Η περί όνου σκιάς συζήτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ – Πώς και γιατί η Κύπρος δεν έγινε μέλος

Πώς και γιατί η Κύπρος δεν έγινε μέλος της Συμμαχίας

 

Του
Μιχάλη Μιχαήλ

Ξαναζεσταμένο φαγητό επιχείρησε να σερβίρει ο υποψήφιος του ΔΗΣΥ, Αβέρωφ Νεοφύτου, λέγοντας ότι θα επιδιώξει ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ. Παρουσίασε μάλιστα την εισήγηση αυτή ως όραμα για το μέλλον και τον εαυτό του ως άνθρωπο με τολμηρές θέσεις και απόψεις.

Μόνο που «ξέχασε» ότι προηγήθηκαν άλλοι, όπως ο ΥπΕξ Ι. Κασουλίδης, ο οποίος είχε μιλήσει παλαιότερα για ενδεχόμενες εγγυήσεις του ΝΑΤΟ για την Κύπρο. Είχε προηγηθεί όλων ο ίδιος ο Πρόεδρος Αναστασιάδης όταν έδιδε τη διαβεβαίωσή του στη Βουλή το 2013 ότι θα έκανε αίτηση για ένταξη της Κύπρου στον ΝΑΤΟϊκό «Συνεταιρισμό για την Ειρήνη». Τελικά ούτε το ένα έγινε ούτε το άλλο.

Είναι σημαντικό ότι στις συζητήσεις που γίνονται μετά από τέτοιες δηλώσεις περιλαμβάνεται και το γιατί η Κύπρος δεν εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 1960 και επέλεξε ένταξη στο Κίνημα των Αδεσμεύτων. Και γι’ αυτό επιρρίπτουν ευθύνη (έμμεσα ή άμεσα) στον Μακάριο, τον οποίο χαρακτηρίζουν και ως… αντιδυτικό!

Ποια ήταν όμως η πραγματικότητα; Ήταν ότι ο Μακάριος ανέκαθεν ήταν φιλοδυτικός και μάλιστα μέσω της ΕΟΚΑ επιχείρησε να λύσει το Κυπριακό μέσα στα πλαίσια της Δύσης, γι’ αυτό και απέρριπτε κάθε ανάμειξη των πρώην σοσιαλιστικών χωρών, παρόλο που αυτές ήταν υποστηρικτικές προς τον αγώνα των Ε/κυπρίων για απελευθέρωση από τη βρετανική αποικιοκρατία. Γι’ αυτό και με τη δική του συγκατάθεση αποκλείστηκε η Αριστερά από τον αγώνα της ΕΟΚΑ.

Τον δυτικό προσανατολισμό του Μακαρίου επιβεβαιώνει ο για χρόνια κυβερνητικός εκπρόσωπος του Μακαρίου, ο Μιλτιάδης Χριστοδούλου, ο οποίος γράφει ότι ο Μακάριος ήταν «συντηρητικός ιερωμένος με καθαρά δυτική συνείδηση και δυτική φιλοσοφία» και ότι «η πολιτική του αυτή διατυπώθηκε πιο συγκεκριμένα κατά την ομιλία του στη Βουλή στις 29 Φεβρουάριου 1968 με την επανεκλογή του στην προεδρία. “Ιστορία και παράδοσις, πολιτισμός και έθιμα τοποθετούν την Κύπρον εντός του δυτικού κόσμου”, έλεγε στην ομιλία του εκείνη»1.

Η Συμφωνία Κυρίων Καραμανλή Μεντερές και ο Μακάριος

Παράλληλα, μαζί με τις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου συμφωνήθηκε και η λεγόμενη «Συμφωνία Κυρίων» μεταξύ των Πρωθυπουργών της Ελλάδας και της Τουρκίας, Κ. Καραμανλή και Α. Μεντερές, στην οποία στο σημείο 1 αναγραφόταν ότι «Η Ελλάς και η Τουρκία θα υποστηρίξουν την είσοδον της Δημοκρατίας της Κύπρου εις το ΝΑΤΟ. Η εγκατάστασις βάσεων του ΝΑΤΟ εις την νήσον, ως και η σύνθεσις αυτών, εξαρτάται εκ της συμφωνίας των»2. Στο 2ο σημείο αναφερόταν ότι έπρεπε να τεθεί εκτός νόμου το ΑΚΕΛ.

Σύμφωνα με τον ιστορικό Γιάννη Κ. Λάμπρου3, ο Μακάριος ήταν δεκτός με αυτή τη συμφωνία. Ωστόσο, σημειώνει, η στάση του ΝΑΤΟ κατά τη διάρκεια της δράσης της ΕΟΚΑ το είχε καταστήσει αντιπαθέστατο στους Κυπρίους σε σημείο που ο ίδιος ο Γρίβας αγανακτισμένος από τη στάση του ΝΑΤΟ ζητούσε από την ελληνική κυβέρνηση να αποχωρήσει από αυτό4. Παράλληλα, έγραφε στον Μακάριο: «Νομίζω ότι το δικόν σας βλέμμα πρέπει να στραφεί με θάρρος προς ανατολάς, εις τον αναγεννώμενον Αραβικόν κόσμον και την Αφρικήν και ουχί προς την σαπίλαν της αχαρίστου Δύσεως και Αμερικής»5.

Μακάριος: Απόλυτα συμφέρουσα η ένταξη στο ΝΑΤΟ

Επίσης, παραμονές της σύγκλησης της Διάσκεψης της Ζυρίχης, σε σύσκεψη που έγινε στο σπίτι του Έλληνα Πρωθυπουργού, σύμφωνα με το πρακτικό της συνάντησης, τέθηκε θέμα ένταξης της Κύπρου στο ΝΑΤΟ και ο Μακάριος είχε πει ότι «ήτο προς το απόλυτον συμφέρον των Κυπρίων το να συμμετάσχη η ανεξάρτητος Κύπρος εις την αμυντικήν συμμαχίαν του ΝΑΤΟ»6.

Την ίδια ώρα, ο Μακάριος πίστευε ότι οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ απέδιδαν μεγαλύτερη σημασία στην Τουρκία λόγω της γεωγραφικής της θέσης παρά στην Ελλάδα και ότι κάθε προσπάθεια μεταβολής των συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου δεν θα εύρισκε υποστήριξη από τη Συμμαχία. Προβληματιζόταν επίσης για το ότι προσχωρώντας στο ΝΑΤΟ η Κύπρος θα έχανε την υποστήριξη των αδέσμευτων χωρών, πράγμα απαραίτητο αν θέλαμε να εξασφαλίσουμε ευνοϊκές αποφάσεις από τη γενική συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών7.

Αντί στο ΝΑΤΟ, στους Αδέσμευτους

Αφού, λοιπόν, ο Μακάριος δεν ήταν αντίθετος με την ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ, γιατί ο Μακάριος επέλεξε να εντάξει την Κύπρο στο Κίνημα των Αδεσμεύτων αντί στο ΝΑΤΟ; Ο σοβαρότερος λόγος ήταν ότι οι Αδέσμευτοι μαζί με τις χώρες του Ανατολικού Συνασπισμού υποστήριζαν σταθερά τη διαμάχη της Κύπρου με την Τουρκία, με αποτέλεσμα να κερδίζονται σημαντικά ψηφίσματα στον ΟΗΕ8.

Όπως αναφέρει ο πρέσβης επί τιμή Αδρεστίνος Παπαδόπουλος , μετά τα γεγονότα του 1964, «τόσο ο Μακάριος όσο και ο Γρίβας έδωσαν το πράσινο φως για ένταξη της Κύπρου στο NATO. Τούτο ανέφερε το 1975 ο Μακάριος στον Γιώργο Ιακώβου και του το επιβεβαίωσε αργότερα ο Ευάγγελος Αβέρωφ στη Γερμανία, όπου ο κ. Ιακώβου υπηρετούσε ως Πρέσβης της Κυπριακής Δημοκρατίας», θέση που επιβεβαίωσε στον ίδιο ο Γιώργος Ιακώβου. Θέση του Μακαρίου και του Γρίβα ήταν ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ «θα εθωράκιζε την Κύπρο έναντι των κακών προθέσεων της Τουρκίας».

Άρνηση Τουρκίας και των Δυτικών για ένταξη στο ΝΑΤΟ

Ο λόγος που δεν έγινε η ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ οφειλόταν στην άρνηση των Δυτικών, περιλαμβανομένης και της Τουρκίας.

Όπως σημειώνει ο Γλ. Κληρίδης, παρά τη «Συμφωνία Κυρίων», η τουρκική κυβέρνηση αντιλήφθηκε στη συνέχεια ότι η ένταξη της Κύπρου θα εξασθένιζε την τουρκική απαίτηση για στρατιωτική παρουσία της στο νησί. Επιπλέον, αν η Κύπρος ήταν στο ΝΑΤΟ, κάθε ελληνική ή τουρκική στρατιωτική δύναμη στο νησί θα ήταν τμήμα τους υπό νατοϊκή διοίκηση και δεν θα βρισκόταν στην Κύπρο ως καθαρώς τουρκική ή ελληνική στρατιωτική δύναμη.

Αρνητικές ήταν και οι ΗΠΑ

Ο συνεργάτης του Μακαρίου, Διονύσης Μαλάς, είχε πει σε συνέντευξη στον γράφοντα το 2015 ότι ο ίδιος ο Κένεντι είχε αποτρέψει τον Μακάριο, ενώ το ίδιο είχε πει σε συνέντευξή του στην «Καυτή Καρέκλα» του «Sigma» πριν αρκετά χρόνια ο Τ. Παπαδόπουλος.

Αυτό επιβεβαιώνει και ο Μιλτιάδης Χριστοδούλου, ο οποίος γράφει ότι λίγες μέρες πριν την επίσκεψη του Μακαρίου στις ΗΠΑ (2-15.6.1962), ο Μακάριος του ζήτησε να συναντηθεί με τον Αμερικανό πρέσβη στη Λευκωσία, Φρέιζερ Ουίλκινς και να τον βολιδοσκοπήσει «κατά πόσο η αμερικανική πλευρά τασσόταν υπέρ της ένταξης της νήσου στο ΝΑΤΟ…9 Ο Αμερικανός πρέσβης δήλωσε ότι οι ΗΠΑ ούτε ήθελαν, ούτε επεδίωκαν ένταξη της Κύπρου στη στρατιωτική συμμαχία του ΝΑΤΟ, μιας μικρής χώρας, έλεγε, που τίποτε το ουσιαστικό δεν έχει να προσφέρει στη στρατιωτική οργάνωση».

Μάλιστα, κατά τον Κρανιδιώτη, κατά την επίσκεψη ο Τζον Κένεντι επαίνεσε τον Μακάριο, διότι στην ομιλία του στη Διάσκεψη των Αδεσμεύτων στο Βελιγράδι καταδίκασε τη διχοτόμηση του Βερολίνου και της Γερμανίας10.

Παράλληλα, ούτε η Μ. Βρετανία ευνοούσε μια τέτοια εξέλιξη, αφού προτιμούσε να έχει τις βάσεις της υπό τον αποκλειστικό της έλεγχο11. Την άρνηση της Μ. Βρετανίας επιβεβαιώνει και ο Αδρεστίνος Παπαδόπουλος.

Αναφέρει πως τον Μάιο του 1975, όταν συναντήθηκε με τον Μακάριο, τον ρώτησε γιατί παρά τη φιλοδυτική πολιτική του δεν ενέταξε την Κύπρο στο ΝΑΤΟ. «Η απάντηση του Μακαριότατου ήταν ότι το 1965 είχε προτείνει στους Αμερικάνους την ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ και αυτοί αρνήθηκαν».

Επιπλέον, ο Αδρ. Παπαδόπουλος αναφέρει ότι αυτό που του είπε ο Μακάριος τού το επιβεβαίωσε και ο τότε Υπουργός Οικονομιών, Ρένος Σολομίδης, ο οποίος του είχε πει ότι όντως αυτός ήταν που ήγειρε το θέμα στον Αμερικανό Πρέσβη και η απάντηση των Αμερικάνων ήταν αρνητική, προφανώς λόγω αντιδράσεων της Τουρκίας.

Να, λοιπόν, γιατί η Κύπρος δεν εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ. Και ούτε πρόκειται να ενταχθεί, αφού, πέραν των άλλων όλων, υπάρχει η έντονη άρνηση της Τουρκίας.

 

 

 


1 Μιλτιάδη Χριστοδούλου, «Η πορεία μιας εποχής», σ. 318-319.

2 Βλ. «Αρχείο Κων. Καραμανλή». Επίσης η συμφωνία αυτή είναι αναδημοσιευμένη σε πολλά βιβλία με θεματολογία τις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου.

3 Γιάννη Κ. Λάμπρου «Τα χρόνια μετά την Ανεξαρτησία 1960-2008», σ. 78-81.

4 Άγγελος Βλάχος, 10 χρόνια Κυπριακού, σ. 227.

5 Σπ. Παπαγεωργίου, Κυπριακή Θύελλα 1955-59, Κ. Επιφανίου, Λευκωσία, σ. 599.

6 Βλ. Μιλτιάδη Χριστοδούλου, ό.π.

7 Γλ. Κληρίδη, Η κατάθεση μου, σ.133-136.

8 Βλ. Μ. Χριστοδούλου και Γλ. Κληρίδη.

9 Δρ. Αδρεστίνου Ν. Παπαδόπουλου, Κύπρος και ΝΑΤΟ – Οι αλήθειες, Φιλελεύθερος 15 Ιουνίου 2018.

10 Ν. Κρανιδιώτης Ανοχύρωτη Πολιτεία, τ.1, σελ. 39-40.

11 Σύμφωνα με τον Γ. Κ. Λάμπρου, σε βρετανικά μυστικά έγγραφα αναφέρεται η περίπτωση κατά την οποία τα Υπουργεία Άμυνας και Εξωτερικών τον Μάιο του 1963 απέρριψαν εισήγηση του Βρετανού ύπατου αρμοστή στη Λευκωσία σερ Άρθουρ Κλαρκ να προωθήσει η βρετανική κυβέρνηση είσοδο της Κύπρου στο ΝΑΤΟ. Βλέπε Diana Weston Markidees, Cyprus 1957-1963.

 

 

 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy