Η ιστορία των βουλευτικών εκλογών στην Κύπρο

Οι βουλευτικές εκλογές σηματοδοτούν ένα νέο ορόσημο για το Κυπριακό, την Οικονομία και την εσωτερική διακυβέρνηση

Του Μιχάλη Μιχαήλ

Η πρώτη και δεύτερη Βουλή (1960 και 1970)

Οι πρώτες βουλευτικές εκλογές πραγματοποιήθηκαν με το πλειοψηφικό σύστημα στις 31 Ιουλίου του 1960. Στην ε/κυπριακή κοινότητα διεκδίκησαν τις έδρες το ΑΚΕΛ με 5 υποψηφίους και το Πατριωτικό Μέτωπο με 30 υποψηφίους. Υπήρχαν επίσης και 8 ανεξάρτητοι υποψήφιοι. Το Πατριωτικό Μέτωπο πήρε ποσοστό 56,1% και 30 έδρες και το ΑΚΕΛ με 35% πήρε πέντε έδρες. Για τις 15 έδρες της τ/κ κοινότητας υποβλήθηκαν 23 υποψηφιότητες, αλλά και οι 15 καταλήφθηκαν από την Εθνική Τουρκική Ένωση Κύπρου του αντιπροέδρου Φαζίλ Κιουτσούκ.

Πρώτος Πρόεδρος της Βουλής εξελέγη ο Γλαύκος Κληρίδης και αντιπρόεδρος ο Ορχάν Μουντερίσογλου. Αξιοσημείωτο είναι ότι η αποχή καταγράφηκε στο 42,41%. Τρία χρόνια μετά, τα πράγματα πήραν δραματικές διαστάσεις με τις διακοινοτικές ταραχές του 1963 και την αποχώρηση των Τουρκοκύπριων βουλευτών. Λόγω της ανωμαλίας που προκλήθηκε με τα γεγονότα αυτά, αλλά και όσα ακολούθησαν με τα διχοτομικά σχέδια που παρουσιάστηκαν, την έλευση της ελληνικής μεραρχίας, τα γεγονότα της Κοφίνου, τον κάθετο διαχωρισμό του λαού, την απόπειρα εναντίον του Μακαρίου, δεν πραγματοποιήθηκαν άλλες εκλογές για 10 ολόκληρα χρόνια, αφού οι εκλογές που ήταν καθορισμένες για τον Ιούλιο του 1965 δεν πραγματοποιήθηκαν. Έτσι οι δεύτερες βουλευτικές εκλογές έγιναν στις 5 Ιουλίου 1970. Σε αυτές τις εκλογές διεκδίκησαν 5 κομματικοί συνδυασμοί και 18 ανεξάρτητοι. Τα αποτελέσματα έδωσαν 9 έδρες στο ΑΚΕΛ (40,70%), 15 στο Ενιαίον Κόμμα (26,11%), 7 στην Προοδευτική Παράταξη (18,3%), 2 στην Ε.Δ.Ε.Κ. (13,7%), ενώ εκλέχθηκαν και δύο ανεξάρτητοι υποψήφιοι. Καταγράφηκε αποχή 24,20%.

1976: Εκτός Βουλής ο ΔΗΣΥ

Οι επόμενες βουλευτικές εκλογές ήταν προγραμματισμένες για τον Ιούλιο του 1975 οι οποίες καθυστέρησαν για ένα χρόνο λόγω των γεγονότων του 1974. Έτσι οι εκλογές διεξήχθησαν στις 5 Σεπτεμβρίου 1976. Συμμετείχαν δύο συνδυασμοί κομμάτων και έντεκα ανεξάρτητοι υποψήφιοι: ΔΗΣΥ μαζί με το Δημοκρατικό Εθνικό Κόμμα που πήρε ποσοστό 27,60% και ο συνδυασμός Α.Κ.Ε.Λ.-Αριστερά, ΕΔΕΚ και Δημοκρατική Παράταξη (μετέπειτα ΔΗΚΟ) που πήρε συνολικό ποσοστό 71,2%. Ειδικότερα το Α.Κ.Ε.Λ. διατήρησε τις 9 έδρες, η Δημοκρατική Παράταξη πήρε 20 έδρες, η ΕΔΕΚ 4 έδρες. Έδρα κατέλαβε επίσης, στην εκλογική περιφέρεια Λευκωσίας, ο ανεξάρτητος υποψήφιος Τάσσος Παπαδόπουλος, ενώ ο ΔΗΣΥ δεν κατέλαβε καμία έδρα λόγω του πλειοψηφικού συστήματος που ίσχυε. Πρόεδρος της Βουλής εξελέγη ο Σπ. Κυπριανού ο οποίος ένα χρόνο αργότερα εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Τον αντικατέστησε ο Αλέκος Μιχαηλίδης. Η αποχή ήταν σαφώς μειωμένη, 14,70%.

1981: Πρώτο κόμμα το ΑΚΕΛ

Οι εκλογές της 24ης Μαΐου 1981 ήταν οι πρώτες που γίνονταν με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής. Χαρακτηριστικό αυτών των εκλογών ήταν ότι για πρώτη φορά το ΑΚΕΛ κέρδιζε την πρώτη θέση καταλαμβάνοντας 12 έδρες (32,86%), ο ΔΗ.ΣΥ. 12 έδρες (31,85%), το ΔΗ.ΚΟ. 8 έδρες (19,69%) και η ΕΔΕΚ 3 έδρες. Πρόεδρος της Βουλής εξελέγη ο βουλευτής του ΔΗΚΟ Γεώργιος Λαδάς. Η αποχή ήταν ελάχιστη, αφού καταγράφηκε ποσοστό μόλις 4,25%.

1985 και 1991, η ανατροπή

Στις 8 Δεκεμβρίου 1985 διεξήχθησαν οι επόμενες βουλευτικές εκλογές με νέο δεδομένο την αύξηση των βουλευτικών εδρών όπως αναφέραμε στην αρχή του κειμένου. Σε αυτές τις εκλογές οι πενήντα έξι έδρες κατανεμήθηκαν ως ακολούθως: ΔΗ.ΣΥ. 19 έδρες (33,5%), ΔΗ.ΚΟ. 16 έδρες (27,6%), Α.Κ.Ε.Λ.-Αριστερά 15 έδρες (27,4.%), Σ.Κ. ΕΔΕΚ 6 έδρες (11,1%). Πρόεδρος της Βουλής εξελέγη ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ, Βάσος Λυσσαρίδης. Η αποχή ήταν λίγο πιο αυξημένη από την προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση, φτάνοντας το 5,38%.

Στις 19 Μαΐου διεξήχθησαν οι επόμενες βουλευτικές εκλογές. Διεκδικούσαν τα υφιστάμενα κόμματα, με τον ΔΗΣΥ να συνασπίζεται με το Κόμμα των Φιλελευθέρων του Ν. Ρολάνδη. Το αποτελέσματα έδωσαν 20 έδρες στο συνασπισμό ΔΗ.ΣΥ.-Κόμμα Φιλελευθέρων (35,81%), 18 έδρες στο Α.Κ.Ε.Λ.-Αριστερά-Νέες Δυνάμεις (30,63%), 11 στο ΔΗ.ΚΟ. (19,55%), 7 στην ΕΔΕΚ (10,89%). Πρόεδρος του Σώματος εξελέγη ο βουλευτής του ΔΗΚΟ Αλέξης Γαλανός. Η αποχή ήταν στο 7%.

1996: Οι πρώτες εκλογές με απλή αναλογική

Στις εκλογές της 26ης Μαΐου 1996 εφαρμόστηκε για πρώτη φορά με ένα σύστημα που προσομοιάζει στην απλή αναλογική. Οι πενήντα έξι έδρες κατανεμήθηκαν ως ακολούθως: Συνασπισμός ΔΗ.ΣΥ. – Κόμμα Φιλελευθέρων 20 έδρες (34,47%), Α.Κ.Ε.Λ.-Αριστερά-Νέες Δυνάμεις 19 έδρες (33%), ΔΗ.ΚΟ. 10 έδρες (16,43%), ΕΔΕΚ 5 έδρες (8,13%), Κίνημα Ελευθέρων Δημοκρατών 2 έδρες (3,69%). Ήταν η πρώτη φορά που «έσπαζε» η τετράδα των κομμάτων με την είσοδο στη Βουλή του ΚΕΔ. Πρόεδρος του Σώματος εξελέγη ο Σπ. Κυπριανού. Η αποχή σημείωσε μικρή άνοδο φτάνοντας στο 5,38%.

2001: Αύξηση των κοινοβουλευτικών κομμάτων

Το σημαντικό σε αυτές τις βουλευτικές εκλογές ήταν η είσοδος στη Βουλή περισσότερων κομμάτων. Στις εκλογές της 27ης Μαΐου 2001 το ΑΚΕΛ κατέλαβε 20 έδρες (34,71%), ο ΔΗΣΥ 19 (34%), το ΔΗΚΟ 9 (14,84%), το ΚΙΣΟΣ (ΕΔΕΚ) 4 (6,51%) και από μία έδρα πήραν το Α.ΔΗ.Κ., το Κίνημα Οικολόγων και Νέοι Ορίζοντες. Το χαρακτηριστικό αυτών των εκλογών ήταν ότι για πρώτη φορά αναδείχθηκε Πρόεδρος της Βουλής ο Γ.Γ. του ΑΚΕΛ και αυτός ήταν ο Δημήτρης Χριστόφιας. Η αποχή έφτασε στο 8,25%.

Στη Βουλή το 2016 το ακροδεξιό ΕΛΑΜ με 3,71% και 2 έδρες

Στις 21 Μαΐου 2006 τα αποτελέσματα διαφοροποιούν και πάλι τη σύνθεση της Βουλής. Το ΑΚΕΛ πήρε την πρωτιά και 18 έδρες (31,13%), ο ΔΗ.ΣΥ. 18 έδρες (30,34%), το ΔΗ.ΚΟ. 11 έδρες (17,92%), η ΕΔΕΚ 5 έδρες (8,91%), το ΕΥΡΩ.ΚΟ. 3 έδρες (5,73%) και το Κίνημα Οικολόγων 1 έδρα (1,95%). Πρόεδρος επανεκλέγηκε ο Δ. Χριστόφιας, τον οποίο διαδέχθηκε ο Μ. Καρογιάν, λόγω της εκλογής του πρώτου στο προεδρικό αξίωμα τον Φεβρουάριο του 2008. Η αποχή αυξήθηκε σε σύγκριση με την προηγούμενη εκλογή φτάνοντας στο 11,00%.

Στις εκλογές της 22ας Μαΐου 2011 επανήλθε η πρωτιά στον ΔΗΣΥ, ο οποίος πήρε 20 έδρες (34,28%), το ΑΚΕΛ 19 έδρες (32,67%), ΔΗ.ΚΟ. 9 έδρες (15,76%), ΕΔΕΚ 5 έδρες (8,93%), ΕΥΡΩ.ΚΟ. 2 έδρες (3,88%) και Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών 1 έδρα (2,21%). Πρόεδρος της Βουλής εξελέγη ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ Γιαννάκης Ομήρου. Η αποχή σε αυτές τις εκλογές εκτοξεύτηκε στο 21,30%.

Αξιοσημείωτη αλλαγή επήλθε στις εκλογές του 2016 όπου εισήλθε στη Βουλή το ακροδεξιό ΕΛΑΜ με 3,71% και 2 έδρες. Ο ΔΗΣΥ διατήρησε την πρωτιά με 19 έδρες, (30,69%), ΑΚΕΛ 15 έδρες (25,67%), ΔΗΚΟ 9 έδρες (14,49%), ΕΔΕΚ 3 έδρες (6,18%), Συμμαχία Πολιτών 3 έδρες, (6,01%) Αλληλεγγύη 3 έδρες (5,24%) και Κίνημα Οικολόγων 2 έδρες (4,81%). Η αποχή έφθασε στο 33,26% χωρίς να σπάζει το ρεκόρ της εκλογής του 1960.

Ενδέκατες βουλευτικές εκλογές

Πραγματοποιούνται σήμερα οι ενδέκατες βουλευτικές εκλογές από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Με βάση το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας η Βουλή των Αντιπροσώπων, όπως και το ίδιο το κράτος, είναι δικοινοτική και διαθέτει 50 έδρες (35 ε/κυπριακές και 15 τ/κυπριακές), ενώ από μία έδρα καταλαμβάνουν ως παρατηρητές (χωρίς δικαίωμα ψήφου) ένας εκπρόσωπος από κάθε θρησκευτική κοινότητα (Αρμένιοι, Μαρωνίτες και Λατίνοι). Από το 1964 οι τ/κ έδρες παρέμεναν κενές μέχρι το 1985 που η Βουλή αποφάσισε για λόγους λειτουργικότητας την αύξηση του αριθμού των βουλευτών. Έτσι οι έδρες αυξήθηκαν από 50 σε 80. Οι 56 έδρες ανήκουν στην ε/κ κοινότητα και οι υπόλοιπες 24 ανήκουν (έστω και κενές) στην τ/κ. Σημειώνεται ότι παραμένει σε ισχύ ότι η κάθε κοινότητα εκλέγει ξεχωριστά τους αντιπροσώπους της.