Η πρώτη του Μάη δεν είναι αργία, είναι απεργία

Το αίτημα για οκτάωρη εργασία διατυπώθηκε από τις αρχές του 19ου αιώνα. Το αίτημα του οκταώρου- καθώς και άλλα εργατικά αιτήματα- αποδέχτηκε και η Διεθνής Ενωση Εργατών (Πρώτη Διεθνής) τον Σεπτέμβρη του 1866. Ετσι το αίτημα του οκταώρου έγινε αίτημα του παγκόσμιου προλεταριάτου. Ομως ο αγώνας για την κατάκτησή του στις Ηνωμένες Πολιτείες έμελλε να αποτελέσει την αιτία για την καθιέρωση της Πρωτομαγιάς ως παγκόσμιας ημέρας των εργατών.

Τα εργατικά συνδικάτα της ΗΠΑ και του Καναδά, το 1886, σε μια εποχή που το κανονιστικό πλαίσιο εργασίας στις ΗΠΑ ήταν σχεδόν ανύπαρκτο και οι εργοδότες μπορούσαν να απασχολούν το προσωπικό τους κατά το δοκούν, ακόμη και τις Κυριακές (κάτι μας θυμίζει αυτό), αποφασίζουν ότι από 1η του Μάη και έπειτα οι εργάτες θα δουλεύουν οκτάωρο.

Καλούν σε γενική απεργία για την 1η του Μάη, μέρα στην οποία περίπου μισό εκατομμύριο εργάτες βγαίνουν στο δρόμο, σε πολλές πόλεις και κωμοπόλεις της Αμερικής και διεκδικούν το δικαίωμά τους σε μια πιο ανθρώπινη ζωή.

Η μεγαλύτερη συγκέντρωση έγινε στο Σικάγο, μια πόλη που τότε αποτελούσε το μεγαλύτερο βιομηχανικό κέντρο των ΗΠΑ. Οι εφημερίδες της εποχής, πληρωμένες από τους βιομήχανους, καλλιεργούν την όξυνση γράφοντας: «Γεννιέται ένα κομμουνιστικό, ανατριχιαστικό και αχαλίνωτο», ξενοκίνητο κίνημα, που θα φέρει «μείωση μισθών, φτώχεια και κοινωνική υποβάθμιση», ενώ δαχτυλοδείχνουν τους πρωτεργάτες. «Στην πόλη μας υπάρχουν δύο επικίνδυνοι κακοποιοί… ο ένας λέγεται Parsons, ο άλλος Spies. Θυμηθείτε τα ονόματά τους σήμερα. Τιμωρήστε τους παραδειγματικά αν σημειωθούν ταραχές!».

Ομως η διαδήλωση παρότι μαζική ήταν απόλυτα ειρηνική. Οι απεργίες και μαζικές διαδηλώσεις συνεχίζονται και τις επόμενες μέρες. Στις 3 του Μάη η Αστυνομία παίρνει εντολή να πυροβολήσει εν ψυχρώ εναντίον εργατών που διαδήλωναν- κατά των απεργοσπαστών- έξω από το εργοστάσιο θεριστικών μηχανών Μακ Κόρμικ, δολοφονώντας εν ψυχρώ 4 διαδηλωτές και τραυματίζοντας αρκετούς.

Την επομένη, χιλιάδες εργάτες με τις οικογένειές τους έκλεισαν την κεντρική λεωφόρο της πόλης, ενώ η ιδιωτική Αστυνομία των βιομηχάνων και οι άνδρες της εθνοφρουράς παρατάχθηκαν στις ταράτσες των γειτονικών κτιρίων. Η Αστυνομία διατάζει να διαλυθεί αμέσως η συγκέντρωση. O κόσμος άρχισε να τρέχει και η Αστυνομία ανοίγει πυρ. Δεκάδες τραυματίες και νεκροί από πυρά αστυνομικών που πυροβολούσαν παντού μέσα στο πλήθος.

Συλλαμβάνονται οκτώ από τους οργανωτές της συγκέντρωσης. Ηταν οι August Spies, Adolph Fischer, George Engel, Louis Lingg, Michael Schwab, Samuel Fielden, Albert Parsons και Oscar Neebe, οι περισσότεροι Γερμανοί μετανάστες.

Ο εισαγγελέας Τζούλιους Γκρίνελ ζητά τη θανατική ποινή και για τους οκτώ κατηγορουμένους. Οι ένορκοι εξέδωσαν την ετυμηγορία τους στις 20 Αυγούστου 1886 κι έκριναν ενόχους και τους οκτώ κατηγορούμενους. Ετσι, στις 11 Νοεμβρίου 1887 οι Σπις, Πάρσονς, Φίσερ και Εγκελ οδηγήθηκαν στην αγχόνη, τραγουδώντας τη «Μασσαλιώτιδα», ενώ ο Λιγκ βρέθηκε νεκρός στο κελί του και οι Νημπ, Σουάμπ και Φίλντεν καταδικάστηκαν σε πολλά χρόνια καταναγκαστικά έργα.

Η δίκη των οκτώ θεωρείται από διαπρεπείς Αμερικανούς νομικούς ως μία από τις σοβαρότερες υποθέσεις κακοδικίας στην ιστορία των ΗΠΑ κάτι που παραδέχτηκε αργότερα και ο κυβερνήτης του Ιλινόις, Τζον Πίτερ Αλτγκελντ. Αργότερα, ο επικεφαλής της αστυνομίας του Σικάγο, που έδωσε την εντολή για τη διάλυση της συγκέντρωσης, καταδικάσθηκε για διαφθορά.

Στις 20 Ιουλίου 1889 κατά τη διάρκεια του ιδρυτικού συνεδρίου της Δευτέρας Διεθνούς στο Παρίσι, σε ανάμνηση του μακελειού του Σικάγο το 1886 καθιερώνεται η Πρωτομαγιά ως Παγκόσμια Ημέρα των Eργατών.

Την 1η Μαΐου του 1890, ο Φρ. Ενγκελς σημείωνε στον πρόλογο της γερμανικής έκδοσης του Κομμουνιστικού Μανιφέστου: «Σήμερα που γράφω αυτές τις γραμμές, το προλεταριάτο της Ευρώπης και της Αμερικής επιθεωρεί τις δυνάμεις του, που για πρώτη φορά κινητοποιούνται σε μια στρατιά, κάτω από μια σημαία και για έναν άμεσο σκοπό: για το νομοθετικό καθορισμό της κανονικής οκτάωρης εργάσιμης ημέρας. Ας ήταν ο Μαρξ πλάι μου να το ‘βλεπε αυτό με τα ίδια του τα μάτια!».

 

 

«Μέρα Μαγιού μου μίσεψες»

Oταν η αντίδραση έπνιγε στο αίμα και τις απεργίες της Πρωτομαγιάς

H Εργατική Πρωτομαγιά, ως μέρα ταξικής πάλης, πολλάκις έχει αντιμετωπιστεί από την εξουσία των μονοπωλίων με βίαιη και αιματηρή καταστολή, με αρκετές περιπτώσεις να μένουν στην ιστορία ως μακελειό κατά της εργατικής τάξης. Οπως κάθε ταξικός απεργιακός αγώνας, η Πρωτομαγιά είναι μισητή για τα μονοπώλια και την καπιταλιστική εξουσία. Αλλωστε, η ίδια η πηγή της θεσμοθέτησης της 1ης του Μάη ως μέρα απεργίας των εργατών ήταν το μακελειό που ακολούθησε τους απεργιακούς αγώνες που άρχισαν στο Σικάγο των ΗΠΑ το 1886 για το οκτάωρο. Ακολουθούν μόνο μερικά παραδείγματα των πιο φονικών Πρωτομαγιών.

Toυς θύμισαν  το «αμερικανικό όνειρο»

Η ιστορία των ΗΠΑ είναι γεμάτη από κατασταλτικά μέτρα κατά απεργών εργατών. Από τις αρχές και από τάγματα θανάτου των κεφαλαιοκρατών. Ανάμεσά τους και η Πρωτομαγιά του 1919 με την καταστολή να κυριαρχεί στις μεγάλες πόλεις. Στο Κλίβελαντ όμως του Οχάιο, στο όνομα του «κομμουνιστικού κινδύνου», ακροδεξιές ομάδες επιτέθηκαν με την ανοχή των Αρχών στους εργάτες  σκοτώνοντας δυο και τραυματίζοντας 40.116.

Aπό τους καπνεργάτες στην Καισαριανή

Και στην Ελλάδα Πρωτομαγιές βάφτηκαν με αίμα εργατών. Το 1924 η κυβέρνηση Παπαναστασίου έστειλε το πεζικό κατά των απεργών της Πρωτομαγιάς στην Αθήνα σκοτώνοντας ένα εργάτη και τραυματίζοντας δεκάδες. Με βάση το βενιζελικό «Ιδιώνυμο» καταστέλλονται και οι Πρωτομαγιές τη δεκαετία του ’30. Αποκορύφωμα το 1936, χρονιά απεργιακών ταξικών αγώνων των καπνεργατών. Στη Θεσσαλονίκη, η καταστολή ξεπέρασε τη μέρα της Πρωτομαγιάς. Στις 9 του Μάη εννέα εργάτες πέφτουν νεκροί από τα βόλια της αντίδρασης. Πρώτος νεκρός ο Τάσος Τούσης. Η γνωστή φωτογραφία της μάνας του που σπαράζει πάνω από το πτώμα του εμπνέει τον Γιάννη Ρίτσο και γράφει τον «Επιτάφιο».

Πρώτη του Μάη του 1944 επί ναζιστικής κατοχής της Ελλάδας. 200 κομμουνιστές εκτελούνται από τους κατακτητές στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Τόσο ενοχλούσε τους ναζί η επική λαϊκή πάλη και αντίσταση από τις γραμμές του ΚΚΕ και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, όσο θα ενοχλούσε τους δοσίλογους συνεργάτες τους όταν άρπαξαν τα ηνία της χώρας μετά την απελευθέρωση για να γίνουν υποτελείς στους νέους κατακτητές του αγγλοαμερικανικού ιμπεριαλισμού και να προχωρήσουν σε δεκάδες εκτελέσεις κομμουνιστών που ελευθέρωσαν την Ελλάδα…

Αίμα εργατών και στη Βαϊμάρη

Στην ίδια τη Γερμανία ακόμη και πριν την άνοδο του ναζισμού με τις πλάτες μονοπωλίων και σοσιαλδημοκρατών καταγράφηκε ακόμη ένα πρωτομαγιάτικο μακελειό. Στο Βερολίνο της λεγόμενης «Δημοκρατίας της Βαϊμάρης» το 1929 33 εργαζόμενοι σκοτώθηκαν και πάνω από χίλιοι τραυματίστηκαν και φυλακίστηκαν. Στο όνομα της «πρόληψης» ενάντια στον «κομμουνιστικό κίνδυνο» η Αστυνομία επιτέθηκε. Κλιμάκωσε δε τη σύγκρουση με άρματα μάχης κατά των απεργών, αλλά και πυρ σε κάθε σπίτι που είχε κρεμασμένες κόκκινες σημαίες. Το ΚΚ Γερμανίας απάντησε με μαζική διαδήλωση 25 χιλιάδων ατόμων που δέχθηκε επίθεση από τις δυνάμεις καταστολής.

Συνέργεια με τη μαφία  κατά των εργατών

Ακόμη ένα μακελειό καταγράφηκε μεταπολεμικά στην Ιταλία. Στόχος οι Σικελοί κομμουνιστές την Πρωτομαγιά του 1947. Λίγο μετά τη νίκη του ιταλικού ΚΚ στις τοπικές εκλογές και λίγο πριν τις εθνικές εκλογές εφαρμόστηκε αυτό που μετέπειτα αναγνωρίστηκε ως σχέδιο της CIA (επιχειρήσεις Gladio). Στο όνομα του αντικομμουνισμού, η μαφιόζικη συμμορία του Σαλβαντόρε Τζιουλιάνο έγινε το φονικό όργανο των μονοπωλίων. Επιτέθηκε στην πρωτομαγιάτικη απεργία στο Πιάνα Ντέγλι Αλμπανέσι σκοτώνοντας 11 εργάτες και αγρότες και τραυματίζοντας 33. Στα θύματα των πολυβόλων και τέσσερα παιδιά, ενώ με το μακελειό έπεσε ο μύθος του Τζιουλιάνο ως «μοντέρνου Ρόμπιν Χουντ» που έκλεβε από τους πλούσιους για να «βοηθά τους φτωχούς»…

Το μακελειό στην πλατεία Ταξίμ

H Toυρκία έχει τη δική της παράδοση βίαιης καταστολής και κάθε 1η του Μάη. Αποκορύφωμα η Πρωτομαγιά του 1977 και το μακελειό στην πλατεία Ταξίμ. Οχι τυχαία, στη μεγαλύτερη πρωτομαγιάτικη απεργία στην ιστορία της Τουρκίας, ένοπλοι άνοιξαν πυρ στην κεντρική πλατεία της Κων/πολης με δεκάδες νεκρούς και πάνω από 100 τραυματίες. H Πρωτομαγιά απαγορεύτηκε, κάτι που θεσμοθετήθηκε με τη Χούντα του 1980. Κάθε κινητοποίηση αντιμετωπιζόταν για χρόνια με βία με αποκορύφωμα το φόνο από αστυνομικά πυρά τριών εργατών την Πρωτομαγιά του 1996. Tην ίδια χρονιά ακόμη δυο εργάτες λανσαρίστηκαν από ακροδεξιούς μπροστά στα μάτια περίγελων αστυνομικών, όπως μαρτυρά βίντεο. Aκόμη ένας νεκρός την Πρωτομαγιά του 2007 όταν και πάλι οι Αρχές για συμβολικούς λόγους απαγόρευσαν τη συγκέντρωση στην πλατεία Ταξίμ. Με βία σημαδεύεται η εν λόγω απαγόρευση και τα τελευταία δύο χρόνια.

Και στη Νότιο Κορέα  και στην Ινδονησία…

Ανάλογα βίαιη παράδοση καταστολής την Πρωτομαγιά έχουν η Νότιος Κορέα και η Ινδονησία με φυσική εξόντωση εκατομμυρίων κομμουνιστών την περίοδο της στυγνής δικτατορίας. Οπως ανάλογα καταστέλλεται κάθε πρωτομαγιάτικη απεργία από κάθε φασιστικό καθεστώς ανά την υφήλιο στην πορεία των χρόνων.

 

 

Ετσι αναγνωρίστηκε η εργατική Πρωτομαγιά ως επίσημη αργία στην Κύπρο

«Να πάτε να πείτε των εργατών μου ότι αυτή η Εταιρεία που ονομάζεται CMC (σημ. πρόκειται για την Αμερικανική Μεταλλευτική Εταιρεία που εκμεταλλεύετο τα μεταλλεία της Σκουριώτισσας και της Λεύκας-Μαυροβουνιού από το 1925) ουδέποτε θα συγκατατεθεί να τους πληρώνει χρόνο που δεν θα εργάζονται!». Ηταν η δήλωση του Αμερικανού Διευθυντή της εταιρείας κ. Χέντριξ προς την κοινή αντιπροσωπεία των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων μεταλλωρύχων τον Απρίλη του 1947 όταν της έθεσε αίτημα όπως η Πρωτομαγιά θεωρείται επίσημη αργία με πληρωμή. Στην εργατική αντιπροσωπεία συμμετείχα ως γραμματέας της Συντεχνίας των μεταλλωρύχων.

Η απάντηση της εταιρείας απερρίφθη ομόφωνα από τις κοινές συνελεύσεις των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων μεταλλωρύχων. Αποφασίστηκε επίσης όπως την Πρωτομαγιά να μην πάει κανένας μεταλλωρύχος στη δουλειά και όπως την ημέρα της Πρωτομαγιάς οργανωθούν στη Λεύκα-Μαυροβούνι και το Ξερό μαζικές συγκεντρώσεις και παρελάσεις με τη συμμετοχή και των γυναικών και των παιδιών των δύο χιλιάδων μεταλλωρύχων.

Η εταιρεία, που πληροφορήθηκε την απόφαση των συνελεύσεων,  με ανακοίνωσή της που κυκλοφόρησε στις δουλειές του μεταλλείου και τα εργοστάσια του Ξερού, προειδοποιούσε τους μεταλλωρύχους ότι «την 1η του Μάη οι εργασίες της εταιρείας θα είναι ανοικτές και αν προσέλθει ικανοποιητικός αριθμός εργατών το μεταλλείο θα λειτουργήσει, διαφορετικά οι εργασίες του, όπως και τα εργοστάσιά της στο Ξερό θα κλείσουν για τρεις μέρες». Ηταν καθαρή η πρόθεση της εταιρείας. Επρόκειτο για εκβιαστικό  τριήμερο λοκ-αουτ.

Την ημέρα της Πρωτομαγιάς ούτε ένας μεταλλωρύχος δεν πήγε δουλειά στο μεταλλείο. Το ίδιο έγινε και με τα εργοστάσια στο Ξερό. Πραγματοποιήθηκαν μαζικές συγκεντρώσεις και παρελάσεις στη Λεύκα-Μαυροβούνι και στο Ξερό με τη συμμετοχή των δυο χιλιάδων μεταλλωρύχων και των γυναικών και των παιδιών τους. Με ψηφίσματά τους προς την αγγλική αποικιακή κυβέρνηση ζητούσαν κυβερνητικό ενδιαφέρον για τα πολλά προβλήματά τους και ιδιαίτερα τη θέσπιση ειδικών προστατευτικών Νόμων. Ηταν κάτι το σημαντικό και πρωτοφανές όχι μόνο για τη μεταλλευτική περιοχή, αλλά και παγκύπρια.

Η μεταλλευτική εταιρεία, συνεπής με την αντεργατική πολιτική της, έκλεισε τις εργασίες στο μεταλλείο και τα εργοστάσια του Ξερού για τρεις μέρες. Οι μεταλλωρύχοι τιμωρήθηκαν με την απώλεια έξι χιλιάδων ημερομισθίων γιατί τόλμησαν και γιόρτασαν την Πρωτομαγιά την ημέρα αυτή με συγκεντρώσεις και παρελάσεις.

Η απώλεια έξι χιλιάδων ημερομισθίων ήταν ένα σοβαρό πλήγμα στο βιοτικό επίπεδο των μεταλλωρύχων. Ομως οι μεταλλωρύχοι δεν μετάνιωσαν που υπέβαλαν και διεκδίκησαν ένα τέτοιο αίτημα γιατί ήξεραν ότι για να ικανοποιηθούν τα αιτήματά τους απαιτούνται αγώνες και θυσίες.

Το αίτημα όπως η Πρωτομαγιά θεωρηθεί επίσημη αργία έγινε αίτημα σχεδόν όλων των εργατών και εργατοϋπαλλήλων και του συνδικαλιστικού τους Κινήματος και κερδήθηκε με αγώνες και θυσίες. Ετσι από πολλά χρόνια η Πρωτομαγιά θεωρείται επίσημη αργία όχι μόνο από τους εργαζόμενους και το συνδικαλιστικό τους κίνημα, αλλά και από την κυβέρνηση, την εργοδοσία και την πολιτεία γενικότερα.

Ετσι κατακτήθηκε η Πρωτομαγιά ως μέρα επίσημης αργίας, στέλλοντας τα ιδιαίτερα μηνύματα των εργαζομένων της Κύπρου για κοινό αγώνα και για καλυτέρευση του βιοτικού τους επιπέδου. Είναι και αυτή μία από τις σημαντικές επιτεύξεις του συνδικαλιστικού κινήματος.

Τα σημαντικά επιτεύγματα που οι εργαζόμενοι πέτυχαν μέσα σε αυτά τα 80 και περισσότερο χρόνια όπως η ελάττωση των ωρών εργασίας, οι αυξήσεις των μεροκαμάτων, το δικαίωμα της οργάνωσης, της διαπραγμάτευσης και της απεργίας, η ΑΤΑ, οι κοινωνικές ασφαλίσεις, η εργατική νομοθεσία και τόσα άλλα κατακτήθηκαν με πολύχρονους και σκληρούς αγώνες. Αγώνες που εμπνέονταν από τα ιδανικά και από τα διδάγματα της Πρωτομαγιάς.

 

 

 

Από το Αρχείο του βετεράνου συνδικαλιστή Παντελή Βαρνάβα

 

 

Τραγουδώντας για την εργατική τάξη…

Με αφορμή την εργατική Πρωτομαγιά, ας θυμηθούμε ορισμένα τραγούδια που αναφέρονται στη ζωή, τους αγώνες και την κουλτούρα της εργατικής τάξης. Τραγούδια που σημάδεψαν τους εργατικούς αγώνες και εμπνεύστηκαν από αυτούς.

Factory: BruceSpringsteen

Οι δημιουργίες του BruceSpringsteen είναι άρρηκτα δεμένες με την εργατική τάξη. Γεμάτο από ιστορίες και συμβολικές αναφορές, το Factory που έγραψε το 1978 είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά, αναπαριστώντας με μελαγχολικό τόνο τη ρουτίνα και την αλλοτρίωση της σκληρής εργασίας σε ένα εργοστάσιο.

Florence Reece: Which Side Are You On?

Eνα από τα πιο σημαντικά τραγούδια στην ιστορία του συνδικαλιστικού κινήματος. Ο πατέρας της FlorenceReece ήταν ανθρακωρύχος που είχε σκοτώθηκε στα ορυχεία, ενώ ο σύζυγός της ήταν ηγέτης της μεγάλης απεργίας των ανθρακωρύχων του 1931. Οταν ο σερίφης με τους άνδρες του έκανε έφοδο στο σπίτι της ψάχνοντας για τον άνδρα της κατά τη διάρκεια του ηρωικού αυτού αγώνα, εκείνη έγραψε στο ημερολόγιο της κουζίνας της, τους στίχους αυτού του ιστορικού τραγουδιού.

JudyCollins: BreadandRoses

Το τραγούδι BreadandRoses είναι εμπνευσμένο από μία ομιλία της RoseSchneiderman στις αρχές του 20ού αιώνα. Η Schneiderman γεννήθηκε σε εβραϊκή οικογένεια στην Πολωνία και μετανάστευσε στις ΗΠΑ στα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ γρήγορα άρχισε να είναι δραστήρια συνδικαλιστικά. Υπήρξε από τις πρώτες που οργάνωσε συνδικαλιστικά γυναίκες σε μια εποχή που τα περισσότερα σωματεία δεν τις δεχόταν ως μέλη τους. Ηταν από τις πιο ενεργές αγωνίστριες στην απεργία που έλαβε χώρα το 1909 στη Νέα Υόρκη, όπου 20.000 εργάτριες και εργάτες στα υφαντουργεία, κυρίως εβραϊκής καταγωγής, κατάφεραν να κερδίσουν υψηλότερους μισθούς, καλύτερες συνθήκες εργασίας και λιγότερες ώρες δουλειάς.

 

Πρώτη Μαΐου (1982)         

Στίχοι: Μάνος Λοΐζος
Μουσική: Μάνος Λοΐζος
Ερμηνεία: Βασίλης Παπακωνσταντίνου

 

Πρώτη Μαΐου κι απ’ τη Βαστίλη

ξεκινάνε οι καρδιές των φοιτητών

χίλιες σημαίες κόκκινες μαύρες

Ο Φρεδερίκο, η Κατρίν και η Σιμόν

 

Πρώτη Μαΐου μαύρα τα ξένα

κλείσε το τζάμι μην κρυώσει το παιδί

 

==========

 

Πρώτη του Μάη (1980)

Στίχοι: Θωμάς Μπακαλάκος
Μουσική: Θωμάς Μπακαλάκος

Ερμηνεία: Βασίλης Παπακωνσταντίνου

 

Πρώτη του Μάη και πώς

τους εργάτες ξεσηκώνεις.

Πρώτη του Μάη με φως,

φως της εργατιάς θαμπώνεις.

Παλεύει η εργατιά.

 

Δεν είν’ αργία,

είν’ απεργία.

Παλεύει η εργατιά.

 

 

Η ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

www.cinemainfo.gr

 

1925, «ΑΠΕΡΓΙΑ» (STACHKA), ΣΕΡΚΕΪ ΑΪΖΕΝΣΤΑΪΝ

Ο μεγάλος θρύλος του παγκόσμιου κινηματογράφου, ο Σοβιετικός δημιουργός, είναι από τους πρώτους που δίνει στην ανθρωπότητα και στην Τέχνη, παράλληλα με τα άλλα του αριστουργήματα, και ένα έργο πάνω στην εργατική απεργία. Μαυρόασπρο πρωτογενές κινηματογραφικό αριστούργημα του βωβού κινηματογράφου, όπως και όλες οι δημιουργίες της εποχής εκείνης. Στην «ΑΠΕΡΓΙΑ» η αφήγηση είναι συλλογική, ο σκηνοθέτης προτάσσει το θέμα της συλλογικότητας, οι απεργοί της φάμπρικας πρέπει να ιδωθούν σαν ένα σώμα. Η «ΑΠΕΡΓΙΑ» δεν αποτελεί απλό πείραμα στην προσέγγιση αυτής της σύνθεσης αλλά ολόκληρο πειραματικό εργαστήρι, γράφει ο Αμερικανός ιστορικός του κινηματογράφου και σκηνοθέτης JayLeyda το 1960.

——————————————-

1948, «Η ΓΗ ΤΡΕΜΕΙ», LUCHINO VISCONTI  (LA TERRA TREMA)

Αρκετά χρόνια μετά, ένα άλλο μοναδικό αριστούργημα έρχεται να δονήσει για τα καλά τις εργατικές συνειδήσεις και τους αγώνες τους μέσα από το χώρο της Τέχνης.

Ο μεγάλος Ιταλός δημιουργός δίνει μια ταινία σταθμό στην ιστορία του κινηματογράφου. Ο Βισκόντι κινηματογραφεί απόλυτα ρεαλιστικά μια οικογένεια ψαράδων που πλουτίζουν, ζουν την ουτοπία του πλουτοκράτη, μέχρι να ξεπέσουν οικονομικά και κοινωνικά. Με πολύ απλά πλάνα, σε μια ταινία γεμάτη σύμβολα που παραπέμπουν στο φασισμό που, πριν λίγα χρόνια, είχε περάσει από την Ιταλία και το σημάδι του ήταν ακόμη νωπό στις συνειδήσεις των ανθρώπων, μας οδηγεί σε παραλληλισμούς για να μπορέσουμε να βγάλουμε τα δικά μας συμπεράσματα, καταλήγοντας, ουσιαστικά, στο «Κεφάλαιο» του Μαρξ. Αυτή η ταινία αποκρυσταλλώνει την ουσία της μαρξιστικής ιδεολογίας, χρησιμοποιώντας τις αντιθέσεις έτσι όπως, φιλοσοφικά, τις είχε ορίσει ο Μαρξ και ο Χέγκελ. Το αριστούργημα αυτό ακόμη και σήμερα καθηλώνει το θεατή. Χωρίς να ηθικολογεί ούτε μια στιγμή, χωρίς να καθοδηγεί το πνεύμα του θεατή, τον αναγκάζει να σκεφτεί τον εαυτό του, τη δική του κοινωνική θέση και το πού τοποθετεί ο ίδιος τον εαυτό του μέσα στον ταξικό αγώνα.

Η ταινία κερδίζει το μεγάλο βραβείο του φεστιβάλ Βενετίας 1948.

Επαιξαν ανάμεσα σε πάρα πολλούς ηθοποιούς οι: LUCHINOVISCONTI, ANTONIOPIETRANGELI, ANTONIOARCIDIACONO

 

 

1954, «ΤΟ ΑΛΑΤΙ ΤΗΣ ΓΗΣ», HERBERTBIBERMAN

Μέσα στη φασίζουσα τρομοκρατία του μακαρθισμού στις ΗΠΑ ο μεγάλος αυτός σκηνοθέτης δεν διστάζει να δώσει στην κινηματογραφική ιστορία μια ακόμα ταινία θρύλο για τα ιστορικά δρώμενα του Κινηματογράφου. Λέει ο Γιάννης Φραγκούλης:

«Για μια απεργία μιλά η ταινία του Χέμπερτ Μπίμπερμαν το “Αλάτι της γης”, το 1954. Είναι η εποχή του μακαρθισμού και ο Μπίμπερμαν, μαζί με άλλους, έχει πέσει σε δυσμένεια γιατί είχε αρνηθεί να υπογράψει και να συμπλεύσει με τον Μακάρθουρ, είχε κατηγορηθεί ότι ήταν κομμουνιστής. Εχει φτιαχτεί η ομάδα των «Δέκα του Χόλιγουντ», από πίσω της κρύβονταν και άλλοι σκηνοθέτες και σεναριογράφοι που είχαν, για τους ίδιους λόγους, αποκλειστεί από τα κινηματογραφικά στούντιο. Παράγουν αυτή την ταινία, ενώ τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Μπίμπερμαν, με σεναριογράφους τον Μίκαελ Μπίμπερμαν (MichaelBiberman) και τον Μίκαελ Ουίλσον (MichaelWilson). Είμαστε σε ένα ορυχείο ψευδαργύρου, στο Νέο Μεξικό. Οι Μεξικάνοι και Αμερικάνοι εργάτες δουλεύουν σκληρά βιώνοντας την καταπίεση κάθε μέρα και περισσότερο. Οι γυναίκες τους θα τους πείσουν να κάνουν απεργία, ενώ αυτοί έχουν αντίθετη γνώμη. Με καταπληκτικές σκηνές αποδίδεται η απεργία, παθητικά, αργά, έτσι που να βιώσουμε αυτό το βάρος της καταπίεσης. Η νίκη των εργατών θα έρθει σα σωτηρία, τόσο γι’ αυτούς όσο και για εμάς, τους θεατές. Η ταινία υποστηρίχθηκε, σαν παραγωγή, από τη Διεθνή Ενωση των Εργατών στα Ορυχεία και αυτός ήταν ένας επιπρόσθετος λόγος για να απαγορευτεί στις ΗΠΑ

 

 

2001, «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΩΡΑΡΙΟΥ» (L‘ EMPLOIDUTEMPS)

Στην ταινία «Ελεύθερος ωραρίου», του Λοράν Καντέτ, το 2001, βλέπουμε ένα στέλεχος μιας επιχείρησης που χάνει τη δουλειά του. Δεν έχει το κουράγιο να το πει ούτε στην οικογένειά του. Κάθε μέρα πηγαίνει στα γραφεία του ΟΗΕ, όπου παριστάνει τον εργαζόμενο. Δεν ελπίζει πουθενά, δεν μπορεί και δε θέλει να βρει βοήθεια από κανένα. Οταν γίνεται γνωστή η ιστορία του, τότε η οικογένειά του θα αντιδράσει και αυτός, αναζητώντας την αξιοπρέπειά του, θα φύγει κυνηγημένος.

Η απελπισία που ο Καντέτ θέλει να μας δώσει είναι πολύ μεγάλη. Δεν άφησε ασυγκίνητες τις Κριτικές Επιτροπές στο Φεστιβάλ της Βενετίας, το 2001, και της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου, την ίδια χρονιά.

Ομως η αλήθεια είναι πιο σκληρή από ό,τι αυτή στην ταινία του Καντέτ. Κάθε μέρα βλέπουμε οι αντιθέσεις να οξύνονται. Οι αντιδράσεις είναι όλο και λιγότερες. Αφήνεται το πεδίο ελεύθερο για όλο και μεγαλύτερη εκμετάλλευση. Αν βέβαια προσθέσουμε σε αυτό και τους οικονομικούς μετανάστες, τότε έχουμε μια τρομακτική, ρεαλιστική εικόνα. Η ταινία τιμήθηκε με έξι διεθνή βραβεία και ακόμα δύο υποψηφιότητες.

 

=============================

 

ΠΟΙΗΣΗ

•1936: Οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης. Πρωτομαγιά και ο «Επιτάφιος» του Ρίτσου σφραγίζει την ημέρα αυτή. Τα γεγονότα γνωστά, οι δολοφονίες των εργατών (άρχισαν από τον Φλεβάρη του 1936) ήταν η έμπνευση του ποιητή για τον «Επιτάφιο». Ο Τάσος Τούσης από το Ασβεστοχώρι κείτεται νεκρός στη συμβολή των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου. Η μάνα του ολοφύρεται. Αυτή η εικόνα ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο και μετά από τρεις μέρες δημοσίευσε στον Ριζοσπάστη τον ανυπέρβλητο «Επιτάφιο».

Γιάννης Ρίτσος, «Επιτάφιος»

«Γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου, καρδούλα της καρδιάς μου. Πουλάκι της φτωχιάς αυλής, ανθέ της ερημιάς μου…».

 

•Και η εκτέλεση των 200 κομμουνιστών στην Καισαριανή 1η Μαΐου 1944 από τους Γερμανούς, επίσης, σε ποίημα του Ρίτσου.

Γιάννης Ρίτσος, «Σκοπευτήριο Καισαριανής»

Εδώ πέσαμε. Παιδιά του λαού. Γνωρίζετε γιατί.

Γυμνοί, κατάσαρκα φορώντας τις σημαίες ,

-η Ελλάδα τις έρραψε με ουρανό και άσπρο κάμποτο -.

Ακούσατε τις ομοβροντίες στα μυστικόφωτα αττικά χαράματα.

Είδατε τα πουλιά, που πέταξαν αντίθετα στις σφαίρες

αγγίζοντας με τα φτερά τους, τον ανατέλλοντα πυρφόρον .

Είδατε τα παράθυρα της γειτονιάς ν’ανοίγουνε στο μέλλον .

Εμείς, μερτικό δε ζητήσαμε… Τίποτα… Μόνον

θυμηθείτε το : αν η ελευθερία

δεν βαδίσει στα χνάρια του αίματός μας ,

εδώ θα μας σκοτώνουν κάθε μέρα. Γεια σας.

 

•Και ο Βάρναλης τιμά τη θυσία των 200 παλικαριών που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς κατακτητές στο σκοπευτήριο της Καισαριανής…

Κώστας Βάρναλης: «Πρωτομαγιά 1944»

Πέσε στα γόνατα , προσκύνα το πανάγιο χώμα

με τη ψυχή κατάκορφα στον ουρανό υψωμένη

όποιος και νά ‘σαι, όθε και νά ‘σαι, κι ό,τι άνθρωπος νά ‘σαι.

Πιότερο, αν είσαι του λαού ξωμάχος, χειρομάχος ,

φτωχόπαιδο, που αθέλητα σε βάλαν να καρφώσεις,

τον αδερφό σου αντίκρα σου, -με μάνα εσύ κι εκείνος – .

Ετούτη η μάντρα αντίκρυ σου, το σύνορο του κόσμου.

Σ’ αυτην επάνω βρόντηξαν ο Διγενής κι ο Χάρος.

Ητανε πρώτη του Μαγιού, φως όλα μέσα κι έξω

(έξω τα χρυσολούλουδα και μέσα η καλωσύνη)

που αράδιασε πα στο σοβά πισθάγκωνα δεμένους

και θέρισε με μπαταριές , οχτρός ελληνομάχος,

όχι έναν , δυο , ή τρεις… διακόσια παλληκάρια.

Δεν ήρθαν μελλοθάνατοι με κλάμα και λαχτάρα,

μον ήρθανε μελλόγαμπροι με χορό και τραγούδι.

Και πρώτος άρχος του χορού, δυο μπόγια πάνω απ’όλους ,

κι από το Χάρο τρεις φορές πιο πάνου ο Ναπολέος  ( …)