Ιφιγένεια η εν Αυλίδι: Όπου η ανάγκη και ο όχλος είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές.  

Συναντήσεις

Ιφιγένεια η εν Αυλίδι: Είναι ένα έργο όπου η ανάγκη και ο όχλος είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές.

 

Ο Αντώνης Γεωργίου με τoν σκηνοθέτη Γιάννη Καλαβριανό που σκηνοθετεί την  Ιφιγένεια η εν Αυλίδι του Ευριπίδη μια παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και παρουσιάζεται στο Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος 2019

Γιατί το αρχαίο δράμα εξακολουθεί να μας αφορά και σήμερα; 

Γιατί πέρα από το γεγονός πως τα βασικά ερωτηματικά του ανθρώπου για τη ζωή και τον προορισμό της στη γη δεν έχουν αλλάξει, πάντα θα μας αρέσει να ακούμε ιστορίες. Και το αρχαίο δράμα εμπεριέχει όλα εκείνα τα συστατικά που κάνουν μία αφήγηση συναρπαστική.

Πώς επιλέξατε την Ιφιγένεια η εν Αυλίδι ;

Ήταν η μία από τις δύο επιλογές μου, αφού είχα ξαναδιαβάσει όλες τις τραγωδίες που έχουν διασωθεί. Είναι ένα έργο όπου οι ανάγκη και ο όχλος είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές. Οι ήρωες γνωρίζουν ποιο είναι το καλό και περνούν όλοι από τη στιγμή υπεράσπισής του, απλώς αυτές οι στιγμές είναι ασύμπτωτες. Παράλληλα, υπάρχουν 100.000 στρατοπεδευμένοι στρατιώτες, που κουρασμένοι από την παράταση της αναμονής για την εκκίνηση της εκστρατείας κατά της Τροίας, είναι έτοιμοι να επιτεθούν ακόμη και εναντίον των αρχηγών τους. Το μίγμα της πίεσης του όχλου, των προσωπικών διλημμάτων και φιλοδοξιών των ηρώων και τα ζητήματα της ένωσης των αυτόνομων έως τότε πόλεων-κρατών κάτω από την πανελλήνια ιδέα και της προσπάθειας εκμετάλλευσης της έννοιας της φιλοπατρίας, με οδήγησαν στη συγκεκριμένη επιλογή.

Είναι μια τραγωδία που την θυμόμαστε από τα σχολικά μας χρόνια αφού κάποιοι την διδαχτήκαμε, με πολύ συγκεκριμένο τρόπο μάλιστα.  Αυτό επηρέασε καθόλου την σκηνοθετική σας προσέγγιση;

Ο σχολικός προσανατολισμός ήταν συγκεκριμένος και όπως συμβαίνει συχνά προέκρινε τη μία και μοναδική ανάγνωση, ως ένα έργο για μία έφηβη που θυσιάζεται προκειμένου να αποπλεύσει ο στόλος από την Αυλίδα.

Μέχρι να αρχίσω να μελετώ το κείμενο, ομολογώ πως δεν είχα αντιληφθεί πως η Ιφιγένεια μέχρι την τελευταία στιγμή εκλιπαρεί για τη ζωή της. Η ίδια μάλιστα αναφέρει:  «Ο Κάτω Κόσμος ένα τίποτε. Κι όποιος τον θάνατο ποθεί, είναι τρελός. Κι άθλια να ζεις, είναι καλύτερα απ΄ τον ωραίο θάνατο.» Η Κλυταιμήστρα, ο Αγαμέμνων, ο Αχιλλέας, ο Μενέλαος, όλοι, αναφέρονται στην αυταξία της ζωής. Αυτή ακριβώς η απόλυτη αγάπη τους για τη ζωή και η προσπάθειά της συνέχισής της, ομολογώ πως δεν μου ήταν διακριτή από την αρχή. Υπάρχουν πολλά ανάλογα παραδείγματα μέσα στο κείμενο.

Ο Αγαμέμνων δεν είναι ο αλύγιστος στρατηλάτης, αλλά ένας ήρωας που δεν διστάζει να κλάψει και να αλλάξει γνώμη, γεγονός απαράδεκτό για την εποχή (χαρακτηριστικό είναι πως ο Αριστοτέλης στην «Ποιητική» του κρίνει μάλλον αυστηρά το κείμενο του Ευριπίδη κάνοντας λόγο για ήρωες με ανωμαλία ήθους), ακόμη και ο μέγιστος Αχιλλέας αφού θαυμάσει το σθένος της Ιφιγένειας, την προτρέπει να αλλάξει γνώμη και να φύγει μαζί του για να παντρευτούν!

Τα στερεότυπα είναι πολύ δύσκολο να καταρριφθούν. Αλλά η θέση μας πρέπει να είναι καθαρή και να υπηρετεί τη συγκεκριμένη ανάγνωση. Θα χαρώ εάν οι θεατές παρακολουθήσουν τον λόγο του Ευριπίδη μέσα από την εξαιρετική μετάφραση του Παντελή Μπουκάλα και βυθιστούν στον σκοτεινό και πολύπλοκο κόσμο της Ιφιγένειας, ξεχνώντας για λίγο το «τι θέλει να πει ο ποιητής» που μας έμαθαν στα σχολικά μας χρόνια.

Το μίγμα της πίεσης του όχλου, των προσωπικών διλημμάτων και φιλοδοξιών των ηρώων και τα ζητήματα της ένωσης των αυτόνομων έως τότε πόλεων-κρατών κάτω από την πανελλήνια ιδέα και της προσπάθειας εκμετάλλευσης της έννοιας της φιλοπατρίας, με οδήγησαν στη συγκεκριμένη επιλογή.

Πώς αντικρίζετε την Ιφιγένεια και ιδιαίτερα την μεταστροφή της στον τέλος της τραγωδίας με τον γνωστό μονόλογο της;

Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, η Ιφιγένεια δεν είναι μία απερίσκεπτη παιδούλα που βαδίζει προς τον θάνατο, αλλά μία συνειδητοποιημένη νέα, που γνωρίζει πολύ καλά τις χάρες της ζωής. Αλλά βρίσκεται πιεσμένη από παντού. Όταν και ο τελευταίος και ισχυρότερος για εκείνη προστάτης, ο πατέρας της, της λέει πως δεν μπορεί να γίνει αλλιώς παρά να θυσιαστεί για χάρη των Ελλήνων, συντελείται μέσα της μια ολοκληρωτική μεταστροφή, που αποτελεί 25 αιώνες μετά αντικείμενο μελετών. Το βέβαια είναι πως η απόφαση της αλλαγής της γνώμης της και η ηθελημένη πορεία προς τον θάνατο δεν πάρθηκε εν ηρεμία και πως η ίδια ενσωματώνει τα λόγια και τα επιχειρήματα του πατέρα της. Γίνεται δηλαδή με κάποιον τρόπο, εκείνος. Για να μπορέσει να καταλάβει την ακατανόητη απόφασή του και να μην νιώθει απολύτως μόνη σε έναν κόσμο ολότελα σκοτεινό και εχθρικό, κάνει το εντελώς αντίθετο από ότι εκλιπαρούσε μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Θεωρείτε πως υπάρχουν «όρια» στην όποια δραματουργική και σκηνοθετική προσέγγιση του αρχαίου ελληνικού δράματος διαφορετικά από άλλα είδη θεάτρου;

Οι θεωρητικές σπουδές μου και η πρακτική ενασχόλησή μου με το θέατρο, με έκαναν να τιμώ εξίσου κάθε είδος και απόπειρα ανάγνωσής του. Έτσι κι αλλιώς η κατηγοριοποίηση κάθε έντεχνης απόπειρας είναι προϊόν των μελετητών της και όχι των δημιουργών. Τα όρια ή καλύτερα τις προδιαγραφές, τις βάζει τα κάθε έργο μέσα από τη δομή και την κατασκευή του και όχι η προηγούμενη εμπειρία ή το σύνηθες. Πολύ συχνά βέβαια βλέπουμε τους θεατές να εναντιώνονται ακόμη και στα πιο απλά ζητήματα και να έχουν αντιδράσει αν κάποια παράσταση δεν ακολουθήσει την κατά τη γνώμη τους ενδεδειγμένη οδό. Αυτή ακριβώς την μαζική και κατευθυνόμενη πολλές φορές αντίδραση, σχολιάζει και η Ιφιγένεια, τη δύναμη του όχλου και την υπόγεια εκμετάλλευσή της από κάποιους πονηρούς.

Υπάρχουν κάποιες παραστάσεις αρχαίου δράματος που θυμάστε έντονα; Νιώθετε να έχετε κάποιες συγκεκριμένες επιρροές ή «αφετηρίες» σε αυτή την παράσταση;

Θυμάμαι πολλές και μερικές αρκετά έντονα. Αυτή που μου έρχεται πρώτη στο μυαλό, είναι μία παράσταση της Μήδειας, ενός γιαπωνέζικου θιάσου, πριν πολλά χρόνια, σε ένα Φεστιβάλ Πειραματικού θεάτρου στη Γκρενόμπλ, παιγμένη μόνο από γυναίκες και βασισμένη στις τεχνικές του θεάτρου Νο.

 Πως αντιλαμβάνεστε εσείς την αριστοτελική κάθαρση και πως πιστεύετε πως επιτυγχάνεται σήμερα;

Να έχεις δει αυτά που φοβάσαι να ζήσεις και να έχεις αναρωτηθεί για αυτά που ζεις. Το θέμα είναι να φεύγεις από το θέατρο πιο σοφός και πιο ελαφρύς.

 

Αρχαίο Θέατρο Κουρίου

Παρασκευή 26 Ιουλίου και Σάββατο 27 Ιουλίου, 21:00