Μια άγνωστη πτυχή της περιόδου της Εθνικής Αντίστασης θα παρουσιάσουμε σε αυτό το σημείωμα.
Βρισκόμαστε χρονικά στην Πρωτοχρονιά του 1944.
Οι εθνικιστικές ομάδες του Αντώνη Φωστηρίδη, γνωστού ως «Τσαούς Αντών»[1], σε συνεργασία με τους Άγγλους και υπό τις διαταγές του ταγματάρχη Μίλερ διενήργησαν τη σφαγή 17 ανταρτών του τμήματος «Ρήγας Φεραίος» του ΕΛΑΣ σε μία χαράδρα του Τσαλ-Νταγ στην περιοχή Δράμας.
Στο βουνό Τσαλ-Νταγ δρούσε το τμήμα «Ρήγας Φεραίος» του ΕΛΑΣ, πολεμώντας τους Βούλγαρους φασίστες κατακτητές. Προκειμένου η δράση κατά των Βουλγάρων να γίνει πιο αποτελεσματική, ο ΕΛΑΣ πρότεινε συνεργασία στον Τσαούς Αντών που δρούσε στην ίδια περιοχή. Μέσα στο πλαίσιο της συνεργασίας τους, αποφάσισαν να γιορτάσουν μαζί την Πρωτοχρονιά του 1944, προκειμένου να γνωριστούν και μεταξύ τους[2].
Στόχος των Άγγλων να εμποδίσουν ανάπτυξη του ΕΛΑΣ
Ο ΕΛΑΣ από τον Σεπτέμβριο του 1943 άρχισε να οργανώνεται και να αναπτύσσεται στην περιοχή ως 26ο Σύνταγμα επιζητώντας την ένταξη όλων των αντιστασιακών ομάδων στη δύναμή του. Οι Άγγλοι, ενώ στην αρχή εφοδίαζαν με όπλα και χρήματα όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις, την περίοδο 1943-44, όταν ο πόλεμος άρχισε να γέρνει υπέρ των συμμάχων, ενίσχυαν με κάθε μέσο μόνο τις εθνικιστικές ομάδες, με σκοπό να εξουδετερώσουν τον ΕΛΑΣ και να εμποδίσουν μετά τη λήξη του πολέμου το ρεύμα προς τα αριστερά. Στο πλαίσιο αυτό, ο Άγγλος ταγματάρχης Μίλερ[3], που ήταν σύνδεσμος του στρατηγείου της Μέσης Ανατολής με τον ΕΛΑΣ Ανατολικής Μακεδονίας, τον Δεκέμβριο του 1943 μετεπήδησε στο τμήμα του Αντών Τσαούς.
Σύμφωνα με τον Βαγγέλη Κωστούδη, καπετάνιο του 19ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ που δρούσε στην περιοχή των Σερρών, οι Άγγλοι για να ενισχύσουν τα αντικομμουνιστικά στοιχεία που δρούσαν στην Ανατολική Μακεδονία και να φρενάρουν τη διαρκώς συνεχιζόμενη ανάπτυξη των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, έστειλαν τον ταγματάρχη Μίλερ στις γραμμές του Αντών Τσαούς, για να συντονίζει τη δράση τους ενάντια στον ΕΛΑΣ. Όπως σημείωσε:
«Ο Μίλερ, ερχόμενος από το Γενικό Αρχηγείο, πέρασε από τα δικά μας τμήματα για να πάει στο Παγγαίο. Είχαμε αυστηρή διαταγή να τον προστατέψουμε για να περάσει με ασφάλεια. Κάποια στιγμή ο Ραφτούδης μου λέει: “Θα του ζητήσω να μας κάνει ρίψεις οπλισμού και αν αρνηθεί θα τον απειλήσω”. Η αλήθεια είναι ότι δικαιούμασταν μια τέτοια ρίψη με πολεμικό υλικό. Όμως εκβιασμός δεν χωρούσε»[4].
Τα κομμένα κεφάλια των ΕΛΑΣιτών στα χέρια των Βούλγαρων
Το ραντεβού μεταξύ των δύο αντάρτικων τμημάτων κλείστηκε σε μία χαράδρα μεταξύ της Μπόεβας (Καστανωτού) και Όβαβτζικ (Δρυμότοπου) Δράμας, όπου είχαν το λημέρι τους οι αντάρτες του «Ρήγα Φεραίου» και όπου περίμεναν τους επισκέπτες τους κάνοντας τις ανάλογες προετοιμασίες.
Τα χαράματα της Πρωτοχρονιάς, ο ΕΛΑΣίτης σκοπός του λημεριού διέκρινε αυτούς που περίμενε: Τους άνδρες του Αντών Τσαούς, αρκετούς πολίτες από τα γύρω χωριά που κατευθύνονταν προς το λημέρι σε πανηγυρική πορεία. Κι ενώ αυτός τους καλωσόριζε, οι επισκέπτες ρίχτηκαν επάνω του και τον έσφαξαν. Ενώ αμέσως μετά κύκλωσαν τις καλύβες των ΕΛΑΣιτών και τους εξόντωσαν όλους, συνολικά 17 άντρες, στον ύπνο τους. Από τη σφαγή γλίτωσε μόνο ο μάγειρας του «Ρήγα Φεραίου» που εκείνη τη στιγμή έλειπε από το λημέρι[5].
Το αποτρόπαιο έγκλημα το καθοδήγησε ο Μίλερ. Μετά τη σφαγή οι άνδρες του Αντών Τσαούς έκοψαν τα κεφάλια των ΕΛΑΣιτών και τα παρουσίασαν στον Βούλγαρο Πρόεδρο της κοινότητας Πλατανιάς. Σαν ανταμοιβή, αυτός τους χάρισε δύο μικρά αυτόματα όπλα και το υπέρογκο για την εποχή εκείνη ποσό των 700.0000 λέβα[6].
Έτσι οι Πόντιοι οπλαρχηγοί εκδίωξαν ουσιαστικά από την περιοχή τους τον ΕΛΑΣ και μόνο ένα μικρό τμήμα παρέμεινε στην περιοχή του Κοτζά-Ορμάν, υπό τον Νίκο Χατζηνικολάου (Καπετάν-Μαύρος)[7].
Η μπαμπεσιά
Την μπαμπεσιά του Βρετανού ταγματάρχη και των ανδρών του Αντών Τσαούς περιέγραψε ο καπετάν-Μαύρος, επικεφαλής ενός από τα τέσσερα καπετανάτα του ΕΛΑΣ στο Τσάλ-Νταγ:
«Ήταν 5 το πρωί της Πρωτοχρονιάς όταν η ληστοσυμμορία του Τσαούς Αντών και χωρικοί της Μπόεβας και Όβατζικ ήρθαν στα λημέρια. Ο σκοπός τούς γνώρισε και με το χαμόγελο στα χείλη τούς ευχήθηκε για το καλό του χρόνου. Πού να φανταστεί ο καημένος ότι έρχονταν με αυτόν το σκοπό. Τον πλησίασαν, τον αφόπλισαν, τον φίμωσαν, τον έδεσαν στην οξιά και όρμησαν σαν θηρία κυκλώνοντας τα καλύβια μας. Οι αντάρτες μας όλοι κοιμούνταν ήσυχοι. Ο Τσαούς Αντών, αφού κύκλωσε τα καλύβια, έδωσε το σύνθημα και τα αυτόματα άρχισαν να βάλλουν ενάντια στους κοιμισμένους αντάρτες μας και πολλοί από αυτούς δεν ξύπνησαν ξανά»[8].
«Από την προηγούμενη μέρα», όπως γράφει ο Τάσος Ακοκκαλίδης που πήρε μέρος στα γεγονότα, «ανύποπτοι όλοι οι άνδρες είχαμε ετοιμάσει διάφορα φαγώσιμα και μερικά ποτά. Κοιμηθήκαμε το βράδυ ήσυχα, αφού είχαμε καθορίσει πως θα περιποιούμασταν όσο μπορούσαμε καλύτερα τους επισκέπτες μας… Οι άνδρες του Αντών Τσαούς, παρακινούμενοι από τον ξένο δαίμονα, όρμησαν στο λημέρι μας και με απανωτές ριπές πολυβόλου εξόντωσαν όλη την ομάδα μας. Η μέρα της αγάπης, μεταβλήθηκε σε μέρα φρίκης…»
Όπως ανέφερε ο Καβαλιώτης αντιστασιακός Γιώργος Πέγιος, «τις παραμονές της γιορτής της αγάπης και της ειρήνης, ο αρχηγός των εθνικών ανταρτικών δυνάμεων, Φωστερίδης, έστειλε μήνυμα στον αρχηγό των ανταρτικών δυνάμεων του ΕΛΑΣ, τον Καπετάν Τζαβέλα (Ρόμτσος), ότι ο ίδιος και πολλοί άνδρες τους επιθυμούσαν τον κοινό γιορτασμό των Χριστουγέννων. Το μήνυμα έλεγε πως η κοινή γιορτή θα γιορτάζονταν στα λημέρια των ΕΛΑΣιτών»[9].
Νέα παγίδα
Μετά το αποτρόπαιο έγκλημα, ο Μίλερ μαζί με τις ομάδες του Αντών Τσαούς πέρασαν στο Μποζ-Νταγ. Από εκεί, έστειλε σημείωμα στον έφεδρο ανθυπολοχαγό του ΕΛΑΣ, Άγη (Ζαχαρίας Χαρτοματζίδης από την Ευκαρπία Κιλκίς) και τον καλούσε να πάει κοντά του για να «συνεννοηθούν» σχετικά με τα σημεία που θα γίνονταν οι ρίψεις οπλισμού από τα συμμαχικά αεροπλάνα.
Ο Άγης, που δεν είχε πληροφορηθεί τη δολοφονία μαχητών του «Ρήγα Φεραίου» στο Τσαλ-Νταγ, πήγε στη συνάντηση με δέκα ΕΛΑΣίτες. Ο Μίλερ, αφού παρέσυρε τον Άγη και τους συντρόφους του στα ακατοίκητα χωριά Πεπελές και Ζιρνοβίτσα, προσπάθησε να τον πείσει να γίνει όργανό του. Και όταν ο Άγης αρνήθηκε την πρόταση, τότε ο Μίλερ με τους ενόπλους του Αντών Τσαούς, Παντελή, Μικρόπουλο, Πετράκη και Αναστάς-Αγά, τον συνέλαβαν μαζί με οκτώ από τους δέκα αντάρτες της ακολουθίας του, καθώς δύο κατόρθωσαν να διαφύγουν. Και αφού τους βασάνισαν φριχτά, στη συνέχεια τους εκτέλεσαν.
Ο ένας από τους δύο αντάρτες του ΕΛΑΣ που ξέφυγαν από την παγίδα, ο Νίκος Τόλιος (ψευδώνυμο «Θείος»), διηγήθηκε αργότερα στο στέλεχος της ΕΠΟΝ, Γιάννη Σαμαρά (Ορέστη), το πώς έγινε το μακελειό στην ομάδα του Άγη:
«Όταν φτάσαμε στο λημέρι, ήταν νύχτα. Μας σταμάτησαν σε μία στροφή και μας είπαν να προχωρήσουμε ένας-ένας, για να μη μας αντιληφθούν δήθεν οι Βούλγαροι. Πρώτος πήγε ο Άγης. Εγώ ήμουνα τελευταίος. Ο προηγούμενος από μένα προχώρησε και χάθηκε στη στροφή. Άκουσα μια σπαραχτική πνιγμένη κραυγή. Φοβήθηκα και το έβαλα στα πόδια και γλίτωσα. Μόλις περνούσαν ένας – ένας τη στροφή, τους έσφαζαν σαν αρνιά. Έτσι εξοντώθηκε όλο το τμήμα του Άγη»[10].
Η εξόντωση των ΕΛΑΣίτικων τμημάτων του «Ρήγα Φεραίου» και του Άγη έδωσε την ευκαιρία στους Βούλγαρους φασίστες κατακτητές να οργανώσουν λίγο αργότερα, στις 11 Φεβρουαρίου 1944, μεγάλη εκκαθαριστική επιχείρηση στα ίδια βουνά, πιστεύοντας ότι θα εξοντώσουν τα υπολείμματα των ανταρτών.
Συμπληρωματικές πηγές:
https://ethniki-antistasi-dse.gr/protoxronia-matomeni.html
[1] Ο Φωστηρίδης μετά τον εμφύλιο έγινε βουλευτής Δράμας του κόμματος του Ελληνικού Συναγερμού, του Αλ. Παπάγου.
[2] Οι δύο ομάδες από μόνες τους στην περιοχή και είχαν συνεργαστεί περιστασιακά μέχρι και τα τέλη του 1943.
[3] Ο Βρετανός ταγματάρχης Γκάι Μάικλθγέιτ, με το ψευδώνυμο «Μίλερ», ήταν ο διοικητής της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής (ΒΣΑ) στην Ελλάδα.
[4] Βαγγέλης Κωστούδης, Η ΕΑΜική αντίσταση και ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας στην περιοχή των Σερρών 1940-1949, Αθήνα 2010, Σύγχρονη Εποχή, σ.73
[5] Τα ονόματα των πεσόντων καταγράφονται στο βιβλίο «Έπεσαν για τη ζωή», έκδοση της Κ.Ε. του ΚΚΕ, τ. 4ος Α’, Αθήνα 2001, σ.21-22.
[6] Στέργιος Βαλιούλης, Πολίτης Β’ κατηγορίας, Αθήνα 1975, Gutenberg, σ. 268 και Κώστας Κωνσταντάρας, Αγώνες και διωγμοί, Αθήνα 1964, σ.116.
[7] Τάσος Χατζηαναστασίου, «Η Εθνική Αντίσταση κατά της Βουλγαρικής Κατοχής», στο «Η Βουλγαρική Κατοχή στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη 1941-1944», επιμέλεια Ξανθίππης Κοτζαγεώργη-Ζυμάρη, Θεσσαλονίκη 2002, Παρατηρητής, σ.214
[8] Κώστας Κωνσταντάρας, Αγώνες και διωγμοί, Αθήνα 1964, χ.ε., σ.116.
[9] Γιώργος Πέγιος, Κατοχή – Αφελληνισμός – Εθνική Αντίσταση (1941 – 1944), προσωπική μαρτυρία γεγονότων στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.
[10] Βαγγέλης Κωστούδης, Η ΕΑΜική αντίσταση και ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας στην περιοχή των Σερρών 1940-1949, Αθήνα 2010, Σύγχρονη Εποχή, σ.73.
Aκολουθήστε μας στο Google News
Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy
