Ιστορικές διαδρομές: Η πρώτη δημόσια σύγκρουση Μακαρίου – Γρίβα

 

Του Μιχάλη Μιχαήλ

 

Μέρος 12^ο

 

Η οξυμένη κατάσταση, όπως αναφέραμε σε προηγούμενα σημειώματα εδραζόταν στην πρόθεση του στρατηγού Γρίβα να αναμιχθεί στην πολιτική, υποκινούμενος από τον Σοφοκλή Βενιζέλο, που τον αξιοποιούσε ως ένα χαρτί στην αντιπολιτευτική του πολιτική, καθώς και από άλλους παράγοντες τόσο από την Ελλάδα όσο από την Κύπρο.

 

Ο Γρίβας άρχισε να μιλά δημόσια και να τα βάζει με την ελληνική κυβέρνηση και με τον Μακάριο, κατηγορώντας τους ότι προσπαθούν να ξεπουλήσουν την Κύπρο στους βρετανούς και στους Τούρκους.

 

Η κατάσταση στην Κύπρο βρισκόταν σε κρίσιμο σημείο αφού ακόμα συμπληρώνονταν οι λεπτομέρειες των συμφωνιών προκειμένου να μπορέσει να ξεκινήσει τη λειτουργία του το νέο κράτος.

Ο Μακάριος προσπαθούσε να αποτρέψει τις προσπάθειες από πλευράς Τουρκίας και Βρετανών να περάσουν τέτοιες πρόνοιες που θα καθιστούσαν τις συμφωνίες ασύμφορες για τους Ελληνοκύπριους, αλλά προσπαθούσε να αποτρέψει τις προθέσεις της γριβικής επιρροής αντιπολίτευσης που με τις αξιώσεις της επιχειρούσε ουσιαστικά την ανατροπή των συμφωνιών.

 

Η ελληνική κυβέρνηση φοβόταν ότι μια να συγκρατήσει τα θέλω της αντιπολίτευσης στην Κύπρο και από την άλλη φοβόταν ότι μια ανατροπή των όσων είχαν συμφωνηθεί μέχρι εκείνη την ώρα θα προκαλούσαν απεριόριστης έκτης αναταραχή στην Κύπρο και ίσως θα έφερνε την Ελλάδα και την Τουρκία σε κρίση και πιθανό σε σύγκρουση.

 

Η εφημερίδα «Μακεδονία» έγραφε στις 9 Ιουλίου 1959 ότι η σύγκρουση Μακαρίου – Γρίβα προκαλεί ανησυχίες στην ελληνική κυβέρνηση η οποία στήριζε πολλές ελπίδες στην ομαλή εξέλιξη των κυπριακών πραγμάτων και επένδυε προς αυτό στον Μακάριο, τον οποίο εμπιστευόταν και θεωρούσε ότι το κύρος του δέχεται επιθέσεις από π0λλές πλευρές[1].

 

Η παρέμβαση Ευάγγελου Αβέρωφ

Η ελληνική κυβέρνηση δεν ήταν διατεθειμένη να αφήσει τον Γρίβα να παίξει το παιχνίδι του.

Έτσι, διάφοροι παράγοντες, όπως ο αρχηγός του ΓΕΣ Σαρειδάκης, επισκέφθηκαν τον Γρίβα στο σπίτι του στο Θησείο, προκειμένου να αποφευχθεί η ανοικτή σύγκρουση των δύο παραγόντων της Κύπρου, ιδιαίτερα μετά την επίθεση στην «Εστία».

 

Στις 8 Ιουλίου το απόγευμα επισκέφθηκε τον Γρίβα ο Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Ευάγγελος Αβέρωφ. Η συνάντηση έγινε μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Την επόμενη μέρα, όμως, διέρρευσαν πληροφορίες στις εφημερίδες, ενώ δόθηκαν πληροφορίες από κυβερνητική πηγή.

 

Σύμφωνα με τις πληροφορίες των εφημερίδων από κυβερνητικές πηγές, η μακράς διάρκειας συνάντηση των δύο ανδρών αποσκοπούσε σε ενημέρωση του Γρίβα για τις εξελίξεις στην Κύπρο.

Σύμφωνα όμως με δημοσιογραφικές πληροφορίες, ο Ευ. Αβέρωφ εξέγρασε στον Γρίβα τις ανησυχίες της κυβέρνηση για την διαφαινόμενη ρήξη μεταξύ των δύο παραγόντων της Κύπρου και παρακάλεσε να αποφεύγονται εκδηλώσεις και δηλώσεις του στρατηγού ή του περιβάλλοντος του οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν δυσχέρειες στην πορεία εφαρμογής των συμφωνιών.

Από το περιβάλλον του Γρίβα διαμηνύθηκε ότι ο Γρίβας θεωρεί πάντοτε τον εαυτό του παράγοντα του κυπριακού ζητήματος και πιστεύει ότι η παρέμβαση του είναι χρήσιμη ως ανασχαιτικός παράγοντας σε περαιτέρω υποχωρήσεις[2].

 

Άλλες πληροφορίες ανέφεραν ότι σκοπός της επίσκεψης Αβέρωφ ήταν η σφυγμομέτρηση των γενικότερων διαθέσεων του Γρίβα[3].

 

Στο μεταξύ τον Γρίβα επισκέφθηκε και ο πρώην συνεργάτης του Γρίβα, ο Σωκράτης Λοϊζίδης ο οποίος επέστρεψε στην Κύπρο όπου είχε συνάντηση με τον Μακάριο και ξεκαθάρισε τα όσα λέγονταν περί εμπλοκής του Μακαρίου στην επίθεση κατά της «Εστίας» αλλά και τα όσα προέκυπταν από τις συνεντεύξεις του Μακαρίου.

Σύμφωνα με της ελληνικές εφημερίδες, ο Λοϊζίδης διαβεβαίωσε τον Γρίβα ότι ο Μακάριος δεν είχε σχέση με τα πιο πάνω[4].

 

Δηλώσεις Ευάγγελου Αβέρωφ

Στις 10 Ιουλίου ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών ρωτήθηκε από δημοσιογράφους για τη συνάντηση του με τον Γρίβα.

Απαντώντας στις ερωτήσεις είπε ότι συναντάται συχνά με τον Γρίβα και ότι η συνάντησή τους έγινε επειδή ο Γρίβας θα έφευγε για αρκετές μέρες για ένα νησί του Αιγαίου και δεν θα είχαν την ευκαιρία να μιλήσουν σύντομα.

Απαντώντας σε άλλη ερώτηση είπε ότι ο Γρίβας είχε δηλώσει σε μια επιτροπή που τον επισκέφθηκε ότι δεν αποφάσισε ακόμα εάν θα κατέλθει στην πολιτική και ότι η απόφασή του θα εξαρτηθεί από τη θέληση του ελληνικού λαού. Διαβεβαίωσε ωστόσο τον Αβέρωφ ότι εάν θα κατέλθει στην πολιτική θα κάνει το παν για βρει η χώρα τον δρόμο που της αξίζει[5].

 

Η «Ελευθερία» αναφερόμενη στη συνάντηση Αβέρωφ και Γρίβα γράφει μεταξύ άλλων ότι «Ετέρα επιδίωξις της ενεργείας του κ. Αβέρωφ θεωρείται ότι ήτο η συγκράτησις του στρατηγού από εκδηλώσεις, αι οποίαι είναι φυσικόν να προκαλέσουν νέας εξελίξεις και ενδεχομένως δυσχερείας εις την προδιαγεγραμμένην πορείαν του κυπριακού ζητήματος».[6]

 

Στο ίδιο δημοσίευμα η εφημερίδα συμπληρώνει ότι η ελληνική κυβέρνηση δυσανασχετεί και ανησυχεί για τις εκδηλώσεις του στρατηγού οι οποίες ερμηνεύονται ως πρόθεση για ανάμιξη του στα εσωτερικά πράγματα της Ελλάδας και ότι θέλει να έχει λόγο στα όσα γίνονται στην Κύπρο. ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούσε η όξυνση των σχέσεων με τον Μακάριο, την οποία επιδίωκε ο Γρίβας μετά την επίθεση στην «Εστία», σύμφωνα με το δημοσίευμα.

 

Ο Μακάριος διαψεύδει

Στο μεταξύ ο Μακάριος με δήλωση του στον τύπο εξέφρασε λύπη για την επίθεση εναντίον της «Εστίας» και του Κύρου Κύρου και απέκρουσε τις κατηγορίες για ανάμιξη του στο επεισόδιο[7].

«Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος απέρριψε κατηγορηματικών ως “ακατανόητον” οιονδήποτε δεσμόν μεταξύ αυτού του ιδίου και τριών αγνώστων νεαρών, οι οποίοι επετέθησαν εναντίον των γραφείων της αθηναϊκής εφημερίδος “Εστία” κατά τα αρχάς της τρεχούσης εβδομάδος. (…) Καθ’ όλας τα ενδείξεις ο Αρχιεπίσκοπος θα προβή εις εκτενεστέρας δηλώσεις επί του επεισοδίου αφού κατατοπισθή επ’ αυτού πληρέστερον», σύμφωνα με τον «Ταχυδρόμο» της 11^η Ιουλίου 1950.

Και παρόλο που φαινόταν ότι η κρίση πήγαινε προς εξομάλυνση, λίγο αργότερα το σκηνικό θα έπαιρνε φωτιά.

 

Ο Γρίβας κατέρχεται στην πολιτική

Ήταν πλέον φανερό ότι ο Γρίβας είχε πάρει την απόφασή του για να κατέλθει στην πολιτική, εκμεταλλευόμενος την δόξα της ΕΟΚΑ.

 

«Ο κ. Γρίβας θα ηγηθή κινήματος εξυγιάνσεως και ανορθώσεως όμοιου προς το κίνημα του 1909», έγραφε η «Μακεδονία» στις 11 Ιουλίου, σημειώνοντας ότι ο Γρίβας θα εξήγγειλλε εφαρμογή ριζοσπαστικού προγράμματος, θα ακολουθήσει ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική και θα στηριχθεί στους νέους παραμερίζοντας τους φθαρμένους…

 

Ο «Ταχυδρόμος» της 14^ης Ιουλίου είχε ανάμεσα στα κύρια θέματά του την είδηση ότι «Ο Διγενής φαίνεται αποφασισμένος να πολιτευθή.

Ο Στρατηγός Γρίβας δηλοί ότι “δύναται να οδηγήση την Ελλάδα” και να την καταστήση υπό την ηγεσίαν του “σεβαστήν εις όλους”.

Στο κείμενο της η εφημερίδα αναφέρει ότι υπήρξαν πρόσφατα ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες ότι πολλοί Έλληνες πολιτικοί προσέγγισαν τον Γρίβα και τον πίεσαν να ηγηθεί ενός νέου συντηρητικού πολιτικού κινήματος. παράλληλα, ο Γρίβας αναφέρθηκε και στην Κύπρο, λέγοντας ότι «Οι Βρετανοί αποπειρώνται να υποδουλώσουν οικονομικώς την Κύπρον».

 

Την επόμενη μέρα, 15 Ιουλίου 1959, η ίδια εφημερίδα κυκλοφορούσε με τίτλο «Ο Διγενής καταγγέλλει ότι υπάρχει σαπίλα πολιτική και ότι αισθάνεται τον εαυτόν του δυνατόν και δεν θα λυγίσει».

 

Από αυτή τη στιγμή ο Γρίβας θα γινόταν πιο αδιάλλακτος. Μεθυσμένος από την εμπιστοσύνη που του έδειξαν οι εξ Ελλάδος πολιτικοί και κουβαλώντας στην πλάτη του τη δράση της ΕΟΚΑ και την τιμητική ανακήρυξή του από τη Βουλή των Ελλήνων ως «Άξιος της Πατρίδος», θεωρούσε ότι με ένα νεύμα του ο ελληνικός λαός θα έτρεχε από πίσω του.

Αργότερα όμως θα διαπιστώσει ότι εξαπατήθηκε και θα μετανιώσει πικρά γι’ αυτή την ενέργεια του.

Επαναλαμβάνουμε ότι με τις ενέργειες του ο Γρίβας επιβεβαίωνε όλα όσα είπαν κατά καιρούς συνεργάτες του, ότι δηλαδή δεν διέθετε πολιτική κρίση και εύκολα παρασυρόταν από συνθήματα. Μόνο που αυτός ο παρασυρμός στοίχισε αργότερα στην Κύπρο.

 

 

[1] Βλ. «Μακεδονία», «Επιταχύνεται η ρήξις των κ.κ. Γρίβα – Μακαρίου», 9 Ιουλίου 1959.

[2] Βλ. Μακεδονία, 10 Ιουλίου 1959.

[3] Βλ. αθηναϊκή «Ελευθερία» 9 Ιουλίου 1959.

[4] Βλ. ο.π. «Ελευθερία».

[5] Βλ. «Ταχυδρόμος», 11 Ιουλίου 1959.

[6] «Ελευθερία», «Κατόπι9ν επανειλημμένων κυβερνητικών συσκέψεων, Διάβημα Αβέρωφ προς Γρίβαν. Του διετύπωσε παράπονα της κυβερνήσεως», 9 Ιουλίου 1959.

[7] «Μακεδονία» 10 Ιουλίου 1959.