Υπό κατάρρευση το δημόσιο σχολείο; Λόγος και αντίλογος

Ο Πρύτανης Πανεπιστημίου Κύπρου και ο πρώην Υπουργός Παιδείας, Ανδρέας Δημητρίου, απαντούν σε σημαντικά ερωτήματα

Είναι γενική παραδοχή από όλους, Υπουργείο Παιδείας, εκπαιδευτικούς εταίρους, Kόμματα κ.ά., ότι η δημόσια εκπαίδευση χρήζει αλλαγών. Υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες, κενά και ελλείψεις και επιβάλλεται να γίνουν αλλαγές σε πολλά επίπεδα. Είναι όμως υπό κατάρρευση το δημόσιο σχολείο; Η επιστολή του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Κύπρου, Κώστα Χριστοφίδη, προς τον Υπουργό Παιδείας άνοιξε τη δημόσια συζήτηση για τη δημόσια εκπαίδευση. Οι απόψεις για το μέγεθος του προβλήματος και για τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν διίστανται.

Η «Χ» ζήτησε την άποψη του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Κύπρου, Κώστα Χριστοφίδη και του πρώην Υπουργού Παιδείας, Ανδρέα Δημητρίου, οι οποίοι απαντούν σε τέσσερα σημαντικά ερωτήματα.

Του Σπύρου Σωτηρίου

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Είναι υπό κατάρρευση το δημόσιο σχολείο ή είναι υπερβολική αυτή η άποψη;
2. Η λύση στα προβλήματα του δημοσίου Λυκείου είναι η επιστροφή στο παρελθόν; Δηλαδή στους κλάδους (Πρακτικό, Οικονομικό, Κλασικό κ.ο.κ);
3. Η εφαρμογή νέου συστήματος διορισμών και κατάργηση του καταλόγου είναι ικανή να αλλάξει δραστικά την εικόνα της δημόσιας εκπαίδευσης;
4. Αποτελούν εμπόδιο για τις μεγάλες αλλαγές στη δημόσια εκπαίδευση οι εκπαιδευτικές οργανώσεις;

ΚΩΣΤΑΣ ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΗΣ

1. Πρέπει να αναγνωρίσουμε το χαμηλό επίπεδο στη δημόσια εκπαίδευση. Οι μαθητές μας πλέον δεν ανταγωνίζονται μόνο σε τοπικό επίπεδο, αλλά σε διεθνές. Οφείλουμε λοιπόν να μεριμνήσουμε για την κατάλληλη προετοιμασία τους και να τους παρέχουμε τα παιδευτικά εφόδια για να πετύχουν και να αντεπεξέλθουν στις υψηλές σήμερα προσδοκίες. Αναλογιστείτε τις αποδόσεις των μαθητών μας στους διάφορους διεθνείς διαγωνισμούς. Οταν η απόδοση των μαθητών μας φθίνει, τότε ναι, το σχολείο είναι υπό κατάρρευση.

2. Οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν είναι πολυεπίπεδες. Η επιστροφή μόνο στους κλάδους δεν είναι πανάκεια. Η λύση είναι η εφαρμογή ενός αποτελεσματικού συστήματος. Το ενιαίο λύκειο έχει αποτύχει, γιατί δεν δίνει το σωστό προσανατολισμό στα παιδιά μας. Σκεφτείτε για παράδειγμα ότι για να περάσει κάποιος στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου δεν είναι απαραίτητο να δώσει τα Λατινικά ως μάθημα. Ποιο είναι λοιπόν το αποτέλεσμα; Ερχονται απροετοίμαστοι, χωρίς τις σωστές βάσεις, με μεγάλη την πιθανότητα αποτυχίας κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Η λεγόμενη μεταρρύθμιση απορύθμισε το εκπαιδευτικό μας σύστημα.

Θέλουμε τα παιδιά να διδάσκονται εκείνη την ύλη που θα τους καταρτίζει κατάλληλα, για να ανταποκριθούν στις αυξημένες απαιτήσεις των σπουδών τους. Οι κλάδοι είχαν αυτό το πλεονέκτημα, καθώς προετοίμαζαν κατάλληλα τους υποψήφιους φοιτητές. Δεν είναι επιδίωξή μου να παρελθοντολογώ. Αναγνωρίζω όμως ότι οι αλλαγές που έγιναν δεν ήταν προς όφελος των μαθητών μας. Πρέπει στα σχολεία να επαναφέρουμε τη διδακτέα ύλη, ποιοτικά και ποσοτικά.

Πρέπει παράλληλα οι δάσκαλοι να δίνουν εκείνα τα ερεθίσματα στους μαθητές για να αναπτύσσουν κριτική και δημιουργική σκέψη. Το Ενιαίο Λύκειο δεν εξασφαλίζει τα παραπάνω. Ευκολύνει τους μαθητές. Ο σκοπός του σχολείου δεν είναι αυτός. Ο στόχος είναι να τους προετοιμάσει για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Να τους καταστήσει κριτικά σκεπτόμενους. Οι προκλήσεις σήμερα είναι πολλές και πρέπει οι μαθητές, οι μελλοντικοί πολίτες της κοινωνίας μας, να μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτές.

3. Πιστεύω ότι η εφαρμογή ενός νέου συστήματος διορισμών είναι προς τη σωστή κατεύθυνση και ναι, θα αλλάξει σε σημαντικό βαθμό την εικόνα της δημόσιας εκπαίδευσης. Σκεφτείτε με βάση τον υφιστάμενο κατάλογο διοριστέων πότε θα ενταχθεί στο εκπαιδευτικό σύστημα ένας απόφοιτος δάσκαλος, φιλόλογος, μαθηματικός, φυσικός.

Αναρωτιέμαι ποια σχέση θα έχει, όταν με το καλό διοριστεί, με το αντικείμενο που σπούδασε. Αυτό που πιστεύω ότι θα πετύχει η κατάργηση του καταλόγου διοριστέων με τη μορφή που έχει σήμερα είναι να εξασφαλίσει ότι αυτοί που θα εισέρχονται στα δημοτικά, στα γυμνάσια και τα λύκεια θα είναι οι καλύτεροι. Ακούγεται και το επιχείρημα ότι οι καλύτεροι δεν είναι κατ’ ανάγκην και οι πιο αποτελεσματικοί δάσκαλοι. Ρωτώ λοιπόν, με ποια κριτήρια ένας κατάλογος με βάση και μόνο την αρχαιότητα, διασφαλίζει ότι αυτοί που διορίζονται είναι κατάλληλοι;

Τουλάχιστον με το νέο σύστημα θα υπάρχει ένα κριτήριο απόδοσης. Εξάλλου αυτοί που θα δίνουν εξετάσεις, πιστεύω, θα είναι οι υποψήφιοι δάσκαλοι που πραγματικά θα αγαπούν το αντικείμενο και που θα έχουν εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους. Το διακύβευμα εδώ είναι το μέλλον των παιδιών μας και αυτό πρέπει να διασφαλίσουμε. Στη σκέψη όλων μας πρέπει να είναι το δικαίωμα των παιδιών μας να έχουν τους καλύτερους δασκάλους. Τίποτε λιγότερο, τίποτα περισσότερο.

4. Εμπόδιο υπό την έννοια ότι μέχρι σήμερα μπλοκάρουν αλλαγές που πιστεύω είναι πρωταρχικής σημασίας για το μέλλον της παιδείας. Εχω την πεποίθηση ότι οι εκπαιδευτικές οργανώσεις έχουν να επιτελέσουν έναν ουσιαστικό ρόλο στην κοινωνία και τη δημόσια εκπαίδευση. Η κύρια ωστόσο ανησυχία μου είναι οι προτεραιότητες που θέτουν διαχρονικά. Αδυνατούν να αντιληφθούν την ανάγκη αλλαγής και αναλώνονται σε ζητήματα που εξυπηρετούν αποκλειστικά και μόνο τη δική τους ομάδα.

Αντί να εστιάσουν στην αναγνώριση των κακώς κειμένων και στο πώς βελτιώνουμε τις αποδόσεις των μαθητών, επικεντρώνονται στη διασφάλιση των συμβασιούχων στα σχολεία εάν αλλάξει το σύστημα διορισμού, στη διατήρηση του ωραρίου στα σχολεία και σε μικρο – πολιτικά και συνδικαλιστικά ζητήματα που δεν έχουν να κάνουν με την ουσία.

Η ουσία στο σχολείο είναι οι μαθητές και η απόδοσή τους, η ποιότητα της διδασκαλίας και η σωστή παίδευση, καλλιέργεια και μόρφωσή τους.

Η κοινωνία δεν αναγνωρίζει στις συνδικαλιστικές οργανώσεις το δικαίωμα να διοικούν τα σχολεία και να έχουν αυτές τον τελευταίο λόγο για το τι πρέπει να διδάσκεται.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

1. Η παιδεία μας ούτε είναι υπό κατάρρευση ούτε έχει καταρρεύσει. Στην πραγματικότητα, η παιδεία σήμερα καλύπτει πρακτικώς όλο τον πληθυσμό, ενώ πριν μερικές δεκαετίες κάλυπτε ένα πολύ μικρό του μέρος. Σήμερα, επομένως, υπάρχει πολύ ευρύτερη παιδεία διαθέσιμη σε πολύ περισσότερους ανθρώπους. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν προβλήματα και ελλείψεις.

Υπάρχουν πολλά σε πολλά επίπεδα. Μας λείπει η «παιδαγωγική της ακρίβειας» που θα σχεδίαζε εξατομικευμένες παρεμβάσεις για τον κάθε μαθητή με τον πρέποντα τρόπο. Γι’ αυτό όμως πρέπει να ξανασχεδιαστούν τα αναλυτικά προγράμματα εξαρχής, οι μέθοδοι διάγνωσης της μάθησης και βέβαια η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών. Αυτά όμως είναι παγκόσμια προβλήματα και όχι μόνο δικά μας.

Κατανοώ τη δυσκολία στο Πανεπιστήμιο, όπου πολλοί φοιτητές δεν είναι έτοιμοι να φοιτήσουν. Αυτό όμως είναι γενικότερο πρόβλημα. Το έχουμε ακόμη και στην αρχή του μεταπτυχιακού. Οφείλεται στο γεγονός ότι σήμερα πολύ περισσότεροι ζητούν όλο και περισσότερες σπουδές σε πιο ψηλό επίπεδο. Πολλά πανεπιστήμια αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αυτό με ειδικά προγράμματα για τους φοιτητές τους. Ας το σχεδιάσει ο Πρύτανης, αν πραγματικά τον ενδιαφέρει το επίπεδο των σπουδών.

2. Κατά κανένα τρόπο. Η πρόταση αυτή είναι εκτός εποχής. Το παλιό σύστημα είχε κλείσει τον κύκλο του, όπως και το Ενιαίο Λύκειο που ακολούθησε. Χρειαζόμαστε ένα σύστημα κύκλων που να σέβεται τις επιστημονικές και επιστημολογικές απόψεις της εποχής μας.

Τα προβλήματα που επισημαίνει ο Πρύτανης δεν έχουν σχέση με τη δομή του σχολείου, αλλά με τις αδυναμίες που αναφέρονται πιο πάνω. Ως προς τα αναλυτικά προγράμματα σημειώνεται ότι τα πάντα έχουν σταματήσει τα τελευταία δύο χρόνια στο όνομα μιας αξιολόγησης που φαίνεται ως άλλοθι για να ακυρωθεί προσπάθεια δύο προηγούμενων κυβερνήσεων και πολλών εκατοντάδων ειδικών από την Κύπρο, την Ελλάδα και πολλές άλλες χώρες. Με τις ακραίες και ατεκμηρίωτες απόψεις του ο Πρύτανης αποπροσανατολίζει τη συζήτηση και συμβάλλει στη διατήρηση της σύγχυσης.

3. Το σύστημα διορισμών στην εκπαίδευση πρέπει να αλλάξει αλλά πρέπει να γίνεται κατανοητό ότι η αλλαγή δεν θα λύσει τα προβλήματα. Με ένα νέο σύστημα που βασίζεται σε εξετάσεις, μπορεί να διορίζονται άμεσα οι καλύτεροι από τους αποφοίτους των Πανεπιστημίων, αλλά αν και αυτοί δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι για να γίνουν εκπαιδευτικοί, η κατάσταση δεν θα αλλάξει σημαντικά. Πολλές έρευνες ανά τον κόσμο δείχνουν ότι ο σημαντικότερος παράγοντας βελτίωσης της εκπαίδευσης είναι οι αρχικές σπουδές των εκπαιδευτικών.

Στα καθ’ ημάς, οι εκπαιδευτικοί της μέσης εκπαίδευσης που σπουδάζουν τόσο την Ελλάδα όσο και στην Κύπρο δεν εκπαιδεύονται για να γίνουν εκπαιδευτικοί. Εθεσα το ζήτημα αυτό ως Υπουργός, στον τότε Πρύτανη Σταύρο Ζένιο, με την πρόταση να αναπτυχθούν στο Πανεπιστήμιο ειδικά προπτυχιακά προγράμματα σπουδών για εκπαιδευτικούς της μέσης εκπαίδευσης. Το Πανεπιστήμιο ήταν απρόθυμο να προχωρήσει για τους δικούς του λόγους.

Καλό θα είναι λοιπόν ο Πρύτανης να αρχίσει τη συμβολή του στη βελτίωση της εκπαίδευσης αρχίζοντας από τις λειτουργίες που βρίσκονται κάτω από τη δική του ευθύνη. Εξάλλου, η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την αρχική εκπαίδευση. Είναι ως εάν να περιμένουμε ότι, με ενδοϋπηρεσιακές επιμορφώσεις στα νοσοκομεία, θα κάνουμε καλούς γιατρούς ανθρώπους που δεν σπούδασαν ιατρική εξαρχής.

Τα Πανεπιστήμια, εδώ και στην Ελλάδα, οφείλουν να σχεδιάσουν εξ αρχής νέα προγράμματα σπουδών για εκπαιδευτικούς της μέσης εκπαίδευσης. Θα ήταν μεγάλη η συμβολή του Πρύτανη αν έκαμπτε τις αντιρρήσεις των λεγόμενων καθηγητικών σχολών του Πανεπιστημίου Κύπρου για να γίνει η αρχή.

4. Δεν το νομίζω. Οι εκπαιδευτικές οργανώσεις κάνουν τη δουλειά τους, που είναι η προστασία των συμφερόντων και των δικαιωμάτων των μελών τους. Την ευθύνη έχει η πολιτεία και οι φορείς της, τα κόμματα, που υποκύπτουν στις οργανώσεις στα πλαίσια μια πελατειακής λογικής που διέπει την πολιτική και τη δημόσια ζωή μας. Επομένως, αν πρέπει κάπου να αναζητηθεί η ευθύνη είναι σε εκείνους που αποφασίζουν και σε εκείνους που επιλέγουν αυτούς που αποφασίζουν, δηλαδή τον ίδιο το λαό.