Η Κύπρος και το φαινόµενο της «ιαπωνοποίησης»

Του
Παύλου Λοΐζου*

 

Οι άµεσες και ορατές επιπτώσεις της πανδηµίας του κορονοϊού ενδεχοµένως να αποτελούν µόνο την κορυφή του παγόβουνου για τα µελλοντικά και µακροχρόνια προβλήµατα που µπορεί να προκαλέσουν στην κυπριακή οικονοµία. Τα οικονοµικά δεδοµένα της χώρας, παρά τους υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης των τελευταίων ετών, ήταν ούτως ή άλλως προβληµατικά προ πανδηµίας: υψηλό ιδιωτικό χρέος, υψηλό δηµόσιο χρέος, µη εξυπηρετούµενα δάνεια σχεδόν 19 δισ. ευρώ. Η πανδηµία µεγέθυνε και θα συνεχίσει να µεγεθύνει αυτά τα προβλήµατα. […]

Ιδιαίτερη ανησυχία δηµιουργείται για τις επιχειρήσεις του τουριστικού τοµέα και ειδικά του ξενοδοχειακού, οι οποίες στο κλίµα ευφορίας που επικρατούσε τα προηγούµενα χρόνια προχώρησαν µε νέες επενδύσεις, αυξάνοντας την προσφορά κλινών αλλά ταυτόχρονα και τον δανεισµό τους. Το 2020, λόγω της αναστολής δόσεων, η κατάσταση ήταν πιο διαχειρίσιµη. Φέτος όµως τα πράγµατα θα είναι πιο ζόρικα αφού και οι τράπεζες θα πρέπει να χειριστούν σύµφωνα µε τις εποπτικές οδηγίες τα όποια προβληµατικά ανοίγµατα. Τα κύρια προβλήµατα θα είναι στις µονάδες χαµηλότερης ποιότητας όπου η ζήτηση συνδέεται άµεσα µε την τιµή κι έτσι εξαρτώνται σε µεγαλύτερο βαθµό από µαζικό τουρισµό από το εξωτερικό.

Σε διεθνές επίπεδο, υπάρχει µία συνεχιζόµενη συζήτηση το τελευταίο διάστηµα σε σχέση µε το κατά πόσο η ευρωπαϊκή οικονοµία οδηγείται σε «ιαπωνοποίηση», δηλαδή σε µία παρατεταµένη περίοδο µε κύρια οικονοµικά χαρακτηριστικά τους χαµηλούς ρυθµούς ανάπτυξης και τον αποπληθωρισµό. Μέχρι και για την κραταιά Γερµανία τους τελευταίους µήνες παρουσιάζονται διάφορες µελέτες, οι οποίες σχολιάζουν αν οδηγείται ή όχι σε «ιαπωνοποίηση» η οικονοµία της. Το ερώτηµα και η ανησυχία που τίθεται, αφορά στο κατά πόσο και η κυπριακή οικονοµία θα οδηγηθεί σταδιακά σε µία κατάσταση «ιαπωνοποίησης». Κατά τις πρόσφατες χρηµατοοικονοµικές κρίσεις που πέρασε η κυπριακή οικονοµία, µετά την αρχική βαθιά ύφεση, η οικονοµία έτρεξε  σε υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης κυρίως λόγω του προγράµµατος πολιτογράφησης επενδυτών, της φιλελευθεροποίησης µέρους της οικονοµίας και της αύξησης του τουρισµού (τόσο λόγω της βελτίωσης της ποιότητας, της αύξησης των αεροπορικών συνδέσεων µε άλλες χώρες αλλά και των προβληµάτων σε Τουρκία, Ελλάδα, Αίγυπτο, κτλ). Το ερώτηµα που τίθεται, είναι κατά πόσο αυτός ο υψηλός ρυθµός ανάπτυξης µπορεί να επαναληφθεί σε ένα περιβάλλον όπου όλες οι χώρες «ξεκινούν από το ίδιο σηµείο» και όπου δεν διαφαίνεται να έχουµε σηµαντικό πλεονέκτηµα έναντί τους.

Στην τελευταία του έκθεση για την Κύπρο, το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο (∆ΝΤ) κάνει κάποιες καίριες διαπιστώσεις και εισηγήσεις όσον αφορά στις µακροπρόθεσµες επιπτώσεις που ενδεχοµένως να έχει αυτή η κρίση στην κυπριακή οικονοµία. Μία από τις εισηγήσεις του ∆ΝΤ αφορά στις πολιτικές που εφαρµόζονται στην αγορά εργασίας. Συγκεκριµένα, εισηγείται όπως γίνει µία σταδιακή µετάβαση από την πολιτική διατήρησης των θέσεων εργασίας προς τη σταδιακή ανακατανοµή των θέσεων εργασίας µε ιδιαίτερη έµφαση σε επαγγέλµατα στον τεχνολογικό τοµέα. Είναι γεγονός πως και στην περίπτωση της WiRE, η οποία αναπτύσσει τα δικά της τεχνολογικά εργαλεία για τον τοµέα των ακινήτων, η εξεύρεση εξειδικευµένου ανθρώπινου δυναµικού δεν είναι εύκολη υπόθεση, όπως επίσης και η ανταπόκριση από εταιρείες να αγκαλιάσουν τη βελτίωση και επέκταση των εργασιών τους χρησιµοποιώντας καινοτόµες τεχνολογίες.

Πολύ πιο σηµαντικό του τι θα γίνει το 2021 είναι το τι θα ακολουθήσει τα επόµενα χρόνια. Για να αποφευχθεί ένα σενάριο «ιαπωνοποίησης» της κυπριακής οικονοµίας θα χρειαστεί µία σειρά από ριζοσπαστικά µέτρα προσαρµοσµένα στους πραγµατικά σηµαντικούς δείκτες της οικονοµίας κι όχι απλώς στο ποσοστό διαφοροποίησης του ΑΕΠ. Τα νούµερα µπορεί να καταφέρουµε να τα αλλάξουµε «για τα µάθκια του κόσµου», αλλά αν δεν υπάρχουν πραγµατικές προοπτικές τότε θα θα πελαγοδροµούµε.

* ∆ιευθύνων Σύµβουλος, WiRE FS