Η ιστορία του κυπριακού θεάτρου σε δικό της μουσείο

Η ιστορία του κυπριακού θεάτρου σε δικό της μουσείο.

 
Με προζύμι το πλούσιο Αρχείο Νίκου Νικολαΐδη, τα Δημοτικά Συμβούλια, με επικεφαλής τον
Δημήτρη Κοντίδη και τον Ανδρέα Χρίστου, δημιούργησαν μια από τις σημαντικότερες
πολιτιστικές στέγες της Κύπρου 

Του Χρήστου Χαραλάμπους

Το τεράστιο σε όγκο, ιστορική και πολιτιστική αξία υλικό που o εραστής-υπηρέτης της θεατρικής τέχνης Νίκος Νικολαΐδης (οπτικός στο επάγγελμα) δώρισε πριν από 30 χρόνια στην πόλη του για καλύτερη αξιοποίηση, αποτέλεσε το προζύμι για να δημιουργηθεί ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά ιδρύματα της Κύπρου, που για τη Λεμεσό, ιδιαίτερα, αποτελεί καμάρι, αφού, εκτός των άλλων, αποδεικνύει την ευαισθησία και το πραγματικό ενδιαφέρον της πόλης για διάσωση και ανάδειξη μιας σημαντικής πτυχής του πολιτισμού.
Στα χρόνια που ακολούθησαν αυτής της σημαντικής δωρεάς -και ειδικότερα την περίοδο που στην πυραμίδα του Δήμου Λεμεσού βρίσκονταν αρχικά ο Δημήτρης Κοντίδης και στη συνέχεια ο Ανδρέας Χρίστου και με Δημοτικά Συμβούλια τα οποία είχαν πραγματικό ενδιαφέρον και ευαισθησίες σε θέματα πολιτισμού- έγινε κατορθωτό, μετά από πολλές προσπάθειες, να οργανωθεί και να λειτουργήσει στο χώρο του Πολιτιστικού Κέντρου «Πάνος Σολομωνίδης» το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου, σε συνεργασία και με τον ΘΟΚ. Ένας χώρος όπου βρίσκεται συγκεντρωμένη (και συνεχώς εμπλουτίζεται) η ιστορία του θεάτρου στην Κύπρο από την αρχαιότητα και κυρίως έτσι όπως εξελίχθηκε τους δύο τελευταίους αιώνες και διασώθηκε από συντελεστές του θεάτρου, όπως (εκτός από τον Νίκο Νικολαΐδη) ο Γιώργος Φυλή, ο Γιώργος Βατυλιώτης, ο ΘΟΚ και άλλοι θεατρικοί οργανισμοί και άτομα που άφησαν τη σφραγίδα τους στο κυπριακό θέατρο.
Κοστούμια και άλλο σκηνογραφικό υλικό από ιστορικές παραστάσεις, αναπαραστάσεις σκηνικών από έργα που ανεβάστηκαν στην Κύπρο και άφησαν εποχή, φωτογραφίες, αφίσες και προγράμματα, βιβλία και δημοσιεύματα αποτελούν μερικά μόνο δείγματα από τα εκθέματα που κοσμούν τις θεματικές γωνιές του μουσείου το οποίο, εκτός από τον καθαυτό αρχειακό-μουσειακό χαρακτήρα του, έχει καταστεί κέντρο μελέτης για κάθε ενδιαφερόμενο επισκέπτη ή ερευνητή της ιστορίας και της εξέλιξης του θεάτρου στον τόπο μας.
Ένα αρχειακό υλικό που συνεχώς εμπλουτίζεται από δωρεές και ήδη έχει αρχίσει να ψηφιοποιείται, όπως μας αναφέρει η λειτουργός Ναταλία Κουχαρτσιούκ, έτσι ώστε να είναι καλύτερα προσιτό για μελέτη ιδιαίτερα από ερευνητές, φοιτητές και άλλους ενδιαφερόμενους.
Ενδεικτικό της σημασίας που έχει το Θεατρικό Μουσείο, όχι μόνο για τη Λεμεσό αλλά γενικότερα για την Κύπρο, είναι το γεγονός ότι σε καθημερινή βάση δέχεται τις οργανωμένες επισκέψεις σχολείων εφαρμόζοντας συγκεκριμένα διαδραστικά προγράμματα, ενώ επιπλέον διοργανώνονται διάφορές θεατρικές παραστάσεις και εκδηλώσεις οι οποίες, όπως μας αναφέρουν λειτουργοί του μουσείου, συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον όχι μόνο των επαγγελματιών του θεάτρου αλλά και πολλών πολιτών που ενδιαφέρονται γι’ αυτό το είδος της τέχνης.

 

Από τη «Βαβυλωνία» του 1897 μέχρι τη «Μάνα κουράγιο»(1977)

Στη μεθοδικότητα και τον επιστημονικό τρόπο που έχει στηθεί το μουσείο, μέσα από θεματικές ενότητες, οφείλεται σε κάποιο βαθμό και η λειτουργικότητα και η εύκολη προσβασιμότητα που έχει ο κάθε επισκέπτης και μελετητής στα διάφορα εκθέματα και γενικότερα το αρχειακό υλικό.
Σε μια από τις ενότητες καταγράφεται και παρουσιάζεται η ιστορία του κυπριακού θεάτρου. Μια αναδρομή στους σημαντικούς σταθμούς της θεατρικής δραστηριότητας στην Κύπρο, µε έμφαση στις περιόδους που σηματοδοτούν τις αλλαγές στην εξέλιξη του θεατρικού γίγνεσθαι. Ανάμεσα στα εκθέματα που ξεχωρίζουν είναι ένα φυλλάδιο από επίσκεψη ελληνικού θιάσου στην Κύπρο το 1912.
Το παλαιότερο έκθεμα που διαθέτει το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου είναι η αφίσα από παράσταση του έργου «Βαβυλωνία» του Βυζάντιου, που δόθηκε το 1879 από το θίασο «Μένανδρος» στο θέατρο «Απόλλων» της Σύρου. Στο πίσω μέρος υπάρχει αφιέρωση προς τον Νίκο Νικολαΐδη από τον άλλο θεατράνθρωπο Σωκράτη Καραντινό.
Η άλλη ενότητα καλύπτει τους συντελεστές της θεατρικής παραγωγής και δημιουργίας. Μέσα από τα εκθέµατα διαφαίνεται η συνάντηση όλων εκείνων των τεχνών που η σύμπραξή τους συνθέτει την τέχνη του θεάτρου… Συγγραφείς, σκηνοθέτες, ηθοποιοί, σκηνογράφοι, ενδυµατολόγοι, µουσικοί, φωτιστές, χορογράφοι, τεχνικοί… όλοι όσοι με την τέχνη τους δημιουργούν μια θεατρική παράσταση.
Το κεντρικό µέρος του μουσείου φιλοξενεί υλικό από μεγάλες, ιστορικές παραστάσεις της θεατρικής πορείας της Κύπρου. Το κοστούµι της Δέσποινας Μπεμπεδέλη από την εμβληματική παράσταση του 1977 «Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της» (1977), όπως και τα κοστούµια από τις Ικέτιδες (1978), είναι µερικά μόνο από τα εκθέµατα που συνθέτουν αυτή την ενότητα.

Μια τεράστια βιβλιοθήκη που συνεχώς εμπλουτίζεται

Σημαντικό τμήμα του μουσείου αποτελεί, αναμφίβολα, η βιβλιοθήκη του που διαθέτει σήμερα 1.700 περίπου βιβλία. Θεατρικά έργα αλλά και βιβλία που βοηθούν στη μελέτη της τέχνης και της ιστορίας του θεάτρου. Η συλλογή, όπως επισημαίνει η Ναταλία Κουχαρτσιούκ, εμπλουτίζεται κυρίως με δωρεές ανθρώπων του θεάτρου αλλά και του πολιτισμού γενικότερα.
Το μεγαλύτερο μέρος της βιβλιοθήκης αποτελείται, βέβαια, από τη συλλογή του Νίκου Νικολαΐδη, ωστόσο σημαντικές και πολύ αξιόλογες θεωρούνται και οι δωρεές που έγιναν από άλλους ανθρώπους του θεάτρου και γενικότερα του πολιτισμού, όπως η Μόνικα Βασιλείου, η Έλλη Παιονίδου, η Ντίνα Κατσούρη και η Ρήνα Κατσελή αλλά και το αρχείο δακτυλόγραφων θεατρικών έργων της ΕΘΑΛ. Σημαντική είναι επίσης η ύπαρξη στη βιβλιοθήκη σειρών τριάντα περιοδικών που έχουν ως αντικείμενό τους το θέατρο.

 

Διαδραστικά εκπαιδευτικά προγράμματα

Τα τελευταία πέντε χρόνια το μουσείο έχει συμπεριλάβει στις δράσεις του και μια σειρά από εκπαιδευτικά προγραμμάτα που καλύπτουν παιδιά από 4 μέχρι 18 χρονών. Τα προγράμματα σχεδιάζονται από τη Ναταλία Κουχαρτζιούκ και τη Νικολέττα Τζιαούρη και περιλαμβάνουν διαδραστικές ξεναγήσεις και κατασκευές.
Όπως μας εξηγεί η κ. Κουχαρτσιούκ, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από τα παιδιά τα οποία φτιάχνουν θεατρικές μάσκες, τρισδιάστατα σκηνικά ή κοστούμια, ενώ ένα άλλο πρόγραμμα ειδικού ενδιαφέροντος που αφορά το αρχαίο δράμα απευθύνεται σε μαθητές λυκείου.
Πέραν των προγραμμάτων, κάθε χρόνο διοργανώνονται διάφορες δράσεις μέσα από τη συνεργασία ηθοποιών και γενικότερα ανθρώπων που ασχολούνται ή ενδιαφέρονται για το θέατρο. Δράσεις που περιλαμβάνουν παραστάσεις στο χώρο του μουσείου, θέατρο σκιών, διαλέξεις και αναγνώσεις ποιημάτων και άλλων κειμένων.
Μια από τις σημαντικές δράσεις που επισημαίνει η κ. Κουχαρτσιούκ είναι και η διοργάνωση το 2015 του πρώτου τριήμερου Θεατρολογικού Συνεδρίου, στο οποίο μετείχαν αρκετοί ακαδημαϊκοί και υπήρξε τεράστιο ενδιαφέρον από το κοινό.