Η γνωστική λειτουργία ως µετάβαση από την άγνοια στη γνώση, από τη µια γνώση σε µια άλλη βαθύτερη, είναι η διαδικασία για την κατανόηση της αντικειµενικής, της πιο πλήρους και πολύπλευρης αλήθειας. Η διαδικασία αυτή αποτελείται από µια πληθώρα στιγµών και πλευρών συνδεδεµένων µεταξύ τους.
Η υλική διαλεκτική ως γνωσιολογία, αποκαλύπτοντας το περιεχόµενο της γνώσης, αποκαλύπτει την αλληλοεπίδραση των κύριων συστατικών, το ρόλο τους στην πορεία κατανόησης της αληθούς γνώσης.
Η γνώση ως ενότητα των αισθήσεων και της νόησης (α)
Η φιλοσοφία σχεδόν από ανέκαθεν ξεχώριζε δύο σηµεία που συναποτελούν τη γνώση –το αισθητό (αισθήσεις, αντιλήψεις, ιδέες) και το νοητό (διάφορες µορφές σκέψης, γνώµες, συλλογισµοί, υποθέσεις, θεωρίες). Ταυτόχρονα όµως εµφανίζονται και τα ερωτήµατα αναφορικά µε τη σηµασία αυτών των στοιχείων στην εµφάνιση και ανάπτυξη της γνώσης, µε το συσχετισµό µεταξύ τους κ.ο.κ.
Εξυπακούεται όµως ότι οι απαντήσεις σ’ αυτά και άλλα παρόµοια ερωτήµατα δεν είναι οι ίδιες.
Ο σενσουαλισµός (αισθησιοκρατία):
Θεωρεί ότι αποφασιστικό ρόλο στη γνώση διαδραµατίζει το αισθητό (αισθήσεις και αντιλήψεις).
Σ’ αυτή την τοποθέτηση πραγµατικά υπάρχει µια ορθή σκέψη, γιατί όντως µόνο µέσα από τις αισθήσεις η συνείδηση του ανθρώπου µπορεί να συνδέεται µε τον έξω κόσµο. Εποµένως, η πρώτη προσέγγιση, µιλώντας για τη θεωρία της γνώσης, αναµφίβολα είναι ότι µοναδική πηγή των γνώσεών µας είναι τα αισθητήρια όργανα.
Όµως για την κατανόηση της φύσης των αισθήσεων και αντιλήψεων του ανθρώπου, του ρόλου που διαδραµατίζουν στη διαδικασία απόκτησης της γνώσης, µπορεί να υπάρχει µια εντελώς διαφορετική προσέγγιση. Οι αισθήσεις λοιπόν αποτελούν την πηγή της γνώσης, όµως τι τελικά αποτελεί την πηγή των ίδιων των αισθήσεων;
Ο ιδεαλιστικός εµπειρισµός:
Θεωρεί τις αισθήσεις και αντιλήψεις ως την τελευταία πραγµατικότητα µε την οποία ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και έχει σχέση.
Είτε γενικά αρνιούνται την ύπαρξη της πραγµατικότητας, ανεξάρτητα από τη γνώση, είτε αναγορεύουν ως παράλογο το ερώτηµα για την πηγή των αισθήσεων και αντιλήψεων. Σε µια τέτοια περίπτωση οι ιδεαλιστές θεωρητικολογούν για τις πραγµατικές αντιφάσεις της αντανακλώµενης από τις αισθήσεις πραγµατικότητας.
Ο «φιλοσοφικός» ιδεαλισµός:
Ο ούτω καλούμενος «φιλοσοφικός» ιδεαλισµός εµφανίσθηκε µέσα στον 19ον αιώνα ερµηνεύοντας µονόπλευρα τα δεδοµένα της φυσιολογίας των αισθητήριων οργάνων.
Πιστεύουν ότι ο έξωθεν προερχόµενος ερεθισµός λειτουργεί µόνο ως ώθηση, ως αφορµή για τις αισθήσεις, αλλά δεν προσδιορίζει κατ’ ουδένα τρόπο το περιεχόµενό τους, το οποίο εξαρτάται από την «εσωτερική ενέργεια», που στο κάθε αισθητήριο όργανο έχει µια ιδιαιτερότητα. Μια τέτοια προσέγγιση των αισθήσεων στην ουσία τις αποµονώνει από τον έξω κόσµο και το περιεχόµενό τους ερµηνεύεται ως µια υποκειµενική υπόθεση, που στην καλύτερη περίπτωση θα µπορούσε να εκτελέσει το ρόλο ενός συµβόλου, µιας εικόνας σε σχέση µε τα αντικείµενα του έξω κόσµου. Ο περιβεβληµένος αγνωστικισµός µιας τέτοιας προσέγγισης είναι πέραν από ολοφάνερος.
Ο «απλοϊκός ρεαλισµός»:
Είναι µια άλλη ακραία θέση αναφορικά µε την κατανόηση των αισθήσεων. Οι υποστηρικτές του θεωρούν ότι τα αντικείµενα και οι διαδικασίες που υπάρχουν εκτός της συνείδησης του ανθρώπου, ουσιαστικά είναι τέτοιες όπως τις αντιλαµβάνεται άµεσα ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος.
Έτσι ο άνθρωπος και το νευρικό του σύστηµα σάµπως και δεν ασκούν την όποια επενέργεια στις διάφορες µορφές των αισθήσεων.
Η ύλη δρώντας πάνω στο όργανο των αισθήσεων παράγει την αίσθηση
Στην πράξη όµως τα αισθητήρια όργανα επιδρούν στη διαµόρφωση των αισθήσεων, µιας και η αίσθηση αποτελεί την υποκειµενική µορφή του αντικειµενικά υπάρχοντος κόσµου. Για παράδειγµα, αν ένα χρώµα είναι µια αίσθηση, εξαρτώµενη αποκλειστικά από τον αµφιβληστροειδή του µατιού (όπως θέλουν να µας επιβάλουν), τότε σηµαίνει ότι οι αχτίδες του φωτός, πέφτοντας πάνω στον αµφιβληστροειδή, παράγουν την αίσθηση του χρώµατος.
Αυτό όµως σηµαίνει ότι έξω από εµάς και ανεξάρτητα από εµάς και τη συνείδησή µας υπάρχει η κινούµενη ύλη, π.χ. τα κύµατα του αιθέρα, τα οποία κινούµενα ανάλογα µε το συγκεκριµένο µήκος και τη συγκεκριµένη ταχύτητα επενεργούν στον αµφιβληστροειδή, παράγοντας στον άνθρωπο την αίσθηση του ενός ή του άλλου χρώµατος.
Αυτό λοιπόν κι αν είναι διαλεκτικός υλισµός –η ύλη δρώντας πάνω στο όργανο των αισθήσεων παράγει την αίσθηση, η οποία είναι εξαρτώµενη από τον εγκέφαλο, τα νεύρα, τον αµφιβληστροειδή κ.λπ., δηλαδή από συγκεκριµένη και προσδιορισµένη µορφή της οργανικής ύλης.
Aκολουθήστε μας στο Google News
