Ιστορικές διαδρομές: Η πρώτη δημόσια σύγκρουση Μακαρίου – Γρίβα (13)

Μέρος 13ο / Του Μιχάλη Μιχαήλ

Η διαφαινόμενη πρόθεση του Γρίβα να ανακατευθεί στην πολιτική έγινε τελικά πραγματικότητα. Ο Γρίβας εκμεταλλευόταν τη δράση του στην ΕΟΚΑ, θεωρώντας ότι τα απαξιωτικά ποσοστά που πήρε το κόμμα των Χιτών μετά την κατοχή δεν θα ίσχυαν πια. Τώρα ένιωθε δικαιωμένος, έχοντας στην πλάτη του τη δράση στην ΕΟΚΑ και τις τιμητικές διακρίσεις που του επιδαψίλευσε το ελληνικό κράτος. Πίστευε ότι ο κόσμος ξέχασε τη δράση της Χ στην κατοχή και στον εμφύλιο και ότι τώρα θα τον αντάμειβε για τη δράση του στην Κύπρο.

Ομιλεί ο Γρίβας

Στις 12 Ιουλίου 1959 στην εφημερίδα «Ελευθερία» των Αθηνών εμφανίζεται πρωτοσέλιδα ένα μακροσκελές κείμενο με την υπογραφή του Φρέντι Γερμανού. Ο Γερμανός γράφει ότι δεν επρόκειτο για συνέντευξη αλλά για μια ελεύθερη κουβέντα που έκανε με τον στρατηγό που έγινε μία εβδομάδα προηγουμένως.

Το δημοσίευμα είχε τίτλο: «Διαπιστώσεις και σκέψεις του, ΟΜΙΛΕΙ Ο ΓΡΙΒΑΣ: Δια την πολιτική τα κόμματα, τους νέους, την Κύπρον. Σημειώσεις από μίαν άνετον συνομιλίαν με τον στρατηγόν».

Ο Φρέντι Γερμανός γράφει ότι συνάντησε στο γραφείο του σπιτιού που ενοικίασε στην Εκάλη και ήταν ιδιαίτερα ζωηρός και ομιλητικός.

Όπως αναφέρει, εκείνη την ώρα ο Γρίβας του είπε ότι εργαζόταν εντατικά για να τελειώσει τα απομνημονεύματα του. Ο Γρίβας φρόντισε αμέσως να υπενθυμίσει με τρόπο την ΕΟΚΑ, αφού του είπε ότι «Χθες κοιμήθηκα εις τας δύο το πρωί. Όσον και αν σας φαίνεται παράξενο κουράσθηκα περισσότερον αυτούς τους τέσσαρες μήνες στην Αθήνα παρά τα τέσσαρα χρόνια εις την Κύπρον».

Κατά τη συζήτηση ο Γρίβας διερωτάται «διατί αγωνιούν όλοι τόσον πολύ αν θα πολιτευθώ ή όχι» και εκφράζει την άποψη ότι μια μερίδα του τύπου καταβάλλει προσπάθεια να συσκοτίσει τις κινήσεις του. Αποφαίνεται επίσης ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν κόμματα αρχών αλλά κόμματα που επιδιώκουν την αλληλοεξόντωση.

Στη συνέχεια χρησιμοποιεί και πάλι την ΕΟΚΑ για να εξυψώσει τον εαυτό του και να δείξει ότι είναι ο μόνος ικανός. Λέει συγκεκριμένα, σύμφωνα με το δημοσίευμα: «Σε τέσσερα χρόνια εδημιούργησα εις την Κύπρον ήρωες. Παρέλαβα απειροπόλεμα παιδιά που δεν είχαν δη ποτέ τους χειροβομβίδα και γέμιζαν το περίστροφο από την ανάποδη. Αλλά φρόντισα να τους διδάξω όσα έπρεπε να μάθου. Και μπόρεσα να αποκτήσω την βεβαιότητα ότι αν σκοτονώμουν κατά την διάρκειαν της μάχης ο αγών δεν θα ετελείωνε.

Θα υπήρχαν πολλοί για να τον συνεχίσουν. (…) Αυτό που θα επιδιώξω και πάλιν αν η πατρίς μου με καλέση και πάλιν να την υπηρετήσω. Να με πλαισιώνουν ικανοί συνεργάτες και ικανά στελέχη. Διότι από εκεί ξεκινά το κακόν. Έχομεν έλλειψιν ικανών στελεχών. Έλλειψι νέων στελεχών. Είναι καιρό να δοθή η ευκαιρία εις τους νέους ανθρώπους να εκφράσουν την λαχτάρα τους για τον τόπο αυτό».

Αντιμετώπισε του Άγγλους, του Τούρκους και τους κομουνιστές

Ο Φρέντι Γερμανός έθεσε υπόψη του Γρίβα τις επικρίσεις της ελληνικής Αριστεράς για τις προθέσεις του για ανάμιξη την πολιτική και ο Γρίβας έδωσε την ακόλουθη απάντηση: «Διατί να έχουν αυτοί το δικαίωμα να πολιτεύονται και να μην το έχη ένας άνθρωπος ο οποίος θέλει την Ελλάδα δια τους Έλληνες και όχι δια να την παραδώση σε μια ξένη χώρα;»
«Αισθάνομαι δυνατός και ψυχραιμο», συνέχισε μειδιών ο Διγενή. «Τίποτε δεν θα με κάμη να λυγίσω. Εις την Κύπρον αντιμετώπισα τους Άγγλους, τους Τούρκους, τους κομμουνιστάς – και άλλους που δεν μπορώ να κατονομάσω αυτήν την στιγμή. Και δεν ελύγισα. Διατί να λυγίσω τώρα;»

Κίνδυνος να χαθεί η νεολαία από τον κομουνισμό

Στη συγκεκριμένη συνέντευξη ο Γρίβας επαναλαμβάνει την εχθρότητά του για τον κομουνισμό για δεύτερη φορά. Ενώ η πρώτη βρίσκεται στην προηγούμενη παράγραφο όπου θεωρεί ότι η Αριστερά θέλει να παραδώσει την Ελλάδα σε μια ξένη χώρα, ενώ η δεύτερη αφορά το θέμα των δημοτικών εκλογών στην Ελλάδα.

Κληθείς να σχολιάσει το αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών, γράφει ο Φρ. Γερμανός, «μου τόνισεν ο στρατηγός, όσο η πληροφορία την οποίαν είχαν από αξιόπιστον πρόσωπον ότι τα 80% των νέων ψήφων ήσαν ψήφοι κομμουνιστικαί. “Κάνετε ένα πρόχειρον υπολογισμόν και θα αντιληφθήτε τι σημαίνει αυτό”.

Συνέχισε “σημαίνει ότι κινδυνεύομεν να χάσουμε τη νέα γενιά”. Κατόπιν μου είπε ότι εις την Κύπρον οι κομμουνισταί δεν απέκτησαν ούτε έναν οπαδόν παραπάνω κατά την διάρκειαν του αγώνος. “Διατί συνέβη αυτό; Διότι ο λαός είχεν πίστιν. Επίστευεν εις τον αγώνα που διεξήγομεν”».

Ανταγωνισμός ελληνικής κυβέρνησης και Γρίβα

Στο κύριο θέμα της η εφημερίδα αναφέρεται ότι μαζί με όλα τα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση της Ελλάδας, είναι κι αυτό της εμπλοκής του Γρίβα στην πολιτική.

Γράφει συγκεκριμένα: «Εις ποικιλίαν αιτιών, όπως προκύπτει εκ πλείστων περιστατικών, η θέσις της κυβερνήσεως έχει καταστή δυσχερής, μέχρι του σημείου να παρουσιάζωνται συμπτώματα απωλείας του ελέγχου επί της πολιτικής και οικονομικής καταστάσεως, ενώ ο κρυφός ανταγωνισμός της προς τον στρατηγόν Γρίβαν ευρίσκεται επί του παρόντος εις την ανάπτυξιν του. Η κυβέρνησις παρακολουθεί με εξαιρετικόν ενδιαφέρον την καθημερινώς και περισσότερον διαγραφομένην διάστασιν του στρατηού Γρίβα προς τον Αρχιεπίσκοπον Μακάριον, της οποίας η πρώτη εμφανής αφερητία σημειούται από της δημοσιεύσεως την παρελθούσαν Κυριακή, της διαψευσθείσης συνεντεύξεως του Αρχιεπισκόπου προς τας εφημερίδας “Νταίηλυ Εξπρές” και “Ουάσιγκτον Σταρ”».

Το κείμενο της εφημερίδας συνεχίζει αναφέροντας ότι παρόλη την ανησυχία που προκαλεί στην κυβέρνηση η διάσταση απόψεων με τον Γρίβα στο κυπριακό και την εφαρμογή των συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου, δέχεται με ανακούφιση το ότι διαφαίνεται να υπάρχει μια συναίνεση ως προς το θέμα αυτό.

Σε άλλο σημείο σημειώνεται ότι «Η κυβέρνησις προβλέπει ότι τελικώς ο στρατηγός θα ευρεθή εις το δίλημμα ή να οξύνει την αντίθεσίν του με τον Αρχιεπίσκοπον, με αποτέλεσμα όμως να προκαλέση εσωτερικόν σάλον εις την Κύπρον και κίνδυνον διαταράξεως της εφαρμογής των συμφωνιών ή να υποχωρήση υπείκων εις την ανάγκην διατηρήσεως της ενότητος του ελληνικού στοιχείου της Κύπρου. η κυβέρνησις ελπίζει εις την δευτέραν περίπτωσιν και είναι ετοίμη να πανηγυρίση την τυχόν εφεκτικότητα του στρατηγού ως ουσιαστικήν μείωσιν του κύρους του».

Το δημοσίευμα προσθέτει ότι κλονίζεται το κύρος της κυβέρνησης λόγω της προβολής του Γρίβα στο πολιτικό προσκήνιο, ενώ κάνει αναφορά σε τάσεις αποστασίας στον κυβερνητικό τύπο. Τα συμπτώματα αυτά ανησυχούν ιδιαίτερα την κυβέρνηση, σημειώνει το δημοσίευμα, διότι κρίνονται ως ικανά να επηρεάσουν και βουλευτές της κυβερνητικής παράταξης τα οποία προσεγγίζουν τον Γρίβα.

Ανησυχία των ΗΠΑ για τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα

Οι εξελίξεις στην Κύπρο, λόγω της διαμάχης Μακαρίου και Γρίβα αλλά και της πρόθεσης του Γρίβα να αντιπολιτευθεί την κυβέρνηση Καραμανλή, δεν περνούσαν απαρατήρητες από το δυτικό στρατόπεδο, ιδιαίτερα από τις ΗΠΑ.

Ιδιαίτερα υπήρχε ανησυχία διότι εκείνες τις μέρες βρίσκονταν σε πλήρη εξέλιξη οι συζητήσεις για την ολοκλήρωση και εφαρμογή των συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου και το θέμα του καθορισμού της έκτασης και των αρμοδιοτήτων των Βρετανικών στρατιωτικών Βάσεων.

Ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, Έλις Μπρικς, εκτιμούσε σε μυστική έκθεσή του προς το Υπουργείο Εξωτερικών της χώρας του ότι το θέμα εμπλοκής του Γρίβα στην πολιτική ήταν θέμα χρόνου. Αναφερόταν επίσης σε συνάντηση του Αμερικανού επιτετραμμένου Μπέρκερ με τον Ευάγγελο Αβέρωφ ο οποίος του μετέφερε το μήνυμα ότι οι σχέσεις του Γρίβα με τον Μακάριο και τον Καραμανλή πήγαιναν από το κακό στο χειρότερο.

Ο Μπέρκερ συνάντησε τον Αβέρωφ μετά τη συνάντηση του τελευταίου με τον Γρίβα στις 8 Ιουλίου, στην οποία αναφερθήκαμε σε προηγούμενο σημείωμα.

Σύμφωνα με την έκθεση, ο Αβέρωφ είχε συμβουλεύσει τον Γρίβα να μείνει προς το παρόν εκτός πολιτικής «και να παραμείνει στο παρασκήνιο ως πιθανός αντικαταστάτης του Καραμανλή, σε περίπτωση που το απαιτήσει η ανάγκη».

Στη συνέχεια ο Αβέρωφ φέρεται να είπε στον Μπέρκερ πως «αν ο Γρίβας κρατούσε τα ηνία της εξουσίας, θα έριχνε την Ελλάδα σε χάος και θα επερχόταν απόλυτη καταστροφή».

Ο Αβέρωφ συνέχισε λέγοντας ότι , αν ο Γρίβας μπορούσε να κρατηθεί μακριά από την πολιτική για ακόμα έξι μήνες, η Κύπρος θα βρισκόταν τότε στο τελευταίο στάδιο για την ανεξαρτησία και το άστρο του θα παρήκμαζε.

«Αν όμως ελάμβανε χώρα μια εξέγερση στην Κύπρο, ένα μεγάλο κυβερνητικό σκάνδαλο, οξεία επιδείωνση της οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα ή αν πέθαινε ο Καραμανλής ή καθίστατο ανίκανος να συνεχίσει ή λόγω άλλων εξωγενών καταστάσεων η όλη ατμόσφαιρα εδώ θα άλλαζε, θα παρείχετο ευκαιρία στον Γρίβα και τίποτε δεν θα τον σταματούσε από την ανάληψη της εξουσίας, όσο μαύρες κι αν διαγράφονται οι συνέπειες για την Ελλάδα και οι σχέσεις της με τους κύριους συμμάχους της».