Η Ουάσινγκτον και η Ευρώπη θα μπορούσαν εύκολα να μετατοπίσουν την προτεραιότητά τους από την ανατροπή του Μπασάρ αλ Άσαντ, στην καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, κάτι που δεν συνέβη στην περίπτωση της Τουρκίας.
Η Άγκυρα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ουάσιγκτον δεν είχε δείξει αρκετή συνεργασία για να κυνηγήσει τους συνωμότες, το δίκτυο Γκιουλέν, του οποίου ο ηγέτης Φετουλάχ Γκιουλέν ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ολλανδία διήλθαν κρίση το 2017, όταν οι Ολλανδοί απέκλεισαν τους Τούρκους υπουργούς από το να πραγματοποιούν στη χώρα συγκεντρώσεις στα πλαίσια της τότε προεκλογικής εκστρατείας. Τότε, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποκάλεσε τους Ολλανδούς «ναζιστικά υπολείμματα».
Τον περασμένο μήνα, οι δύο κυβερνήσεις δήλωσαν έτοιμες να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους.
Και οι σχέσεις Τουρκίας-Γερμανίας πλήγηκαν το 2017. Οι συλλήψεις Γερμανών πολιτών βρίσκονταν στο επίκεντρο της κρίσης. Ο Ερντογάν αποκάλεσε τους Γερμανούς «Ναζί» και η Γερμανία απειλούσε με οικονομικές κυρώσεις.
Τον περασμένο Ιανουάριο, ο τότε Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών φωτογραφήθηκε σερβίροντας τσάι στον Τούρκο ομόλογό του και ο Ερντογάν αναμένεται να επισκεφθεί τη Γερμανία τον Σεπτέμβριο.
Αυτά τα παραδείγματα καταδεικνύουν ότι η κρίση στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ με τη σύλληψη του Αμερικανού πάστορα Μπράνσον στο επίκεντρο, μπορεί επίσης να παραμεριστούν κάποια στιγμή όπως έγινε με την Ολλανδία και τη Γερμανία.
Ο πάστορας Μπράνσον είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Μπορεί σύντομα να δούμε τον Μπράνσον να ταξιδεύει στις Η.Π.Α. με αντάλλαγμα μια θετική εξέλιξη στην υπόθεση της τράπεζας Halkbank*. Αυτό μπορεί να σταματήσει την πτώση της τουρκικής λίρας, αλλά να λιώσει και το παγόβουνο που εμποδίζει τη αναθέρμανση των σχέσεων;
Για να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση, πρέπει να δούμε πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο και εδώ πρέπει να στραφούμε προς τη Μέση Ανατολή.
Κοιτάζοντας πίσω, η κύρια ρήξη ήρθε το 2003, όταν η Τουρκική Εθνοσυνέλευση ψήφισε κατά της συμφωνίας που θα επέτρεπε στον στρατό των Η.Π.Α. να χρησιμοποιήσει την Τουρκία για να εισβάλει στο Ιράκ. Ο στρατός των Η.Π.Α. κατηγόρησε τον τουρκικό στρατό για απροθυμία και για το περίφημο περιστατικό με τις «κουκούλες»**, όταν Τούρκοι στρατιώτες δέχθηκαν επίθεση από τις Ειδικές Δυνάμεις του Στρατού των ΗΠΑ στο βόρειο Ιράκ κάτι το οποίο θεωρήθηκε ως πράξη εκδίκησης. Η εικόνα των «κουκουλοφόρων» Τούρκων στρατιωτών που συνελήφθησαν από συμμάχους ήταν μια στιγμή τεράστιας αμηχανίας. Αλλά ακόμα και αυτή η κρίση προσπεράστηκε.
Το χάσμα εντείνεται
Ωστόσο, το χάσμα για τις πολιτικές της Μέσης Ανατολής εντάθηκε από τότε. Η ιδεολογική συγγένεια του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) με το Ισλάμ και τον ισλαμικό κόσμο κατέστησε επίσης δύσκολη τη γεφύρωση του χάσματος. Η ρήξη στις σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ, τον καλύτερο σύμμαχο των Η.Π.Α. στην περιοχή, καθώς και η στροφή της Αραβικής Άνοιξης, διεύρυνε το χάσμα. Κατά τη διάρκεια αυτών των τελευταίων ετών, η Συρία έχει καταστεί η κύρια «χαλάστρα» στις σχέσεις των δύο χωρών.
Η Ουάσινγκτον και η Ευρώπη θα μπορούσαν εύκολα να μετατοπίσουν την προτεραιότητά τους από την ανατροπή του Μπασάρ αλ Άσαντ, στην καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, κάτι που δεν συνέβη στην περίπτωση της Τουρκίας. Η Άγκυρα και οι δυτικοί σύμμαχοί της θα μπορούσαν να βρουν τρόπους να διαχειριστούν αυτό το χάσμα στη Συρία. Ωστόσο, η απόφαση να εξοπλιστεί η ένοπλη πτέρυγα του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) στη Συρία για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους εκλήφθηκε από την Άγκυρα ως μια εχθρική πράξη στήριξης του εχθρού της.
Στη συνέχεια ήρθε η αποτυχημένη προσπάθεια πραξικοπήματος.
Η Άγκυρα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ουάσιγκτον δεν είχε δείξει αρκετή συνεργασία για να κυνηγήσει τους συνωμότες, το δίκτυο Γκιουλέν, του οποίου ο ηγέτης Φετουλάχ Γκιουλέν ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στο ίδιο στρατόπεδο…
Στα μάτια της Άγκυρας, οι Η.Π.Α., υποστηριζόμενες από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο με τους δύο εχθρούς της, το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) και τους Γκιουλενιστές. Και στη συνέχεια συνελήφθη ο εκτελεστικός πρόεδρος της Τράπεζας Halkbank, ο Χακάν Αττίλα.
Η Άγκυρα εξέλαβε τη σύλληψή του, όχι μόνο ως προειδοποίηση ότι η Τουρκία θα πρέπει να συμμορφωθεί με τις αμερικανικές πολιτικές στην περιοχή και να αποφύγει την παράκαμψή τους, αλλά και ως ένα ακόμη βήμα σε μια σειρά εχθρικών ενεργειών των ΗΠΑ για να βλάψουν τη διοίκηση του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ).
Εν ολίγοις, η Άγκυρα πιστεύει ότι, ως περιφερειακή δύναμη με ισχυρή εξουσία στην περιοχή, τιμωρείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες επειδή δεν ακολουθεί τις αμερικανικές πολιτικές στη Μέση Ανατολή.
Είναι δυνατές οι διαφοροποιήσεις στη σχέση μεταξύ υπερδυνάμεων και των περιφερειακών συμμάχων τους. Κοιτάξτε το χάσμα μεταξύ Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών στο Ιράκ, για παράδειγμα.
Συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, και οι δύο πλευρές χρησιμοποιούν τη διπλωματία της διαχείρισης για να γεφυρώσουν το χάσμα ή να συμβιώσουν με τις διαφορές που παρατηρούνται με όσο το δυνατό λιγότερες ζημιές. Αυτό που έχουμε σήμερα είναι επίδειξη δυνάμεων. Και οι δύο σκέφτονται ότι πρέπει να κερδίσουν, προκειμένου να έχουν τον τελευταίο λόγο στο μέλλον της Μέσης Ανατολής.
Τόσο η Τουρκία, όσο και η κυρίαρχη ελίτ της Αμερικής φαίνονται πεπεισμένες ότι η αντιπαράθεση θα λειτουργήσει καλύτερα από τις μεθόδους της πειθούς. Στην περίπτωση της Τουρκίας, αυτή η προσέγγιση προφανώς έρχεται με μια τιμή, καθώς προσπαθεί να διατηρηθεί στον αγώνα επικράτησης, ενώ ταυτόχρονα η τουρκική λίρα εξαφανίζεται, οδηγώντας τη χώρα σε οικονομική καταστροφή.
Ας υποθέσουμε ότι ο πάστορας Μπράνσον απελευθερώνεται και η Τουρκία λαμβάνει κάτι ως αντάλλαγμα. Και οι δύο χώρες θα σκέφτονται ότι η στρατηγική αντιμετώπισής τους έχει λειτουργήσει. Όμως αυτό που είναι σημαντικό είναι η ουσία της συμφωνίας. Είναι μια συμφωνία με την οποία αποφεύγεται η ταπείνωση, αλλά που θα κρατήσει το παγόβουνο ανέπαφο; Ή, θα καταλήξουν οι δύο χώρες σε μια συνεννόηση, θέτοντας ένα τέλος στην επίδειξη δύναμης;
* Η Halkbank είναι κρατικοποιημένη τράπεζα της Τουρκίας. Ο πρώην διευθυντής της, Χακάν Αττίλα, καταδικάστηκε σε 32 μήνες φυλάκιση από δικαστήριο της Νέας Υόρκης με την κατηγορία ότι βοήθησε το Ιράν να αποφύγει τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Με γραπτή δήλωσή του ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας χαρακτήρισε την υπόθεση «κατασκευασμένη», «χωρίς νομιμότητα» και που υπερέβη κάθε έννοια «δίκαιης δίκης». Τόνισε ότι καταδικάστηκε ένας ξένος κρατικός αξιωματούχους, με μια άνευ προηγουμένη απόφαση που βασίστηκε σε πλαστά και ψεύτικα στοιχεία που κατασκευάστηκαν από την οργάνωση του Φετουλάχ Γκιουλέν.
* * Το 2003 ομάδα Τούρκων στρατιωτών συνελήφθη από τις αμερικανικές δυνάμεις που επιχειρούσαν στο βόρειο Ιράκ. Αφού φόρεσαν στους Τούρκους στρατιώτες κουκούλες, ο αμερικανικός στρατός τους ανέκρινε. Οι Τούρκοι στρατιώτες αφέθηκαν ελεύθεροι μετά από 60 ώρες κράτησης, και αφού η Τουρκία διαμαρτυρήθηκε στις ΗΠΑ. Οι δύο χώρες εξέδωσαν κοινή δήλωση σύμφωνα με την οποία είχαν μετανιώσει για το συμβάν και ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών, Ντόναλντ Ράμσφελντ με επιστολή του προς τον Τούρκο Πρωθυπουργο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξέφρασε τη λύπη του για το συμβάν. Το περιστατικό με τις κουκούλες όπως ονομάστηκε έπληξε σημαντικά τις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ.
Της Μπαρντσίν Γινάντς
Εφημερίδα Χιουριγιέτ (Απόδοση από τα Τούρκικα Άννα Μισιαούλη)
Aκολουθήστε μας στο Google News
Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy
