Η οικονομική κρίση κλόνισε την ψυχική μας υγεία

• Ανάγκη δημιουργίας προληπτικής πολιτικής και ανάπτυξης προγραμμάτων για τις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού.

Δευτερογενή αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας και ειδικότερα της κατάθλιψης και των αγχωδών εκδηλώσεων δημιούργησε η οικονομική ύφεση. Την ίδια ώρα τα στατιστικά δεδομένα δεικνύουν αύξηση των αυτοκτονιών και των θανάτων μετά από κατάχρηση αλκοόλ. Η αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας προκαλεί οικονομικές συνέπειες στο κράτος και με την έννοια της μείωσης της παραγωγικότητας που υπολογίζεται στο 3-4% επί του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεδομένου ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας αρχίζουν στην εφηβική ή νεαρή ηλικία, η μείωση της παραγωγικότητας έχει μακρά διάρκεια.

Τα πιο πάνω αναφέρονται στο στρατηγικό σχέδιο του Υπουργείου Υγείας (2018-2020), το οποίο συνοδεύει τον προτεινόμενο προϋπολογισμό για το 2018. Όπως σημειώνεται, οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας αν και έχουν αναπτύξει έναν ικανό αριθμό υπηρεσιών και δομών με κοινοτικό χαρακτήρα, βελτιώνοντας σημαντικά την ποιότητα παροχής δευτερογενούς φροντίδας σε άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, «δυστυχώς δεν έχουν επενδύσει και δημιουργήσει μια επαρκή προληπτική πολιτική αναπτύσσοντας προγράμματα στοχευμένα τουλάχιστον σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού». Η ανάπτυξη τέτοιων προγραμμάτων λόγω του προληπτικού ευεργετικού τους χαρακτήρα σε μεγάλες ομάδες πληθυσμού, θα μειώσει δευτερογενώς έστω και μακροπρόθεσμα, το ποσοστό χρήσης των δομών δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας φροντίδας που ως γνωστόν έχουν υψηλό κόστος για το κράτος, αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Ελλείψεις και κενά

Κενά παρουσιάζονται σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των ανηλίκων και εφήβων που χρειάζονται στήριξη. Οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας αναφέρονται συγκεκριμένα σε ελλιπείς υπηρεσίες και υποδομές, ενώ σε σχέση με τις υπηρεσίες για την ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων, «παρ’ όλο που έχουν δημιουργηθεί κοινοτικά κέντρα, διεπαγγελματικά στελεχωμένα σε Λευκωσία, Λεμεσό, Λάρνακα και Πάφο, υπολείπεται να δημιουργηθεί αντίστοιχο κέντρο στην ελεύθερη περιοχή Αμμοχώστου». Επίσης, «παρά τη δημιουργία ενδονοσοκομειακής μονάδας εφήβων στο Μακάρειο Νοσοκομείο και κέντρου πρόληψης και αντιμετώπισης διατροφικών διαταραχών, είναι αναγκαία η δημιουργία ενδιάμεσης δομής, ενός κέντρου ημέρας για ομαλότερη επανένταξή τους στην κοινότητα, εξοικονόμηση κονδυλίων από τη μείωση του χρόνου νοσηλείας και ύφεση των υποτροπών και επανεισαγωγών». Ελλείψεις παρουσιάζονται όμως και στην ενσωμάτωση των ψυχικά ασθενών στο κοινωνικό σύνολο, με τις Υπηρεσίες να σημειώνουν χαρακτηριστικά ότι «δεν έχουν αναπτυχθεί ενδιάμεσες δομές όπως νοσοκομεία ημέρας, μονάδες εργασιακής αποκατάστασης κλπ, με αποτέλεσμα σημαντικός αριθμός ασθενών να καταλήγει στις Στέγες Ευγηρίας».

Σε θεραπευτικά προγράμματα θύματα και θύτες

Οι Υπηρεσίες αναφέρουν ότι κατά τα έτη 2013-2016 παραπέμφθηκαν στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας παιδιών και εφήβων 210 παιδιά που είχαν πέσει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης ή και κακοποίησης. Οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας τονίζουν την ανάγκη εξειδίκευσης λειτουργών ψυχικής υγείας σε αυτά τα ζητήματα, καθότι πλέον υπάρχει η δυνατότητα να αποκαλύπτονται με περισσότερη ευχέρεια από ότι στο παρελθόν προβλήματα όπως αυτό της σεξουαλικής κακοποίησης ανήλικων ατόμων και υπάρχει η διά νόμου υποχρέωση να εξετάζονται, να παρακολουθούνται και να εντάσσονται σε θεραπευτικά προγράμματα θύματα και θύτες.

Ανάγκη για στοχευμένα προγράμματα

Οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας σημειώνουν ότι τα διεθνή δεδομένα έχουν καταδείξει ότι η διά νόμου προστασία των κοινωνικών παροχών των ευάλωτων ομάδων πληθυσμού, η προσβασιμότητα στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας με κοινοτικό χαρακτήρα και η ετοιμότητα των υπηρεσιών πρωτογενούς φροντίδας μπορούν να μειώσουν δραστικά τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης, αυξάνοντας την ανθεκτικότητα του πληθυσμού και μειώνοντας τα προβλήματα ψυχικής υγείας. «Γνωρίζοντας αφενός ότι η Ψυχική Υγεία επηρεάζεται από κοινωνικο-οικονομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες και αφετέρου ότι τα θεμέλια της Ψυχικής Υγείας των ενηλίκων βασίζονται στην περίοδο της εγκυμοσύνης, βρεφικής και παιδικής ηλικίας θα πρέπει να αναπτυχθούν προγράμματα που να απευθύνονται σε όλο το ηλικιακό φάσμα του πληθυσμού, εστιάζοντας σε ομάδες που είναι εκτεθειμένες στην ανεργία, στα οικονομικά χρέη, στη χρήση αλκοόλ με φτωχή ακαδημαϊκή εκπαίδευση, βρίσκονται σε κοινωνική απομόνωση με φτωχό δίκτυο κοινωνικής στήριξης, με οικογενειακή δυσλειτουργία κλπ», υπογραμμίζουν ενδεικτικά οι Υπηρεσίες.

Από το ψυχιατρείο στην κοινότητα

Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Κύπρο έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στον τρόπο αντιμετώπισης της ψυχικής ασθένειας και κυρίως στην ποιότητα ζωής του ίδιου του πάσχοντος. Οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, όπως αναφέρεται, προωθούν την έγκαιρη διάγνωση, θεραπεία και φροντίδα των ψυχικά ασθενών, υιοθετώντας και εφαρμόζοντας τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα και ειδικά τις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και τη φιλοσοφία της αποκέντρωσης των Υπηρεσιών, μεταφέροντας σταδιακά τις παρεχόμενες υπηρεσίες από το ψυχιατρικό νοσοκομείο στην κοινότητα.
Ενδεικτικά, όπως αναφέρουν οι Υπηρεσίες, είναι τα πιο κάτω νούμερα:
•Το 2000 στο Νοσοκομείο Αθαλάσσας νοσηλεύτηκαν 198 ασθενείς
•Το 2010, 105 ασθενείς
•Το 2016, 81 ασθενείς
Ο αριθμός των επισκέψεων ασθενών στα εξωτερικά ιατρεία ήταν:
•92.139 το 2013
•88.379 το 2014
•81.367 το 2015

Μαρίνα Κουμάστα