ πιο αργή ανάπτυξη από το αν φυτεύονταν ελεύθερα στον κήπο μας (χωρίς το φυτοδοχείο). Αυτό φυσικά δεν τα εμποδίζει από το να αποτελέσουν μέρος του σχεδιασμού του κήπου μας, αφού με τη σωστή τοποθέτηση των φυτοδοχείων αυτών σε συγκεκριμένα σημεία του κήπου μας, μπορούν να δώσουν μία πανέμορφη αισθητική στον ευρύτερο εξωτερικό μας χώρο και να συνδυαστούν. Ακόμα, μπορούμε να τα φυτεύσουμε στον κήπο μας (όπως αναλύεται πιο κάτω) αρκεί φυσικά να συνεχίσουμε να τους συμπεριφερόμαστε σαν μπονσάι. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι μερικά απ’ αυτά τα φυτά παραμένουν πολύ μικρά σε ύψος (λες και είναι μινιατούρες φυτών), ενώ άλλα μπορούν, με την πάροδο του χρόνου, να μεγαλώσουν και να αναπτυχθούν σε μεγαλύτερο ύψος (1,5-2 μέτρα).
Φύτευση στον κήπο μας
Τα φυτά μπονσάι μπορούν να φυτευτούν στον κήπο μας αρκεί να φυτευτούν με τη γλάστρα τους. Εάν τα βγάλουμε από τη γλάστρα και τα φυτεύσουμε ελεύθερα στο χώμα, τότε χάνουν την ιδιότητά τους ως μπονσάι και γίνονται κανονικά δέντρα. Το γεγονός ότι φυτεύονται με τη γλάστρα, εξυπακούει ότι τα μπονσάι μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολύ ξέβαθες επιφάνειες, ενώ πολλές φορές αρκεί η κάλυψή τους μόνο με πέτρες, χαλίκια ή βότσαλα. Αυτό τα καθιστά φυτεύσιμα σε βραχώδεις περιοχές όπου, λόγω της ιδιαιτερότητας του εδάφους, δε θα μπορούσαμε να σκάψουμε βαθιά ή δε θα ευδοκιμούσαν άλλα φυτά, αφού δεν θα μπορούσαν να αναπτύξουν το ριζικό τους σύστημα (φωτογραφία).
Γενική φροντίδα και συντήρηση
Αρδευση: Τα φυτά μπονσάι έχουν περιορισμένες ανάγκες σε νερό και καλά είναι να αποφεύγουμε την πολύ συχνή άρδευσή τους, ώστε να μην προκαλέσουμε τη δημιουργία μυκητών στο ριζικό τους σύστημα. Γι’ αυτό το λόγο, πρέπει οπωσδήποτε να σιγουρευτούμε ότι το φυτοδοχείο μας έχει τρύπες στο κάτω μέρος τους, οι οποίες θα βοηθούν στην αποστράγγιση του νερού, ενώ το χώμα μας πρέπει να έχει μεγάλη υδατοχωρητικότητα.
Κλάδεμα: Το κλάδεμα αποτελεί για τα μπονσάι κύρια λειτουργία, αφού είναι αυτό το οποίο τους δίνει το χαρακτηριστικό τους σχήμα. Με το κλάδεμα ο καλλιεργητής του μπονσάι αφαιρεί τους νέους βλαστούς από τον κορμό των φυτών, κλαδεύει τα φύλλα και τα κλαδιά και γενικά δίνει στο φυτό το σχήμα και περίγραμμα που επιθυμεί. Το κλάδεμα συστήνεται να γίνεται την περίοδο της άνοιξης και του φθινοπώρου για τα αειθαλή και την περίοδο του χειμώνα για τα φυλλοβόλα.
Λίπανση: Η λίπανση των φυτών μπονσάι δεν είναι επιβεβλημένη διαχρονικά, όμως, λόγω του ότι είναι φυτεμένα στο φυτοδοχείο τους και δεν έρχονται σε επαφή με το φυσικό χώμα, ώστε να απορροφήσουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται, η λίπανση θα τα βοηθήσει να διατηρηθούν υγιή και όμορφα. Η λίπανση συστήνεται να γίνεται την περίοδο της άνοιξης και του φθινοπώρου και σε χαμηλή δόση, ώστε να μη «καούν» τα φυτά.
Διατήρηση: Τα μπονσάι παρόλο που στην αγορά πωλούνται σαν φυτά εσωτερικού χώρου, η παρατεταμένη έκθεσή τους σε εσωτερικούς χώρους πιθανόν να δημιουργήσει προβλήματα πτώσης φύλλων και έτσι συστήνεται τους καλοκαιρινούς μήνες να μεταφέρονται σε εξωτερικό χώρο σε σημείο χωρίς άμεση έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Η μεταφορά τους στον εξωτερικό χώρο (και αντίθετα), ωστόσο, να γίνεται σταδιακά και να αποφεύγονται οι απότομες αλλαγές του περιβάλλοντος.
*BSc Γεωπονίας, MSc Αρχιτεκτονικής Κήπων,
Διευθύνων Σύμβουλος, Green Forest
Αντιπρόεδρος της Παγκύπριας Ένωσης Γεωπόνων,
Πρόεδρος της Ένωσης Γεωπόνων Πάφου
Τ: 99675101 / Ε: [email protected]
Aκολουθήστε μας στο Google News
