Ιστορικές διαδρομές: Η πρώτη δημόσια σύγκρουση Μακαρίου – Γρίβα (Μέρος 9ο)

Του Μιχάλη Μιχαήλ

Το καλοκαίρι του 1959 εξελισσόταν επικίνδυνα με εμφανή τις προθέσεις στελεχών της ενωτικής παράταξης και πρώην μελών της ΕΟΚΑ, να μην αφήσουν να εξελιχθεί ομαλά η μετάβαση στο ανεξάρτητο κράτος. Με τον τρόπο τους αυτές οι ομάδες ενίσχυαν τις πρόνοιες εκείνες των συμφωνιών που η αξιοποίηση τους θα οδηγούσε σε μη εφαρμογή των συμφωνιών και θα ευνοούσε διχοτομικά σχέδια.

Ενώ ο Γ. Γρίβας δήλωνε ότι δεν θα ανακατευθεί στην πολιτική, όπως γράψαμε στο προηγούμενο σημείωμα μας, με την υποκίνηση του Σοφοκλή Βενιζέλου, άρχισε να ερωτοτροπεί με την πολιτική, βάζοντας ως στόχο να κυβερνήσει ακόμη κι αυτήν τούτη την Ελλάδα. Ο Γρίβας, μη έχοντας πολιτική κρίση, δεν είχε αντιληφθεί ότι ουσιαστικά ο Βενιζέλος τον εκμεταλλευόταν στην κόντρα που ο ίδιος είχε με την κυβέρνηση Καραμανλή.

Ο Γρίβας αποκάλυψε τις προθέσεις του στον συνεργάτη του Μακαρίου Νίκο Κρανιδιώτη και αμέσως μετά ξεκίνησε τον ανοικτό πόλεμο εναντίον του Μακαρίου, χρησιμοποιώντας διάφορες προφάσεις.

Ο Γ. Γρίβας ήθελε να εξαργυρώσει την προσφορά του στην ΕΟΚΑ

«Η κρίση δεν ήταν άσχετη με το γεγονός ότι ο Μακάριος, έπαιρνε όλες τις δάφνες από τον αγώνα της ΕΟΚΑ, ενώ ο Διγενής, ίνδαλμα στην Ελλάδα, αλλά απομονωμένος στο σπίτι του στην Αθήνα, άρχισε να σκέφτεται μια ενδεχόμενη κάθοδο του στην πολιτική στην Ελλάδα για να εξαργυρώσει την προσφορά του. Και σαν μέλλων πολιτικός άρχισε κι αυτός να σκέφτεται πολιτικά παρά στρατιωτικά, όπως γνώριζε μια ολόκληρη ζωή.

Η κρίση όμως στις σχέσεις Μακαρίου- Γρίβα αντανακλούσε και στις σχέσεις των Ελλήνων Κυπρίων και ιδιαίτερα των αγωνιστών της ΕΟΚΑ, που άρχισαν να χωρίζονται σε Γριβικούς και Μακαριακούς», σημειώνει ο Π. Παπαδημήτρης .

Κι αυτό αποτελούσε πραγματικότητα αφού τόσο ο Γρίβας όσο και ο Μακάριος εκμεταλλεύθηκαν τον μύθο που κτίστηκε γύρω από τους ίδιους σε σχέση με τη δράση της ΕΟΚΑ και εκμεταλλεύτηκαν και οι δύο το κύρος που πήραν από το θέμα αυτό.

Γ. Γρίβας: Δεν πολιτεύομαι εκτός κι αν με χρειαστεί η πατρίδα

Η δημόσια διαμάχη μεταξύ των δύο άρχισε να διαφαίνεται από τις αρχές Ιουλίου, όταν ο Γρίβας δήλωνε ότι δεν πρόκειται να πολιτευθεί εκτός κι αν τον χρειαστεί η πατρίδα, διαψεύδοντας έτσι πληροφορίες και φήμες περί τούτου, αφήνοντας παράλληλα ανοικτό το ενδεχόμενο ανάμιξης του στην πολιτική.

Από την άλλη στις αρχές Ιουλίου 1959 δημοσιεύθηκαν πληροφορίες στις εφημερίδες ότι «ο Μακάριος αποκάλυψε πως έχουν ανακύψει προβλήματα μεταξύ αυτού και του Γρίβα, ο οποίος μιλά χωρίς να γνωρίζει τα γεγονότα» .

Στις 2 Ιουλίου οι ελληνικές εφημερίδες αναφέρονταν σε δηλώσεις του Γρίβα ότι αν τον χρειαστεί η πατρίδα θα πολιτευθεί.

Η αθηναϊκή «Ελευθερία» αναφέρεται επίσης σε επαφές που ξεκίνησε να έχει ο Γρίβας στην Αθήνα και στις συναντήσεις του με φοιτητές, στρατιωτικούς, πολιτευτές και βουλευτές. Παράλληλα, σύμφωνα με τον ελλαδικό τύπο, ξεκίνησε και περιοδείες σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.

Αναφέρεται επίσης σε αντιδικία που ξέσπασε μεταξύ παραγόντων της Λάρισας για τον Γρίβα. Κάτω από τον μεσότιτλο: «Αντιδικίαι εις Λάρισαν περί τον Στρατηγόν», η εφημερίδα γράφει συγκεκριμένα ότι σε συνεδρία του Δημοτικού Συμβουλίου ο σύμβουλος κ. Δαμιανός Βουλγαράκης εισηγήθηκε να ανακηρυχθεί ο Γρίβας επίτιμος δημότης της πόλης αλλά «Οι δημοτικοί σύμβουλοι ανήκοντες εις την ΕΡΕ και οι συνάδελφοι των της Αριστεράς ετάχθησαν υπέρ της μη λήψεως αποφάσεως, εφ’ όσον ο στρατηγός Γρίβας φέρεται προτιθέμενος να αναμιχθή εις την πολιτικήν».

Η εφημερίδα μας πληροφορεί επίσης ότι το θέμα παραπέμφθηκε σε επόμενη συνεδρία, ενώ στελέχη της ΕΡΕ αντιδρούσαν αρνητικά στην επίσκεψη του Γρίβα στην πόλη.

Γρίβας: Δεν θα διστάσω να αρχίσω εκ νέου αγώνα αν χρειαστεί

Μετά τη λήψη της απόφασης του για να πολιτευθεί, ο Γρίβας εξέφρασε δημόσια τη θέση του ότι η Κύπρος δεν πρέπει να ενταχθεί στην Κοινοπολιτεία, ενώ στις 27 Ιουλίου 1959 δήλωνε ότι «Δεν θα διστάσω να αρχίσω εκ νέου τον αγώνα και να πέσω εάν παραστεί ανάγκη, δια να συντρίψω τας σκοτεινάς δυνάμεις εδώ και εις την Κύπρον, αι οποίαι επιζητούν να υποδουλώσουν την νήσον».

Είναι σαφές ότι αναφερόταν σε ένα αγώνα στον οποίο θα αναλωνόταν τόσο στην Κύπρο, εναντίον του Μακαρίου, όσο και στην Ελλάδα εναντίον της κυβέρνησης Καραμανλή.

Έθνος: Τα κυπριακά συμφέροντα θα αποφασίσουν αν θα πολιτευθεί ο Γρίβας

Στην Κύπρο οι προθέσεις του Γρίβα έβρισκαν απήχηση μέσα στη δεξιά με την εφημερίδα «Έθνος» που θεωρείτο όργανο της Εθναρχίας να βλέπει θετικά την πρόθεση του στρατηγού. Σε κύριο άρθρο του εκείνες τις μέρες έγραφε ότι το αν θα πολιτευθεί ή όχι «ο γενναίος στρατηγός, δεν θα εξαρτηθεί ούτε από τις κομματικές επιδιώξεις των Ελλήνων πολιτικών, ούτε από τα ιδιαίτερα πολιτικά συμφέροντας τους. Θα εξαρτηθεί από τα καθολικότερα συμφέροντα του Ελληνικού Κράτους και ιδιαίτερα από τα κυπριακά συμφέροντα, θεωρούμενα από την πλευρά της επιβίωσης του ελληνικού χαρακτήρα του νησιού και της αξιοποίησης όσων κατακτήθηκαν με αιματηρές θυσίες, στις οποίες ο στρατηγός έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο».

Αλίμονο, συνέχιζε το άρθρο αν ο αρχηγός της ΕΟΚΑ που έγραψε ιστορία «έμενε στο περιθώριο ή έκοβε το νήμα μιας ένδοξης σταδιοδρομίας, η οποία σημείωσε την λαμπρότερη επίδοση εις τα απελευθερωτικά κινήματα όλου του κόσμου».

Συμπλήρωνε επίσης ότι «κατέστη ήδη κυπριακή συνείδηση ότι ο Γρίβας δεν πρόκειται να εφησυχάσει μέχρι να δει το όνειρό του να εκπληρώνεται».

Το άρθρο κατέληγε: «Ποια σημασία έχει, επομένως, αν θα πολιτευθεί ή όχι ο Διγενής; Σημασία έχει μόνο ότι ένα σεβαστό εθνικό κεφάλαιο θα τεθεί και πάλι στην υπηρεσία της πατρίδας. Κι αυτό είναι το παν».

Προβληματισμός στον ελληνικό τύπο

Οι προθέσεις του Γρίβα απασχολούσαν τον ελλαδικό τύπο με την εφημερίδα «Ελευθερία» που υποστήριζε τον Σ. Βενιζέλο να δίνει χώρο στον Γρίβα για να δρα.
Οι υπόλοιπες εφημερίδες είτε είχαν τοποθετηθεί αρνητικά εναντίον των κινήσεων του είτε εξέφραζαν προβληματισμό.

Ως παράδειγμα φέρουμε δημοσίευμα της εφημερίδας «Μακεδονία» με τον τίτλο «Ανάμιξις του κ. Γρίβα εις την πολιτική θα έχει ασφαλώς άμεσον αντίκτυπον επί της θέσεως της κυβερνήσεως».

Στο άρθρο αναφερόταν ότι «Το “αίνιγμα Γρίβα” καθίσταται οσημέραι και περισσότερον δεσπόζων παράγων, του ελληνικού βίου. Πράγματι εις το κέντρον του πολιτικού ενδιαφέροντος ευρίσκονται αι προθέσεις του στρατηγού κ. Γρίβα και ενισχύεται συνεχώς η πεποίθησις ότι η τυχόν ανάμιξις τούτου εις την πολιτική θα έχη άμεσον αντίκτυπον επί της θέσεων της κυβερνήσεως και θα αποτελέση εν πάση περιπτώσει, την αφετηρίαν ριζικών ανακατάξεων».

Η εφημερίδα σημείωνε επίσης ότι ανεξάρτητα από το πώς τοποθετείται ο καθένας πάνω στο θέμα Γρίβα, είναι κοινή πεποίθηση όλων ότι είναι σε θέση να επηρεάσει αμέσως την ύπαρξη της κυβέρνησης, ακόμα και ανατροπής της…

Σημείωνε ακόμη ότι παρότι οι κυβέρνηση προσπαθεί να κρατήσει χαμηλά το θέμα και να το χειριστεί ψύχραιμα, ώστε να αποκλειστεί οποιαδήποτε κυβερνητική αποσταθεροποίηση και αναταραχή, θεωρείται βέβαιο ότι «τυχόν πολιτική εκδήλωσις του στρατηγού θα έχει άμεσον συνέπειαν την ανατροπήν της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Ποιος αριθμός κυβερνητικών βουλευτών θα προσεχώρει εις την κίνησιν Γρίβα, δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί από τώρα» .

Μακάριος: Εγώ και όχι ο Γρίβας είμαι υπεύθυνος στην Κύπρο

Από τις κινήσεις του Γρίβα ανησύχησε ο μεταβατικός Πρόεδρος, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο οποίος σύμφωνα με την εφημερίδα «Ουάσιγκτον Σταρ», σε δηλώσεις του για τις σχέσεις της Κύπρου με τις χώρες της Μέσης Ανατολής ρωτήθηκε και για τι κινήσεις του Γρίβα στην Αθήνα.

Σύμφωνα με την εφημερίδα «Ταχυδρόμος» που αναδημοσιεύει την είδηση, απαντώντας ο Μακάριος, είπε ότι «Ο Γρίβας οφείλει απλώς να εννοήση ότι εγώ, ο Μακάριος και όχι ο Γρίβας, είμαι υπεύθυνος και κρατώ την εξουσίαν εδώ εις την Κύπρον».

Πρόσθεσε δε ότι «Ο Γρίβας ομιλεί συχνά χωρίς να γνωρίζη τα πράγματα, είναι άνθρωπος ευαίσθητος που δύναται να επηρεασθή αφ’ ότι λέγουν οι άνθρωποι. Δεν έπρεπε να τείνη ους εις ότι λέγουν. Ο Γρίβας έχει μεγάλο γόητρον, είνε ένας ήρως και κανείς δεν τον επικρίνει».

Ο Μακάριος πρόσθεσε ότι σύντομα θα αποστείλει επιστολή στον Γρίβα και θα του ζητήσει να είναι συνετός για όσα λέει για τα τεκταινόμενα στην Κύπρο.

Παράλληλα με ανακοίνωση του ο Μακάριος διέψευσε ότι έκανε δηλώσεις στην βρετανική εφημερίδα «Νταίλυ Εξπρές» από την ημέρα που επανήλθε στην Κύπρο και ως εκ τούτου δεν αναφέρθηκε στο θέμα Γρίβα και ούτε έδωσε την εντύπωση ότι υπάρχει διαφωνία μεταξύ του ιδίου και του Γρίβα.