Μέρος 4ο (Τελευταίο)
Του Μιχάλη Μιχαήλ
Στο τρίτο μέρος του σημειώματός μας, ο Τ/κύπριος συνδικαλιστής Κιαμίλ Τουντζέλ αναφέρθηκε στο ρόλο των ηγετών των δύο κοινοτήτων, αρχιεπισκόπου Μακαρίου Β’ και Φ. Κιουτσούκ εναντίον της απεργίας, στους απεργοσπάστες που έσπαζαν τις απεργίες με τη συνοδεία αστυνομικών και στην ίδρυση και το κλείσιμο της τ/κυπριακής εφημερίδας «Εμεκσί».
Σε αυτό το σημείωμα θα παραθέσουμε τη μαρτυρία του συνδικαλιστή για τα όσα ακολούθησαν.
Η ΠΕΟ βοηθά τις Τούρκικες Συντεχνίες
Μετά την απεργία του Μουχαρρέμη και το κλείσιμο του «Εμεχτσί» οι Τουρκικές Συντεχνίες πήραν την κάτω βόλτα. Για αυτό, ζήτησαν τη βοήθεια της ΠΕΟ. Αυτή πρόθυμα έστειλε τέσσερα στελέχη της για βοήθεια.
Πήγαμε στις Τουρκικές Συντεχνίες ο Οσμάν Ζεκκί, ο Τζιεμάλ Μεχμέτ, ο Χαλίλ Τουντζιέρ και ο Κιαμίλ Τουντζέλ.
Έτσι γνωρίσαμε από κοντά τον Αχμέτ Σατί και τα άλλα στελέχη, τον Αζίζ Τουντζιάη, το Ντερβίς Αλί Αλκάν, το Τζιαχίτ Αχμέτ και Φαζίλ Οντέρ.
Η κατάσταση που βρήκαμε ήταν τραγική. Οι συντεχνίες ήταν βουτηγμένες στα χρέη. Συζητήσαμε την κατάσταση και αποφασίσαμε την έκδοση διπλότυπων για τη συλλογή οικονομικής βοήθειας. Καθημερινά και ιδιαίτερα τα Σαββατοκύριακα, μαζί με το Χαλίλ Ττουντζιέρ, γυρίζαμε τα μαγαζιά, τους συλλόγους και τους τόπους διαμονής των εργαζόμενων και μαζεύαμε χρήματα. Επίσης πήραμε άδεια και διεξαγάγαμε μεγάλο έρανο που απέφερε σημαντικά έσοδα.
Ο λαός της Λευκωσίας εισέφερε ότι μπορούσε. Ακόμα διοργανώσαμε κινηματογραφική παράσταση, με αποτέλεσμα να εξοφλήσουμε τα ενοίκια που χρωστούσε η συντεχνία για το οίκημά της, το ηλεκτρικό ρεύμα, τα τηλέφωνα καθώς και τα βιβλιοπωλεία, από όπου η συντεχνία έπαιρνε γραφική ύλη. Ότι έμεινε, το διαθέσαμε για να διορθώσουμε τη βιβλιοθήκη και να την εμπλουτίσουμε με βιβλία του Σαπαχεττίν Αλί και του Ναζίμ Χικμέτ.
Επίσης, εκλέξαμε νέα επιτροπή των συντεχνιών, με ηγέτη τον Αχμέτ Σατί Ερκούτ στη θέση του Αζίζ Τουντζιάη, γιατί ήταν ο πιο μορφωμένος μας και ο πιο μαχητικός. Ταμίας εκλέγηκε ο Οσμάν Ζεκκί και γενικός εισπράκτορας ο Τζιεμάλ Μεχμετ. Εγώ εκλέγηκα Γ.Γ. της συντεχνίας Υποδηματεργατών. Δηλαδή και οι τέσσερις που μεταφέρθηκαν από την ΠΕΟ, πήραμε ηγετικές Θέσεις.
«Βρε τους αθεόφοβους!»
Εδώ να πω και κάτι για μένα προσωπικά.
Μετά τις δημοτικές εκλογές, που κέρδισε ο Ιωάννης Κληρίδης με τη βοήθεια του ΑΚΕΛ, το δημαρχείο Λευκωσίας έκτισε τις πολυκατοικίες. Συνολικά 140 σπίτια,90 για τους Ελληνοκύπριους εργάτες, 40 για τους Τουρκοκύπριους εργάτες και τα 10 για τους Αρμένηδες και Μαρωνίτες.
Τη διανομή στους πιο φτωχούς Τουρκοκύπριους εργάτες, ανέλαβαν οι δημοτικοί σύμβουλοι Μουσταφά Τσιορονή και Σαλίμ Αζίζ. Αντί να τα διανέμουν στους φτωχούς, τα έδωσαν στους συγγενείς και γνωστούς τους, καθώς και σε εκείνους που είχαν δέκα λίρες να τους προσφέρουν ως φιλοδώρημα.
Εγώ δικαιωματικά θα έπρεπε να πάρω, αλλά με έκοψαν έξω. Πήγα στο διευθυντή και παραπονέθηκα. Αυτός έστειλε τον κ. Ζαχαρία, αρχιτέκτονα του Δημαρχείου και υπεύθυνο της διανομής των πολυκατοικιών να επισκεφτεί το σπίτι που έμενα. Όταν είδε το μικρό δωμάτιο (στη μέση του κύρτωσε και για να μην πατούμε εκεί και να πέφτουν χώματα στους από κάτω, βάλαμε τραπέζι) και όταν του εξήγησα ότι εκεί μέσα ζούσαμε τέσσερα άτομα, είπε: «Βρε τους αθεόφοβους. Όταν δε σου έδωσαν εσένα σπίτι, τότε σε ποιους έδωσαν;».
0 κ. Ζαχαρίας μου έδωσε το σπίτι αρ. 7 στις πολυκατοικίες και μου είπε, αφού προηγούμενα έκαμε έκθεση για την κατάσταση:
– Να πας αμέσως στο σπίτι, να βάλεις μέσα ένα κρεβάτι και καμιά δύναμη δεν μπορεί να σου κάμει έξωση. Αν παρουσιαστεί κανένα πρόβλημα, ειδοποίησέ με. Έτσι και έκαμα. Μαζί με την οικογένειά μου, για πρώτη φορά στη ζωή μου, κάθισα σε σπίτι δύο υπνοδωματίων, με ξεχωριστή κουζίνα, μπάνιο και αποχωρητήριο.
Ενθουσιάστηκε όλη η οικογένεια και τα αισθήματά μας δεν περιγράφονται.
Μετά από αυτή την παρένθεση, να επιστρέφουμε πίσω στις συντεχνίες μας. Ο Τζιαχίτ Αχμέτ ίδρυσε μια πρωτοποριακή χορωδία. Οι Φαζίλ Οντέρ και Ντερβίς Αλί ανέλαβαν τους γιορτασμούς των διαφόρων επετείων μας.
Να πω ότι ο Ντερβίς Αλί ήταν πολύ καλός και ήθελε να με βοηθήσει όσο μπορούσε περισσότερο. Είμαστε καλή παρέα.
Στις διάφορες γιορτές, μου έγραφε τις ομιλίες και με έβαζε να τις λέω πολλές φορές φωναχτά για να τις μάθω. Ακόμα με βοηθούσε στον τρόπο διαβάσματος, τον τονισμό, έτσι που να γίνεται καλύτερα κατανοητή από το ακροατήριο. Τότε κύριοι ομιλητές των συντεχνιών ήταν ο Αχμέτ Σατί, ο Τζαχίτ Αχμέτ και ο Τουντζιάη.
Το Μάιο του 1949, για πρώτη φορά, γιορτάσαμε στο κινηματοθέατρο «Κρυστάλ» την ημέρα της νεολαίας. Παρά τις ελλείψεις στην ομιλία μου, όλα τα στελέχη της συντεχνίας, μου έδωσαν συγχαρητήρια. Στις 29 Οκτωβρίου, ημέρα της Τουρκικής Δημοκρατίας, αποφασίσαμε να διοργανώσουμε μια εντυπωσιακή γιορτή.
Ο Οντέρ, που πάντα ενδιαφερόταν για το κίνημα των προσκόπων και είχε σε αυτό καλούς φίλους, (ήταν οι προοδευτικοί Χαλίλ Ερττιούρκ και Ντερβίς Πιναί) που βρίσκονταν στην ηγεσία των προσκόπων.
Ζήτησε τη βοήθεια τους. Του έστειλαν από την Τούζλα της Λάρνακας μια μικρή ομάδα μαθητών με τα κλαπατσίμπαλα τους και τις στολές τους. Η φιλαρμονική των προσκόπων την ημέρα της γιορτής, παρέλασε στην πόλη πριν καταλήξει στο τείχος, όπου έγινε η συγκέντρωση, πράγμα που ενθουσίασε τον κόσμο.
Η συγκέντρωση είχε πρωτοφανή προσέλευση κόσμου. Ανάμεσά στους ομιλητές ήμουν και εγώ. 0 Ντερβίς Αλί πολεμούσε μαζί μου μια εβδομάδα για να την πω όσο καλύτερα γινόταν. Και πέτυχα.
Θορυβήθηκε η Τ/κυπριακή Δεξιά
Η μεγάλη επιτυχία της εκδήλωσης προκάλεσε τη δεξιά. Την επόμενη, ο Ραούφ Ντενκτάς και ο ΚΑΤΑΚ, συγκάλεσαν σύσκεψη στα γραφεία του ΕΦΚΑΦ, με συμμετοχή όλων των κομμάτων, καθώς και μουκτάρηδων και άλλων εκπροσώπων από διάφορα χωριά. Κάλεσαν και τις Τουρκικές Συντεχνίες που εκπροσωπήθηκαν από τους Αχμέτ Σατί και Τζιαχίτ Αχμέτ.
Κύριο θέμα η φορολογία του ΕΦΚΑΦ. Η απόφαση ήταν μονομερής, σε βάρος των αγροτών και των χωρικών. Για αυτό ο Αχμέτ Σατί αντέδρασε και είπε ότι η φορολογία αποβαίνει σε βάρος των χωρικών.
0 Ταμίας του ΚΑΤΑΚ, Φεβζί Αλί Ριζά, πήρε αμέσως το λόγο και κατηγόρησε τους εκπροσώπους των συντεχνιών ως κομμουνιστές. Επίσης κάλεσε τους συνέδρους να μην τους ακούσουν.
Έτσι διέκοψαν το Σατί και τον υποχρέωσαν να καθίσει στη θέση του. Δε το χώνεψε, όμως και ξαναπήρε το λόγο, απευθυνόμενος στους χωρικούς και τους μουκτάρηδες.
Τους είπε «εγώ πολεμώ για το συμφέρον σας και εσείς δε με υποστηρίζετε, αλλά όταν θα έρθει η ώρα των φόρων, τότε θα αντιληφτείτε ότι αυτοί σας ξεγέλασαν».
Είπε αυτά και κάθισε στη θέση του. Όμως, αντιλήφθηκε ορισμένες κινήσεις και εντολές των ακροδεξιών ηγετών. Πείστηκε ότι ετοιμάζονταν να τους λιντσάρουν. Για αυτό μαζί με τον Τζιαχίτ Αχμέτ το έσκασαν κρυφά.
Οι συντεχνίες συνέχισαν με τον ίδιο τρόπο να γιορτάζουν τις διάφορες επετείους με τη συμμετοχή των προσκόπων και η επιτυχία τους ανάμεσα στον κόσμο ήταν τεράστια. Όσο όμως πετύχαιναν οι εκδηλώσεις μας, άλλο τόσο μεγάλωνε και η επιθετικότητά της δεξιάς σε βάρος μας, γιατί έβλεπαν τον κόσμο να μας αγκαλιάζει με αγάπη και στοργή.
Παρακολουθήσεις από την αστυνομία
Ανησυχία εξέφρασε επίσης και η αγγλική κυβέρνηση. Για αυτό διέταξε το γνωστό χαφιέ της, τον Αρτέμη Τσιαούση να μου γίνει στενός κορσές. Με παρακολουθούσε παντού. Μια μέρα με ρώτησε ποιος είμαι και πού κατοικώ. Δεν του απάντησα. Μια άλλη μέρα ζήτησε να μάθει αν έκαμα αίτηση για διαβατήριο, έτσι που να διαπιστώσει την ταυτότητά μου. Και πάλι αρνήθηκα να του απαντήσω. Με παρακολούθησε και έμαθε πού εργάζομαι. Πήγε στο μάστρο μου και του είπε ότι έγινε μια κλοπή. Το όνομα μου έμοιαζε με εκείνο του ύποπτου, για αυτό έπρεπε να τον ακολουθήσω στο Τμήμα, ώστε να ξεκαθαρίσει η υπόθεση, διαφορετικά θα με φυλάκιζε.
0 μάστρος μου, ο Κώστας Ιακωβίδης της Κυπριακής Εταιρείας Υποδημάτων, τύγχανε να είναι κουμπάρος του Αρτέμη Τσιαούση. Όταν σχόλασα, ο μάστρος μου με φώναξε στο γραφείο του και μου είπε: «Ο κουμπάρος μου ο Αρτέμης μου είπε ότι είσαι κομμουνιστής και μιλάς με έντονο τρόπο ενάντια στον καπιταλισμό και την κυβέρνηση. Επίσης μου είπε ότι είσαι επικίνδυνος. Εγώ του απάντησα ότι έχω 90 εργάτες. Αν με ρωτήσεις ποιος είναι ο καλύτερος μου εργάτης, θα σου απαντήσω χωρίς δισταγμό, ο Κιαμίλ. Επίσης του είπα ότι είσαι ένας πολύ καλός συνδικαλιστής και του ζήτησα να σε αφήσει ήσυχο, γιατί σε χρειάζομαι». Στη συνέχεια με διαβεβαίωσε ότι ο Αρτέμης δε θα με ενοχλήσει πια. Έτσι και έγινε.
ΛΕΖΑΝΤΕΣ
- Ο Κιαμίλ Τουντζέλ χαιρετά συγκέντρωση συνταξιούχων στη Λεμεσό το 1997.
- Περιοδικό της ΠΕΟ στην τουρκική γλώσσα.
- Συγκέντρωση Ειρήνης του ΑΚΕΛ στο Τροόδος το 1954. Στη Φωτογραφία ο Κιαμίλ και η σύζυγός του, Αϊνούρ, μαζί με το ζεύγος Φαζίλ Οντέρ (δεξιά).
Aκολουθήστε μας στο Google News
