Ηλεκτρική σύνδεση Τουρκίας- κατεχομένων: Μπορεί να αποτραπεί;

Του Γιώργου Σιαμμά*

Διαβάζω στον Τύπο ότι η Τουρκία προωθεί την τοποθέτηση υποθαλάσσιου καλωδίου για μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας στα κατεχόμενα. Παρόμοιες ειδήσεις είχαν δημοσιευτεί και τον Μάρτιο του 2016 και είχαν θορυβήσει πολλούς ορθά σκεπτόμενους πολίτες και από τις δυο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής. Είχε γραφτεί τότε πως με επιστολή της προς τον ΓΓ του ΟΗΕ η κυπριακή κυβέρνηση κατήγγειλε την παράνομη συμφωνία Τουρκίας – ψευδοκράτους για μεταφορά ηλεκτρικού ρεύματος στα κατεχόμενα.

Σίγουρα οι διπλωματικές ενέργειες προς τον ΟΗΕ και αλλού είναι απαραίτητες, αλλά δεν φαίνεται να είναι αποτρεπτικές. Θεωρώ πως η πλευρά μας, πέραν της διπλωματίας, μπορεί να αποταθεί πιο αποτελεσματικά σε σώματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία είμαστε μέλος, με καλές πιθανότητες επιτυχίας.

Οι διασυνδέσεις των ηλεκτρικών συστημάτων μεταφοράς είναι πολύ σημαντικές και αποτελούν μέρος της επίσημης πολιτικής της ΕΕ. Ενισχύουν την ασφάλεια εφοδιασμού στην Ήπειρο, διασφαλίζουν την περαιτέρω ανάπτυξη και εμβάθυνση της απελευθερωμένης αγοράς ηλεκτρισμού και την εμπορία ενέργειας μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών διαφορετικών κρατών, βοηθούν την επίτευξη ακόμα πιο υψηλών ποσοστών διείσδυσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και περιορίζουν την ανάγκη μεγαλύτερων επενδύσεων για επάρκεια παραγωγής, που θα συνέβαινε αν τα κράτη παρέμεναν απομονωμένα συστήματα.

Στο πλαίσιο της επίτευξης των πιο πάνω η ΕΕ, πέραν του μεγάλου αριθμού Οδηγιών και Κανονισμών, έχει συστήσει και δύο Οργανισμούς που βοηθούν στο συντονισμό των εθνικών αρχών/οργανισμών και την εποπτεία της επίτευξης των στόχων της Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Πολιτικής.

Οι Οργανισμοί αυτοί είναι ο Οργανισμός Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER) και ο Οργανισμός των Διαχειριστών Μεταφοράς Ηλεκτρισμού (ENTSO-E) στους οποίους συμμετέχουν οι εθνικοί οργανισμοί των 28 μελών. Δεν είναι του παρόντος η ανάλυση των αρμοδιοτήτων του κάθε Οργανισμού. Θα περιοριστώ στην αναφορά πως για διασύνδεση μεταξύ δύο κρατών συνεννοούνται και συμφωνούν οι δύο Διαχειριστές Μεταφοράς που θα προβούν και στην επένδυση και λαμβάνουν έγκριση από τις Εθνικές Ρυθμιστικές Αρχές, που προνοεί και ανάκτηση του κόστους της επένδυσης, και όπου υπάρχουν διαφορές παρεμβαίνει ο ACER.

Ο Διαχειριστής Μεταφοράς της Τουρκίας, η εταιρεία TEIAS, εδώ και χρόνια συνεργάζεται με τον Οργανισμό Ευρωπαίων Διαχειριστών (ENTSO-E), στο πλαίσιο της συνεργασίας και δυνατότητας διασύνδεσης με τρίτα μέρη που προνοούν οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, μετά από μια μακρά περίοδο προετοιμασίας που ξεκίνησε το 2006, και μετά από μια μακρά περίοδο δοκιμών και ελέγχων, έγινε τελικά διασύνδεση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφοράς με το τουρκικό σύστημα μέσω Ελλάδας και Βουλγαρίας. Το 2015 υπογράφηκε η σχετική συμφωνία μεταξύ TEIAS και του Οργανισμού Ευρωπαίων Διαχειριστών ENTSO-E.

Η συμφωνία αυτή περιλαμβάνει σε παράρτημά της και λεπτομέρειες των υφιστάμενων διασυνδέσεων της Τουρκίας με τρίτα γειτονικά κράτη (Ιράν, Ιράκ κ.λπ.), καθώς και σχετικό χάρτη. Προφανώς στο παράρτημα αυτό και στο σχετικό χάρτη δεν περιλαμβάνεται διασύνδεση με την Κύπρο.

Σε συγκεκριμένο άρθρο της Συμφωνίας προνοείται πως η TEIAS αναλαμβάνει να ενημερώνει τον ENTSO-E προτού δεσμευτεί για οποιαδήποτε επένδυση σε νέα διασύνδεση, σε περιοχές που δεν περιλαμβάνονται στην αρχική συμφωνία και θα πρέπει να υποβάλει αίτημα στην αρμόδια Περιφερειακή Ομάδα Εργασίας του ENTSO-E για εξέταση και έγκριση της επέκτασης της περιοχής που συνδέεται με το συγχρονισμένο ευρωπαϊκό δίκτυο. Προφανώς δεν έχει γίνει τέτοια ενέργεια από την TEIAS ούτε και έχει προσεγγισθεί ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ) για να συμφωνήσουν για τη διασύνδεση μεταξύ των δύο κρατών.

Έχω την άποψη πως με έγκαιρες και σωστές κινήσεις από τον ΔΣΜΚ προς τον Οργανισμό ENTSO-E και από την κυβέρνηση προς τη Διεύθυνση Ενέργειας της Επιτροπής, μπορεί να αποτραπεί η παράνομη σύνδεση Τουρκίας με τα κατεχόμενα. Εάν η TEIAS δεν συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις της, θα πρέπει να ζητηθεί η διακοπή της σύνδεσης της Τουρκίας με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο.

Σημειώνεται πως μια σύνδεση Τουρκίας – Κύπρου, σωστά μελετημένη όσον αφορά την ικανότητα μεταφοράς, για να αποφεύγεται η δημιουργία σχέσης εξάρτησης της Κύπρου από την Τουρκία, θα ήταν τεχνικά ιδιαίτερα χρήσιμη μετά τη λύση του Κυπριακού.

*Μέλος Δ.Σ. Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ρυθμιστών Ενέργειας (ACER), τέως Πρόεδρος ΡΑΕΚ