Η ζεστή αγκαλιά που έδωσαν απλοί άνθρωποι στα προσφυγόπουλα του 1974

Του Μιχάλη Μιχαήλ

Την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου η κυπριακή πολιτεία τίμησε με ειδική εκδήλωση όλους όσοι στάθηκαν δίπλα στα προσφυγόπουλα της Κύπρου που μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα αμέσως μετά την τουρκική εισβολή του 1974.

Η εκδήλωση που διοργανώθηκε από το Υπουργείο Παιδείας και την Αρχιεπισκοπή ξεκίνησε με πρωτοβουλία ομάδας παιδιών που μετέβησαν στο νομό Ηλείας ύστερα από 43 και κάτι χρόνια. Αν και πέρασαν τόσα χρόνια, με την πρωτοβουλία που αναλήφθηκε φάνηκε ξεκάθαρα ότι τα τότε παιδιά δεν ξέχασαν ποτέ τη φιλοξενία και θέλησαν να πούνε ένα δημόσιο ευχαριστώ.

Όπως γράψαμε και σε παλαιότερα σημειώματα, τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 1974 μεταφέρθηκαν στον Πύργο Ηλείας και διανεμήθηκαν σε ολόκληρο τον νομό 415 προσφυγόπουλα ηλικίας 6 μέχρι 17 χρόνων. Η φιλοξενία διήρκεσε μία σχολική περίοδο, δηλαδή μέχρι τον Ιούνιο του 1975. Ήταν ιδέα του (τότε) μητροπολίτη Ηλείας Αθανάσιου, ο οποίος προσφέρθηκε με επιστολή του προς τον προεδρεύοντα της Δημοκρατίας Γλαύκο Κληρίδη να φιλοξενήσει στα οικοτροφεία της μητρόπολης αλλά και σε οικογένειες 500 μαθητές.

 

 

Οικογενειακή θαλπωρή

Τελικά μεταφέρθηκαν, σύμφωνα με τον υπάρχοντα κατάλογο, 415 αγόρια και κορίτσια με τρεις αποστολές. Ένας αριθμός παιδιών, κυρίως κοριτσιών, φιλοξενήθηκαν στα θρησκευτικά ιδρύματα της μητρόπολης, ενώ τα υπόλοιπα παιδιά πήγαν σε οικογένειες.

Είναι σημαντικό ότι στη συντριπτική πλειονότητά τους τα τότε παιδιά και σήμερα μεσήλικες θυμούνται με νοσταλγία αλλά και αγάπη τη χρονιά εκείνη. Πρέπει να σημειωθεί πως οι συνθήκες ζωής των παιδιών που πήγαν σε οικογένειες ήταν εντελώς διαφορετικές με τις συνθήκες που έζησαν τα παιδιά στα ιδρύματα. Τα πρώτα είχαν την ελευθερία τους και τη φροντίδα του σπιτιού, ενώ τα δεύτερα ζούσαν σε μια κλειστή θρησκευτική κοινωνία με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό.

Μεροκαματιάρηδες και μικρομεσαίοι

Σήμερα, ύστερα από σχεδόν 44 χρόνια, μπορούμε να εξετάσουμε το σημαντικό αυτό γεγονός –που για κάποιους λόγους κρατήθηκε ως κοινό μυστικό στην κυπριακή κοινωνία– και από μια άλλη σκοπιά. Την κοινωνική και ταξική θέση όσων ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της μητρόπολης για να φιλοξενήσουν ένα ή περισσότερα παιδιά για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.

Και όταν λέμε φιλοξενία συνεπάγεται τα πάντα. Πρώτα και κύρια την ευθύνη να φιλοξενήσουν ένα ξένο παιδί και να το παραδώσουν στην οικογένειά του σώο και αβλαβές. Επίσης ήταν η ευθύνη της μόρφωσης, όπου πρέπει να σημειωθεί πως όσοι είχαν την οικονομική δυνατότητα δεν δίστασαν, αντιλαμβανόμενοι τις μαθησιακές δυσκολίες κάποιων από τα παιδιά, να τα στείλουν ακόμα και σε φροντιστήρια. Παράδειγμα ο γράφων, που ο αδελφός του, Πέτρος, στάλθηκε σε φροντιστήρια μαζί με το παιδί της οικογένειας, τον Γιώργο.

Οι οικογένειες είχαν επίσης την ευθύνη για τη διατροφή, την ένδυση και την υπόδηση των παιδιών, γεγονός που συνεπαγόταν επιπρόσθετο κόστος για το οικογενειακό βαλάντιο. Οι οικογένειες δεν είχαν το χρονικό περιθώριο να προγραμματίσουν τη φιλοξενία και να εξασφαλίσουν κάποιο ποσό το οποίο θα διέθεταν για το σκοπό αυτό, αφού όλα έγιναν τόσο ξαφνικά. Και η έρευνα που έγινε τα τελευταία χρόνια έδειξε ότι στο κάλεσμα της μητρόπολης ανταποκρίθηκαν κατά κύριο λόγο μικρομεσαίες και φτωχικές οικογένειες.

Συνταξιούχοι, αγρότες, εργαζόμενοι, μικροεπιχειρηματίες

Θα δώσουμε μερικά παραδείγματα.

Η Μύρω Πουή φιλοξενήθηκε στον Πύργο από οικογένεια συνταξιούχου αστυνομικού, του Γεώργιου και Αγγελικής Βλογιάρη. Όπως η ίδια λέει, οι άνθρωποι αυτοί ζούσαν με τη σύνταξη του αστυνομικού, ενοικίαζαν σπίτι αφού δεν είχαν δικό τους και είχαν δύο παιδιά.

Προσθέτει ότι εκείνο που δεν τους έλειπε ήταν το φαγητό. Καινούρια ρούχα σπάνια αγόραζαν, αφού δεν υπήρχαν τα απαιτούμενα χρήματα. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η ίδια έχασε την ευκαιρία να παρελάσει την 25η Μαρτίου στην πρώτη εξάδα, αφού η οικογένεια δεν είχε χρήματα για να αγοράσει ή να ενοικιάσει ακόμη την παραδοσιακή στολή.

Ο Αντρέας Θεοδοσίου φιλοξενήθηκε στα Σαβάλλια Ηλείας για περίοδο δυόμισι χρόνων, αφού παρέμεινε με δική του θέληση στην οικογένεια και μετά που έφυγαν τα υπόλοιπα παιδιά. Φιλοξενήθηκε στην οικογένεια του Γιάννη και Κατερίνας Βασιλοπούλλου που ήταν αγρότες και καλλιεργούσαν τα λίγα χωράφια που είχαν για να ζήσουν τα επτά παιδιά τους. Και δεν δίστασαν να φιλοξενήσουν ακόμα ένα παιδί.

Ο Κώστας Κακουλλή και η αδελφή του φιλοξενήθηκαν στην οικογένεια Δημήτρη και Βάσως Πανουργία, οι οποίοι είχαν δύο παιδιά ηλικίας 6 χρονών και 6 μηνών. Μικροεπιχειρηματίας ο κ. Πανουριάς (ενοικιάσεις αυτοκινήτων) και η κα Βάσω ήταν μεν καθηγήτρια αγγλικών αλλά δεν εργαζόταν. Εκείνη την περίοδο η οικογένεια δεν είχε δικό της σπίτι και έμενε στο σπίτι των γονιών της συζύγου.

Ο Μαρίνος Κλεάνθους φιλοξενήθηκε σε οικογένεια συνταξιούχου καθηγητή φιλολογίας. Έκαναν ό,τι μπορούσαν για να νιώθει καλά ο Μαρίνος. Χαρακτηριστικά ο ίδιος λέει ότι καθημερινά είχε το χαρτζιλίκι του, αλλά του άνοιξαν και λογαριασμό στα ΕΛΤΑ για να φυλάξει τα χρήματα που μάζεψε τα Χριστούγεννα λέγοντας τα κάλαντα. Κι αυτά τα χρήματα τα έφερε μαζί του στην Κύπρο.

Ο Κώστας Γεωργίου διέμενε στην οικογένεια Βασιλείου και Παναγιώτας Παπασωτηρακοπούλου στο Τραγανό Ηλείας. Είχαν δυο παιδιά, τον Γιώργο και το Νίκο. Επιπρόσθετα στο σπίτι έμεναν και ο παππούς και η γιαγιά, γονείς του κ. Βασίλη. Ο κ. Βασίλης ήταν ο μόνος που δούλευε στην οικογένεια. Ήταν φτωχοί άνθρωποι, όμως δέχτηκαν πολλή αγάπη, λέει χαρακτηριστικά ο Κώστας.

Ο γράφων φιλοξενήθηκε μαζί με τον αδελφό του Πέτρο στην οικογένεια Προκόπη και Γιώτας Μπρη. Είχαν ένα παιδί, τον Γιώργο. Και οι δύο δούλευαν από το πρωί μέχρι αργά το βράδυ στην οικογενειακή επιχείρηση, ένα μικρό εστιατόριο στο κέντρο του Πύργου, κάτω από την πλατεία.

Καμία διάκριση υπήρχε μεταξύ εμάς και του Γιώργου. Ο θείος Προκόπης και η θεία Γιώτα φρόντιζαν να είναι ακριβοδίκαιοι σε όλα.

Για άλλη μια φορά ο απλός λαός έκανε το καθήκον του αψηφώντας τις δυσκολίες της εποχής. Από το υστέρημά του και όχι από τα περισσεύματά του πρόσφερε απλόχερα σε μια δύσκολη στιγμή.