Με την εµφάνιση του καπιταλισµού αλλάζει ποιοτικά ο χαρακτήρας των παραγωγικών δυνάµεων.
Το παραγόµενο προϊόν αποτελεί πλέον το αποτέλεσµα της εργασίας όχι ενός ξεχωριστού παραγωγού, αλλά µιας συλλογικής εργασίας πολλών ανθρώπων. Αυτό το προϊόν όµως οικειοποιείται όχι από αυτούς που το παράγουν, αλλά από τον ιδιοκτήτη των µέσων παραγωγής, δηλαδή τον καπιταλιστή. Στο καπιταλισµό αναπτύσσεται η αντίθεση µεταξύ του κοινωνικού χαρακτήρα της παραγωγικής διαδικασίας και της ιδιωτικο-καπιταλιστικής µορφής οικειοποίησης, µια αντίθεση που αποτελεί θεµελιακή στη δεδοµένη κοινωνία. Η αντίθεση αυτή εµφανίζεται κύρια στους κατακλυσµούς της αυθαίρετης καπιταλιστικής οικονοµίας, στην αναρχία των παραγωγικών διαδικασιών και στις κρίσεις υπερπαραγωγής, στην ταξική πάλη της εργατικής τάξης.
Η δηµιουργία των καπιταλιστικών µονοπωλίων, η ανάπτυξη του κρατικο-µονοπωλιακού καπιταλισµού αντανακλά την κοινωνική φύση των σύγχρονων παραγωγικών δυνάµεων. ∆εν διαφοροποιεί όµως τη φύση του καπιταλιστικού συστήµατος, αφού η αστική τάξη εξακολουθεί να είναι ο ιδιοκτήτης των βασικών µέσων παραγωγής.
Στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγικής διαδικασίας αντιστοιχεί µόνο η κοινωνική ιδιοκτησία στα µέσα παραγωγής. Η ανάπτυξη της βαριάς βιοµηχανίας δηµιουργεί τις υλικές προϋποθέσεις για την εµφάνιση της κοινωνικής σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας στα µέσα παραγωγής και προετοιµάζει τις συνθήκες, δηµιουργώντας τη δυνατότητα περάσµατος της κοινωνίας από τον καπιταλισµό στο σοσιαλισµό. Η επιστηµονικο-τεχνολογική επανάσταση συνέβαλε αποφασιστικά στην περαιτέρω κοινωνικοποίηση της παραγωγής. Υπό αυτές τις συνθήκες η καπιταλιστική ιδιωτική ιδιοκτησία γίνεται ακόµα πιο ασυµβίβαστη µε τις ανάγκες της κοινωνικής προόδου της ανθρωπότητας.
Στον καπιταλισµό, όταν η οικονοµία υποτάσσεται στα συµφέροντα του καπιταλιστικού κέρδους, ο αυτοµατισµός σπρώχνει λαϊκές µάζες στην κατηγορία των «περιττών», δηµιουργεί νέες συγκρούσεις και άλυτες αντιθέσεις. Ο καπιταλισµός εµποδίζει τη χρήση των επιτευγµάτων της επιστηµονικο-τεχνολογικής προόδου προς το συµφέρον των εργαζοµένων και της πολύπλευρης ανάπτυξης της προσωπικότητας του ανθρώπου. Αντιθέτως, σε µια σοσιαλιστική κοινωνία η επιστηµονικο-τεχνολογική επανάσταση δεν θα µπορούσε να δηµιουργήσει παρόµοιες συγκρούσεις, γιατί στόχος της θα είναι η δηµιουργία της υλικο-τεχνικής βάσης για µια ανώτερη κοινωνία – την κοµµουνιστική, την ανάπτυξη της υλικής ευηµερίας και του πολιτιστικο-τεχνικού επιπέδου όλων των εργαζοµένων και την πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας ενός εκάστου εργαζόµενου.
Η 70χρονη εµπειρία της σοσιαλιστικής ανοικοδόµησης έχει δείξει ότι υπάρχει µια σειρά κοινών γενικών επιπτώσεων της επιστηµονικο-τεχνολογικής επανάστασης. Θα ήταν όµως λάθος να εκτιµάται ότι ακόµα και σε συνθήκες ανάπτυξης µιας σοσιαλιστικής κοινωνίας η εξέλιξη της επιστηµονικο-τεχνολογικής επανάστασης δεν θα µπορούσε να προκαλέσει τις όποιες αντιθέσεις.
Το προτέρηµα όµως του σοσιαλισµού βρίσκεται στη δυνατότητά του σχεδιασµένα να επιλύει τα προβλήµατα που εµφανίζονται στην πορεία της επιστηµονικο-τεχνολογικής επανάστασης, γιατί η υλοποίησή της συνάδει µε τους στόχους και τις ανάγκες ανάπτυξης των σοσιαλιστικών παραγωγικών σχέσεων.
Η προκαλούµενη έτσι περαιτέρω κοινωνικοποίηση της παραγωγής θα µπορούσε να δηµιουργήσει την αναγκαία υλική βάση επί της οποίας θα στηριζόταν η µετεξέλιξη των σοσιαλιστικών παραγωγικών σχέσεων σε ακόµα υψηλότερη βαθµίδα ανάπτυξης. Οι αιτίες της µη επιτυχούς αυτής προσπάθειας, που τελικά πισωδρόµησε τη σοσιαλιστική κοινωνία σε έναν «βάρβαρο» καπιταλισµό, πρέπει να αναζητηθούν στον υποκειµενικό παράγοντα και κύρια στην τότε καθοδήγηση της κοινωνίας.
Η κάθε µορφή παραγωγικών σχέσεων διατηρείται µέχρι τότε όπου διασφαλίζει τις συνθήκες για απρόσκοπτη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάµεων. Στην πορεία όµως της συνεχούς ανάπτυξης σταδιακά οι παραγωγικές σχέσεις έρχονται σε αντίθεση µε τις αναπτυσσόµενες παραγωγικές δυνάµεις. Ο Κ. Μαρξ σηµείωνε ότι οι άνθρωποι ουδέποτε απορρίπτουν τις ήδη αποκτηµένες παραγωγικές δυνάµεις, όµως αυτό δεν σηµαίνει ότι δεν απορρίπτουν εκείνες τις παραγωγικές σχέσεις οι οποίες µέχρι τη δεδοµένη στιγµή αποτελούσαν τη µορφή ανάπτυξής τους.
Αντίθετα, για να µη χαθεί το επιτευχθέν αποτέλεσµα, οι άνθρωποι είναι υποχρεωµένοι να αλλάξουν όλες τις κληρονοµηθείσες κοινωνικές µορφές όταν ο τρόπος των σχέσεων πλέον δεν αντιστοιχεί στις αποκτηµένες παραγωγικές δυνάµεις.
Aκολουθήστε μας στο Google News
