Ιστορικές διαδρομές: Ψυχρή υποδοχή της 1ης Απριλίου 1955 από τον ε/κυπριακό Τύπο

Του Μιχάλη Μιχαήλ

Η 1η Απριλίου 1955 ήταν η μέρα που άλλαξε το ρου της ιστορίας της Κύπρου.
Σήμερα υπάρχει ένα συγκεκριμένο αφήγημα το οποίο λέγεται για τη δράση της ΕΟΚΑ, το οποίο δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα.

Πολλά έχουν γραφτεί για τον αγώνα εκείνο, πολλά επαινετικά και λιγότερα επικριτικά.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια κριτική θεώρηση εκείνης της τετραετίας, η οποία συναντά σθεναρή αντίσταση από τους κύκλους οι οποίοι επιθυμούν τη συντήρηση του επίσημου αφηγήματος.

Η ιστορική έρευνα όμως προχωρά και καταπιάνεται με ουσιώδης πτυχές της περιόδου, αφού η καταγραφή των ηρωισμών και των ανδραγαθημάτων (που είναι υπαρκτά και συνυπολογίσιμα) μονοπώλησε και εξακολουθεί να μονοπωλεί στις αφηγήσεις.

Ανάμεσα σε αυτά που εξετάζονται είναι και ο ρόλος του τύπου της εποχής που κι εκεί παρουσιάζεται διαφορετικά απ’ ότι ο τύπος συμπεριφέρθηκε στην πραγματικότητα, αφού ο ίδιος ο Γρίβας εξέφραζε παράπονα για τη στάση του τύπου της δεξιάς, τουλάχιστον στα πρώτα στάδια της δράσης της ΕΟΚΑ.

Αδιάφορος ο τύπος της εποχής

Σε αφηγήσεις, βιβλία, κείμενα και ντοκιμαντέρ παρουσιάζονται τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων της 1ης Απριλίου 1955 που αναφέρονται στις εκρήξεις που τοποθετήθηκαν σε διάφορα σημεία της Κύπρου και ούτε λίγο ούτε πολύ, από αυτά τα δημοσιεύματα δίνεται η εντύπωση ότι οι πρώτες εκρήξεις έγιναν δεκτές με ενθουσιασμό από τον κυπριακό τύπο.
Όμως τα πράγματα δεν ήταν έτσι.

Η πραγματικότητα είναι ότι ο Ελληνοκυπριακός τύπος, με εξαίρεση τον τύπο της Αριστεράς, αντιμετώπισε σχεδόν με αδιαφορία την έναρξη της δράσης της ΕΟΚΑ. Κι αυτό γιατί, πλην των μυημένων και των Βρετανών, κανένας δεν γνώριζε περί τίνος επρόκειτο.

Ο ε/κυπριακός τύπος άρχισε να διαμορφώνει μια υποστηρικτική στάση απέναντι στην ΕΟΚΑ αρκετές εβδομάδες μετά, κι αυτή η στάση ήταν σε αρκετές περιπτώσεις συγκαλυμμένη από τον φόβο της λογοκρισίας και του κινδύνου που αντιμετώπιζαν οι εφημερίδες να τεθούν εκτός κυκλοφορίας από τις βρετανικές αρχές, ιδιαίτερα όταν εφαρμόστηκαν τα έκτακτα μέτρα για αντιμετώπιση της κατάστασης.

Ο τύπος της Αριστεράς, αν και δεν γνώριζε περί τίνος επρόκειτο, αντιμετώπιζε με επιφύλαξη τη δράση της ΕΟΚΑ κυρίως λόγω της θέσης του ΑΚΕΛ το οποίο υποστήριζε ότι ο αγώνας θα έπρεπε να ήταν έντονα πολιτικός και μαζικός, με διαδηλώσεις και παναπεργίες. Το ΑΚΕΛ υποστήριζε επίσης ότι ένα ένοπλο εγχείρημα θα ήταν καταστροφικό για τον τόπο.

Αυτή η θέση διατυπώθηκε από τον Δεκέμβριο του 1954 μετά από επεισόδια που προκλήθηκαν από φανατικά στοιχεία κατά τη διάρκεια αντιβρετανικών διαδηλώσεων που έγιναν στη Λεμεσό.

Τη θέση αυτή επανέλαβε και την 2α Απριλίου 1955, αντιδρώντας στην έναρξη δράσης της ΕΟΚΑ.

Η απογοήτευση του Γρίβα για τον Τύπο

Η έναρξη της δράσης της ΕΟΚΑ προβλήθηκε από τον κυπριακό τύπο, κυρίως της Δεξιάς από την οποία αναμενόταν υποστήριξη, άχρωμα και άοσμα, σε σημείο που να προκαλέσει την απογοήτευση του Γεώργιου Γρίβα, ακόμα και για τις εκπομπές του ραδιοσταθμού της Αθήνας.

Όπως σημειώνει ο ίδιος ο Γρίβας στα «Απομνημονεύματα» του «Ο ραδιοσταθμός Αθηνών, επί ημέρας, ουδεμίαν ενθάρρυνσιν μας δίδει, τουναντίον μας αποκαρδιώνει».

Ο Γρίβας απογοητευμένος αλλά και οργισμένος σημειώνει στο «Ημερολόγιο» του με ημερομηνία καταχώρησης την 2α Απριλίου 1955 ότι ο Ραδιοφωνικός σταθμός Αθηνών μετέδωσε ανταπόκριση από το Παρίσι και μιλούσε για τρομοκρατικές εκρήξεις στην Κύπρο και προσθέτει: «Η “Φωνή της Πατρίδος” του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών ήταν κάτι το οποίο η λέξη “Αίσχος” θα ήταν λίγη για να της απονεμηθεί. Αναγκάστηκα ύστερα από αυτό να απευθύνω στον «Γ.» την ακόλουθη επιστολή:

Είμαι υποχρεωμένος να επανέλθω στο ζήτημα του περιεχομένου των εκπομπών της “Φωνής της Πατρίδος”. Η σημερινή εκπομπή ήταν χειρότερη από την χθεσινή, έφτασε μάλιστα μέχρι του σημείου να πει ότι η Ελευθερία δεν αποκτάται με τρομοκρατία, όπως ο Γκάντι δεν πέτυχε την απελευθέρωση των Ινδιών με τέτοια μέσα!!! Όσοι παρακολούθησαν μαζί με μένα έμειναν απολιθωμένοι και διερωτούνταν αν έπρεπε να συνεχίσουν τον αγώνα».

Σύμφωνα με τον Γρίβα ο Μακάριος του απάντησε ότι συμφωνεί μαζί του, αφού είχε ακούσει δύο εκπομπές και ότι θα έστελνε εκπρόσωπος του στην Αθήνα για να μιλήσει με τη διεύθυνση του σταθμού.

Αλλά και για την αντιμετώπιση από τον κυπριακό τύπο της δράσης της ΕΟΚΑ ο Γρίβας δήλωνε απογοητευμένος.

Σημειώνει στο «Ημερολόγιο» με ημερομηνία 10 Απριλίου 1955 ότι ο αθηναϊκός και ο κυπριακός τύπος περιμένουν να αλλάξει στάση η Αγγλία, ύστερα από την ανάληψη του Υπουργείου Εξωτερικών από τον Μακμίλλαν.

Έπαινοι για τη στάση του αριστερού τύπου

Στις 8 Μαΐου 1955 ο Γρίβας στηλιτεύει τη στάση των δεξιών εφημερίδων της Κύπρου, ενώ επαινεί τη στάση του τύπου της Αριστεράς και όχι μόνο.

Γράφει συγκεκριμένα:

«Οι εθνικόφρονες εφημερίδες κάνουν πολιτική της τσέπης τους. Καμία διαμαρτυρία ούτε για τον νόμο για “κατ’ οίκον περιορισμό” ούτε για τη διαταγή όπως οι δημόσιοι υπάλληλοι φρουρούν οι ίδιοι τα γραφεία τους.

Κι όμως η κομουνιστική “Δημοκράτης” καταφέρεται μαχητικά κατά της κυβέρνησης και εμμέσως μας εξυπηρετεί».

Η αναφορές του Γρίβα στο ρόλο του τύπου. Αριστερά, την 1η Απριλίου καταφέρεται κατά της «Φωνής της Πατρίδος» και δεξιά επικρίνει τον δεξιό τύπο της Κύπρου ότι κάνει πολιτική της τσέπης του και επικροτεί τη στάση του αριστερού τύπου.

Κι ενώ στη σελ. 35 των απομνημονευμάτων του κατηγορεί το ΑΚΕΛ ότι την 1η Απριλίου εξέδωσε καταδικαστική ανακοίνωση εναντίον της ΕΟΚΑ, στην ίδια καταχώρηση στο «Ημερολόγιο» του σημειώνει: «Ο Δήμαρχος Αμμοχώστου (κομουνιστής) διαμαρτύρεται για τον νόμο του κατ’ οίκον περιορισμού, και όμως κανένας άλλος δήμαρχος δεν διαμαρτυρήθηκε».

Αυτές οι αναφορές του Γρίβα αποτυπώνουν την πραγματικότητα ως προς την αντιμετώπιση στις πρώτες μέρες της δράσης της ΕΟΚΑ, ότι δηλαδή η αντιμετώπιση δεν ήταν η αναμενόμενη.

Απουσία αναφοράς στη δράση της ΕΟΚΑ

Είναι αξιοσημείωτο ότι οι ε/κυπριακές εφημερίδες, και τις επόμενες μέρες, δεν κάνουν καμιά αναφορά στη δράση της ΕΟΚΑ.

Αντίθετα, ασχολούνται με άλλα τοπικά θέματα λες και δεν συνέβαινε τίποτε. Ούτε καν αρθρογραφία, υποστηρικτική ή όχι, προς τη δράση των ένοπλων ομάδων δεν υπήρχε. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι δεν γίνεται η παραμικρή αναφορά στον πρώτο νεκρό του αγώνα, τον Μόδεστο Παντελή.

Ο Παντελή ήταν μέλος της ομάδας Αυξεντίου και σκοτώθηκε από ηλεκτροπληξία στην προσπάθεια του να αποκόψει την παροχή ηλεκτρισμού στη στρατιωτική βάση Δεκέλειας το βράδυ που ξεκινούσε η δράση της ΕΟΚΑ.

Η εφημερίδα «Έθνος» της 1ης Απριλίου 1955. Στην πρώτη σελίδα καταγράφει τις εκρήξεις βομβών. Τις επόμενες μέρες θα καταγράφει ως ειδήσεις κάποια γεγονότα, χωρίς να εκφέρει άποψη ούτε με ένα άρθρο. Την ίδια στάση με το «Έθνος» τηρεί και η άλλη μεγάλη εφημερίδα της δεξιάς η «Ελευθερία».

Γράφουν επίσης ειδήσεις για μέτρα που λαμβάνουν οι Βρετανοί αποικιοκράτες, χωρίς ιδιαίτερη μνεία στο ότι κάτι ιδιαίτερο συμβαίνει στον τόπο.

Σημειώνεται ότι κυρίαρχο θέμα στον τύπο ολόκληρο τον Απρίλιο ήταν η δίκη του πληρώματος του πλοιαρίου «Άγιος Γεώργιος» που συνελήφθη στις 25 Ιανουαρίου 1955 στις ακτές της Χλώρακας.

Η εφημερίδα «Νέος Δημοκράτης»

Εντελώς διαφορετική εικόνα των πραγμάτων διαπιστώνεται σε ότι αφορά τα έντυπα της Αριστεράς. Τον καθημερινό «Νέο Δημοκράτη», τον Δευτεριάτικο «Ανεξάρτητο» και το απογευματινό «Εμπρός».

Σε αντίθεση με τις δύο εφημερίδες της Δεξιάς, ο τύπος της Αριστεράς παρουσιάζει μεν τα γεγονότα καθώς και τις διεθνείς εξελίξεις, αλλά τοποθετείται και με αρθρογραφία επί των γεγονότων που επισυμβαίνουν κυρίως στην Κύπρο, κάτι που απουσίαζε από τον δεξιό τύπο.

Την 1η Απριλίου ο «Νέος Δημοκράτης» παρουσιάζει τις εκρήξεις κάτω δεξιά στην τελευταία (4η σελίδα).

Στις 2 Απριλίου 1955 δημοσιεύει την γνωστή ανακοίνωση του ΑΚΕΛ που επιχειρηματολογεί ενάντια στην ένοπλη δράση.

Στις 2 Απριλίου ο «Νέος Δημοκράτης», του ΑΚΕΛ, δημοσίευε την ανακοίνωση της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ για τις εκρήξεις της επόμενης μέρας.

Τις ημέρες που ακολουθούν μέχρι το τέλος του μήνα Απριλίου ο «Νέος Δημοκράτης» εκτός από τις ειδήσεις σχετικά με την ΕΟΚΑ δημοσιεύει και άρθρα τα οποία έχουν άμεση σχέση με το θέμα, τονίζοντας το επικίνδυνο της ένοπλης δράσης.

Σε άλλα θέματα αναφέρεται στο συνέδριο της ΠΕΟ που ξεκίνησε τις πρώτες μέρες του μήνα και σε άλλες διεθνείς ειδήσεις.

Όπως και ο υπόλοιπος τύπος, ο «Νέος Δημοκράτης» αναφέρεται στη διάσκεψη του Μπατούνγκ στην οποία λάμβανε μέρος ο Μακάριος, με τη διαφορά ότι και με αρθρογραφία καταφερόταν εναντίον του Μακαρίου ο οποίος είχε υποσχεθεί την παραχώρηση στρατιωτικών βάσεων στους βρετανούς.

Στις 22 Απριλίου 1955 ο «Νέος Δημοκράτης» κατάγγελλε ενέργειες του άγνωστου αρχηγού της ΕΟΚΑ εναντίον του ΑΚΕΛ και την αποστολή απειλητικών επιστολών σε στελέχη του κόμματος.

Γενικά θα λέγαμε ότι ο κυπριακός τύπος αντιμετώπισε ψυχρά την εκδήλωση του ένοπλου αγώνα, πλην του αριστερού τύπου ο οποίος τοποθετείτο κριτικά απέναντι στο εγχείρημα, χωρίς μέχρι εκείνες τις ώρες να υπήρχαν σαφής πληροφορίες περί τίνος ακριβώς ενέργειας επρόκειτο.

 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy