Ιστορικές Διαδρομές: Η πρώτη δημόσια σύγκρουση Μακαρίου – Γρίβα, Μέρος 11ο

Του Μιχάλη Μιχαήλ

 

Μετά την ανταλλαγή δηλώσεων μεταξύ Γρί­βα και Μακαρίου, με αφορμή συνεντεύξεις του Μακαρίου, οι σχέσεις μεταξύ των δύο οξύνο­νται ακόμα περισσότερο.

Ο Γρίβας γενίκευσε το πεδίο των αντιπάλων του κατηγορώντας, εκτός από τον Μακάριο, και τον πρόξενο της Ελλάδας στην Κύπρο, Αρι­στοτέλη Φρυδά, καθώς και τον μητροπολίτη Κιτίου Άνθιμο, ότι κι αυτοί τον εξαπάτησαν αναφορικά με τις συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου.

Έξαλλος δήλωνε στον Νίκο Κρανιδιώτη ότι θα αποδείξει με επίσημα έγγραφα τα όσα λέει, τα οποία θα δώσει και στη δημοσιότητα. Νομίζουν, έλεγε, ότι με ψεύδη θα επικρατή­σουν και θα παρασύρουν τον κυπριακό λαό σε ολοσχερή υποδούλωση. Και πρόσθετε ότι: «Θα εναντιωθώ με όλας μου τας δυνάμεις, θα πολε­μήσω ανοικτά την Κυβέρνησιν και τον Μακά­ριον. Προσπαθούν τώρα να νίψουν οι ίδιοι τας χείρας των και να τα φορτώσουν όλα εις τον Κυπριακόν λαόν, αφήνοντες την έγκρισιν των Συμφωνιών, των βάσεων κ.λπ. εις την Βου­λήν. Διά τούτο επείγονται να προχωρήσουν εις εκλογάς. Δεν θα αφήσω να ξεπουλήσουν την Κύπρον. Εις τα απομνημονεύματά μου θα τα αποκαλύψω όλα»1.

Η επίθεση εναντίον του Κύρου Κύρου

Η φόρτιση του κλίματος άγγιξε και τους οπαδούς των δύο ηγετών στην Κύπρο. Μέσα στην όξυνση που σημειώθηκε λόγω της συνέ­ντευξης του Μακαρίου, ένα άλλο περιστατικό ήρθε να οξύνει περισσότερο την έκρυθμη κα­τάσταση.

Μία ομάδα Ε/κυπρίων μετέβη στην Αθήνα και ξυλοκόπησε τον διευθυντή της εφημερί­δας «Εστία», τον Κύρο Κύρου. Ο Κ. Κύρου, κυ­πριακής καταγωγής, ανήκε στην ομάδα των υποστηρικτών του Γρίβα. Μετά το θάνατο και του αδελφού του, το 1950, ανέλαβε μόνος τη διεύθυνση της εφημερίδας μέχρι το θάνατό του το 1970.

Μετά την ανεξαρτησία, η «Εστία» αποτέλε­σε το εκφραστικό όργανο των αντι-ζυριχικών δυνάμεων και τις ημέρες εκείνες δημοσίευσε σκληρό άρθρο εναντίον του Μακαρίου, με το οποίο τον χαρακτήριζε ως «επίορκο της Φανε­ρωμένης», διότι υπέγραψε λύση που απέκλειε την Ένωση και αθέτησε τον όρκο που είχε δώ­σει στην εκκλησία της Φανερωμένης στη Λευ­κωσία, ότι θα αγωνιζόταν για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Αυτό το άρθρο στάθηκε η αφορμή για να μεταβεί μια ομάδα τριών ανδρών από την Κύπρο στην Αθήνα. Οι τρεις άγνωστοι εισέβα­λαν στα γραφεία της εφημερίδας, έδειραν τον αστυνομικό της ασφαλείας στην είσοδο και αποπειράθηκαν να χτυπήσουν τον διευθυντή της Κύρο Κύρου.

Αργότερα έγινε γνωστό ότι οι επιδρομείς ήταν πρώην μέλη της ΕΟΚΑ, πιστοί στον Μα­κάριο2. Επικεφαλής ήταν ο τομεάρχης Χριστά­κης Τρυφωνίδης, ο οποίος στις 20 Νοεμβρίου 1959 καταδικάστηκε ερήμην από δικαστήριο των Αθηνών σε φυλάκιση οκτώ μηνών3.

Με γραπτή δήλωσή του ο Γρίβας επέκρινε την επίθεση κατά της «Εστίας», ενώ ο Κύρος Κύρου επέρριψε τις ευθύνες προσωπικά στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο4. Ο τελευταίος απέρρι­ψε τις κατηγορίες λέγοντας: «…είναι αδιανόη­τος η σύνδεσις του ονόματός μου με την επίθε­σιν κατά της “Εστίας’ εν Αθήναις»5.

Κάλυψη του επεισοδίου από τον ελληνικό Tύπο

Η Αθηναϊκή «Ελευθερία» καλύπτοντας το θέμα χαρακτήρισε τρομοκρατική απόπειρα την επίθεση η οποία έγινε από τρεις νέους. «Ούτοι εβιαιοπράγησαν εναντίον του φρουρούντος το γραφείον του κ. Κύπρου αστυφύλακος, απο­τυχόντες δε τελικώς εις την εναντίον του κ. Κύρου απόπειραν, ετράπησαν εις φυγής, μη συλληφθέντες μέχρι της στιγμής. Εκ της ιδι­ωματικής προφοράς, με την οποίαν ωμίλουν, εικάζεται ότι οι τρομοκράται ήσαν Κύπριοι, ενώ υπό της “Εστίας” διετυπώθη διά της χθε­σινής της ειδησεογραφίας σαγής υπαινιγμός ότι η τρομοκρατική απόπειρα είχεν εμπνευσθή υπό του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου λόγω της ασκουμένης εναντίον του υπό της εφημερίδος σφοδράς πολεμικής από της εποχής ιδίως των συμφωνιών της Ζυρίχης – Λονδίνου. Η “Εστία” διατυπώνει επί πλέον την άποψιν ότι οργανω­τής της αποπείρας είναι Κύπριος ονόματι Τρυ­φωνίδης, ελθών προ ημερών εις Αθήνας και επιστρέψας αεροπορικώς εις Κύπρον»6.

Ο Σ. Βενιζέλος ζητά τον αποσχηματισμό του Μακαρίου

Η εφημερίδα παραθέτει και δηλώσεις πολι­τικών παραγόντων στην Ελλάδα με τις οποίες καταδικάζουν την επίθεση.

Ο Σοφοκλής Βενιζέλος επιτέθηκε στον Μα­κάριο λέγοντας ότι «Εν περιπτώσει καθ’ ην απεδεικνύετο όντως ότι όπισθεν των τρομο­κρατών κρύπτεται το αναφερθέν πρόσωπον, τότε πας τις διερωτάται εάν θα ηδύνατο τούτο ουδέ στιγμήν, να διατηρήσει πλέον το σχήμα της ιεροσύνης του».

Στον Σ. Βενιζέλο απάντησε ο Υπουργός Προεδρίας της Κυβέρνησης, Κων/νος Τσάτσος, λέγοντας: «Είναι απολύτως απαράδεκτον και εκπληκτικόν το να διατυπούται υπό ηγέτου κόμματος και η απλή ακόμη υπόνοια περί ενο­χής του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου εις πράξιν υπό πάντων αποδοκιμαζομένη».

Καταδικάζει ο Γρίβας

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι υπόλοιπες εφημερίδες της Ελλάδας, οι οποί­ες καταγράφουν και την αντίδραση του στρα­τηγού Γρίβα: «Ο στρατηγός Γρίβας, ευθύς ως επληροφορήθη το εις βάρος του κ. Κύρου επεισόδιον, εξέφρασε διά του υπασπιστού του συνταγματάρχου κ. Παπαδοπούλου την αγα­νάκτησίν του και την βαθείαν συμπάθειάν του προς τον κ. Κύρου. Ως εγνώσθη ο στρατηγός Γρίβας, εζήτησεν όπως κληθή εκ Κύπρου και τεθή εις την διάθεσιν της ανακρίσεως ο φερό­μενος ως εις των μετασχόντων της επιθέσεως Κύπριος Τρυφωνίδης»7.

Η τραγική ειρωνεία

Κι ενώ στην Αθήνα έγινε όλη αυτή η ανα­στάτωση, με την εμπλοκή και των πολιτικών, στις εφημερίδες της Ελλάδας δημοσιευόταν δήλωση του Μακαρίου ότι δεν υφίσταται κα­μία διαφορά μεταξύ του ιδίου και του Γρίβα.

Συγκεκριμένα η «Ελευθερία» υπό τον τίτλο «Εγένετο νέα διάψευσις του Μακαρίου διά την κατά του Γρίβα “συνέντευξιν”», παρέθετε δή­λωση του Μακαρίου ότι «Αι χθεσιναί δηλώσεις μου επί του δημοσιεύματος του “Νταίηλυ Εξ­πρές” ισχύουν και διά το δημοσίευμα της “Ουά­σιγκτων Σταρ”. Και αι δύο ανταποκρίσεις έχουν την αυτήν πηγήν».

Η εφημερίδα σημειώνει ότι έγινε γνωστό ότι οι δύο συνεντεύξεις του Μακαρίου οφείλονταν στην Καναδή δημοσιογράφο Μαρί Γκρέμπεντς.

Η «Μακεδονία» έχει εκτενέστερο ρεπορτάζ για τις δηλώσεις Μακαρίου και γράφει ότι ο Αρχιεπίσκοπος απαντώντας σε ερώτηση εάν έκανε υποχωρήσεις απέναντι στους Τούρκους, κατηγορίες τις οποίες εκτόξευε ο Γρίβας, είπε ότι δεν έγινε καμία υποχώρηση από οποιαδή­ποτε πλευρά και ότι προχωρούν στη βάση της συμφωνίας του Λονδίνου, στην επεξεργασία των λεπτομερειών.

Σύμφωνα δε με την εφημερίδα «Ταχυδρό­μος», ο Μακάριος στις δηλώσεις του είχε πει επίσης δεν έδωσε καμία συνέντευξη από την ημέρα που έφτασε στην Κύπρο σε ανταπο­κριτή της «Νταίηλυ Εξπρές» αλλά ούτε και σε άλλον δημοσιογράφο μίλησε για τον αρχηγό της ΕΟΚΑ κατά τρόπον που να δημιουργεί την εντύπωση ότι υπάρχει διαφωνία μεταξύ τους. Τόνιζε επίσης ότι οι σχέσεις μεταξύ τους είναι άριστες8.

Παράλληλα, η «Μακεδονία» πληροφορεί τους αναγνώστες της ότι σημειώθηκε ισχυρή έκρηξη στον τουρκικό τομέα της Λευκωσίας και ότι εκπρόσωπος της Αστυνομίας δήλωσε ότι η βόμβα ήταν εγχώριου κατασκευής. Έσπα­σαν πόρτες και παράθυρα πολλών σπιτιών, αλλά δεν υπήρξαν τραυματίες. Σημειώνει δε, ότι ήταν η δεύτερη έκρηξη η οποία σημειω­νόταν μέσα σε τρεις βδομάδες στον τουρκικό τομέα της Λευκωσίας.

Ο Πατριάρχης Αλεξάνδρειας καλεί τον Γρίβα να συνεχίσει

Την ίδια μέρα που γινόταν η επίθεση στην «Εστία», ο Γρίβας παρασημοφορείτο από τον Πατριάρχη Αλεξάνδρειας Χριστόφορο Β’.

Σύμφωνα με την εφημερίδα «Ταχυδρόμος», ο Πατριάρχης ευχήθηκε στον Γρίβα να συνεχί­σει τις μεγάλες του υπηρεσίες προς την πατρί­δα και εάν τον καλέσει η ανάγκη, να οδηγήσει το έθνος στις λεωφόρους του μεγαλείου προς δόξα του ελληνικού ονόματος και ικανοποίηση του… μεγάλου θεού!

Ο δε Γρίβας απάντησε ότι εάν το έθνος τον χρειασθεί, θα προσφέρει χωρίς να υπολογίσει την υπηρεσία του, παραδειγματιζόμενος από τις πράξεις εκείνων οι οποίοι συντέλεσαν να δυναμώσει το έθνος και να υψωθεί ηθικά…

¹ Ν. Κρανιδιώτη, «Δύσκολα χρόνια», σελ. 424.

2 «Ελευθερία», 8.7.1959, «Τρεις άγνωστοι εισέβαλαν εις τα γραφεία της Εστίας…»

3«Χαραυγή», 22.11.1959, «Ο Χρ. Τρυφωνίδης καταδικάσθηκε ερήμην σε φυλάκιση 8 μηνών».

4«Ελευθερία», 9.7.1959, «Ο Γρίβας επέκρινεν εντόνως την επίθεσιν κατά της Εστίας».

5 «Ελευθερία», 10.7.1959, «Ο εθνάρχης δηλοί».

6Εφ. «Ελευθερία» Αθηνών, «Τρομοκρατική απόπειρα εναντίον του κ. Κύρου, όστις την αποδίδει εις υποκίνησιν του Μακαρίου», 8 Ιουλίου 1959.

7 Εφ. «Μακεδονία», «Θρασυτάτη και άνανδρος τρομοκρατική επίθεσις κατά του διευθυντού της “Εστίας” κ. Κύρου αποδίδεται “εις τους ανθρώπους του Μακαρίου”», 8 Ιουλίου 1959.