I, Tony: Πραγματεύoντας την έννοια της υστεροφημίας

Με αφορμή/ Ορίζοντας

I, Tony: Πραγματεύoντας την έννοια της υστεροφημίας

Με αφορμή την παρουσίαση στις 16 Σεπτεμβρίου του ντοκιμαντέρ I, Tony στο 15o Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Λεμεσού η σκηνοθέτρια Αργύρω Νικολάου μιλάει στον Ορίζοντα:

Γιατί ντοκιμαντέρ;  Γιατί σε ενδιαφέρει αυτό το είδος ταινίας;

Το ντοκιμαντέρ σου προσφέρει την ευκαιρία να ασκήσεις κριτική στην πραγματικότητα. Έχει μια αμεσότητα και μια αυτονομία—σε επίπεδο παραγωγής αλλά και σεναρίου—που δεν έχουν συχνά οι ταινίες μυθοπλασίας.

Ντοκιμαντέρ σημαίνει κι ευθύνη. Να δουλεύεις με πραγματικούς χαρακτήρες έχει ιδιαίτερες προκλήσεις. Η παραγωγή ντοκιμαντέρ είναι μια πολυσύνθετη διαδικασία που στηρίζεται πάνω σε μια συνεχή διαβούλευση-διαπραγμάτευση μεταξύ πρωταγωνιστή/πρωταγωνιστών και σκηνοθέτη. Το τελικό αποτέλεσμα είναι απόκτημα των συντελεστών — αλλά ιδιοκτησία κανενός. Το είδος του ντοκιμαντέρ συχνά ερμηνεύεται σε ένα πολύ στενό κι ασφυκτικό πλαίσιο: σαν ένα είδος, δηλαδή, του οποίου ο πρωταρχικός σκοπός είναι η επικοινωνία πληροφοριών, κάτι σαν ρεπορτάζ. Το ντοκιμαντέρ όμως μπορεί να είναι τα πάντα, και είναι εν τέλει πιο αποκαλυπτικό και πιο αποτελεσματικό όταν πειραματίζεται.

Προσωπικά με ενδιαφέρει το ντοκιμαντέρ σαν ένα εργαλείο οπτικοακουστικής καταγραφής που απαθανατίζει και μεταδίδει ιστορίες, εμπειρίες και χαρακτήρες που αγνοούνται από τα ηγεμονικά αφηγήματα της κάθε χώρας. Με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τα ντοκιμαντέρ που χρησιμοποιούν αντισυμβατικές αφηγηματικές δομές και που καταφέρνουν να μεταδώσουν, μαζί με πληροφορίες, συναισθήματα και διαθέσεις.

Συνδυάζοντας τη φαντασία με την πραγματικότητα, το I, Tony πραγματεύεται την έννοια της υστεροφημίας, καθώς επίσης και τις αμφιλεγόμενες διαδικασίες απομνημόνευσης, τις οποίες συχνά επιστρατεύει το είδος του ντοκιμαντέρ.

Πείτε μας λίγα λόγια για την υπόθεση της ταινίας σας. Γιατί επέλεξες αυτό το θέμα για να ασχοληθείς;

Το Ι,  Τοny  είναι ένα κινηματογραφικό πορτραίτο του Κύπριου φωτογράφου μόδας  Τόνυ Μουσσουλίδη, ο οποίος ήταν επαγγελματικά ενεργός στο Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη και το Αμβούργο τις δεκαετίες του 70, 80 και 90. Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί τον  85χρονο Μουσσουλίδη—ο οποίος επιδιώκει να κάνει την παραγωγή μιας ταινίας Χόλυγουντ με θέμα την καριέρα του—σαν αναπαριστά σκηνές από τη ζωή του, που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, προσωπικότητες όπως τους Άντι Γουόρχολ, Τζον Χιούστον, αλλά και τον Κύπριο ζωγράφο Τηλέμαχο Κάνθο. Συνδυάζοντας τη φαντασία με την πραγματικότητα, το I, Tony πραγματεύεται την έννοια της υστεροφημίας, καθώς επίσης και τις αμφιλεγόμενες διαδικασίες απομνημόνευσης, τις οποίες συχνά επιστρατεύει το είδος του ντοκιμαντέρ.

Πόσο εύκολο ήταν να γυριστεί το ντοκιμαντέρ;

Το ντοκιμαντέρ αυτό άρχισε το ταξίδι του τον Απρίλη του 2018, με ένα μήνυμα που μου έστειλε ο Τόνυ στο LinkedIn. Η προετοιμασία της παραγωγής, όπως και η μετα-παραγωγή, έγιναν στη Νέα Υόρκη με συνεργάτες από όλο τον κόσμο, όπως η σκηνοθέτις Margaux Fitoussi (ΗΠΑ), ο διευθυντής φωτογραφίας Νικόλας Στυλιανού (Ηνωμένο Βασίλειο), οι παραγωγοί Μίνως Παπάς (ΗΠΑ) και Jake Alden Falconer (Ηνωμένο Βασίλειο) αλλά και ο μοντέρ Στάμος Δημητρόπουλος (Ελλάδα). Τα γυρίσματα έγιναν στην Κύπρο τον Δεκέμβριο του 2018, με τη στήριξη του Μάριου Στυλιανού (MS Viewpoint) και Πολύβιου Συμεωνίδη. Παρόλο που έγιναν μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα όσο ήμουνα Κύπρο για τα Χριστούγεννα, τα γυρίσματα ήταν απόλαυση χάρη στο συνεργείο μας (Ρένος Γάβρης, Πολύμνια Τσίντη, Χριστός Κυριακούλης, Αντριάνα Λαγούδη, Θαλής Νικολάου) και τον ηθοποιό Δημήτρη Χειμώνα.

Με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τα ντοκιμαντέρ που χρησιμοποιούν αντισυμβατικές αφηγηματικές δομές και που καταφέρνουν να μεταδώσουν, μαζί με πληροφορίες, συναισθήματα και διαθέσεις.

Πόσο σημαντικό για την δουλειά σας είναι η συμμετοχή σας σε Φεστιβάλ;  

Ειδικά για έργα μικρού μήκους, η συμμετοχή σε Φεστιβάλ είναι ένας από τους ελάχιστους διαθέσιμους τρόπους να προβληθεί μια ταινία σε ευρύ κοινό. Το σινεμά είναι μια συλλογική εμπειρία, οπότε τα φεστιβάλ και οι δημόσιες προβολές γενικότερα είναι αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της εμπειρίας.

Τι είναι για σας το «καλό» ντοκιμαντέρ; Να είναι αιχμηρό και με θέση; Αντικειμενικό; Πόσο αντικειμενικό μπορεί/πρέπει να είναι το όποιο ντοκιμαντέρ;

Αντικειμενικότητα απλά δεν υπάρχει. Η αντίληψη της αντικειμενικότητας, όμως, είναι ένα από τα κύρια ζητήματα που έχει να αντιμετωπίσει κάθε ντοκιμαντέρ. Αυτή η αντίληψη—κι η αποδόμησή της— είναι ένα δυνατό εργαλείο στα χέρια κάθε σκηνοθέτη. Το καλό ντοκιμαντέρ ξέρει τι θέλει να σου πει, και στο μεταδίδει με ειλικρίνεια και αμεσότητα.

Οι νέες συνθήκες λόγω πανδημίας πόσο επηρέασαν και επηρεάζουν τη δημιουργία και τους καλλιτέχνες;

Όλοι και όλα έχουν επηρεαστεί από την πανδημία. Η δημιουργία, όπως κι η ζωή γενικά, συνεχίζεται.

I, Tony

Χαρουπόμυλος Λανίτη, Λεμεσός

Τετάρτη 16 Σεπτεμβρίου, 20:00