Ιστορικές Διαδρομές: Το ΑΚΕΛ επικίνδυνο για τον ελεύθερο κόσμο – Γιατί οι Βρετανοί κήρυξαν παράνομο το ΑΚΕΛ

Επιμέλεια: Μιχάλης Μιχαήλ

Το βράδυ της 13ης προς 14η Δε­κεμβρίου 1955 η αγγλική αποικιο­κρατία έθεσε εκτός νόμου το ΑΚΕΛ και τις οργανώσεις του Λαϊκού Κι­νήματος, την ΑΟΝ (Κομμουνιστική Οργάνωση Νεολαίας), την ΕΑΚ (Κομ­μουνιστική Οργάνωση Αγροτών) και την ΠΟΔΓ (Κομμουνιστική Οργάνω­ση Γυναικών).

Ο «Νέος Δημοκράτης», το επίση­μο όργανο του κόμματος, και άλλα έντυπα του ΑΚΕΛ κηρύχθηκαν εκτός νόμου, όπως και η τ/κυπριακή αρι­στερή εφημερίδα «Ινκιλαμψί».

Η ΠΕΟ (Παγκύπρια Εργατική Ομοσπονδία), μέσω της οποίας το ΑΚΕΛ ασκούσε στο παρελθόν ση­μαντικό έλεγχο στις συντεχνίες, δεν κηρύχθηκε εκτός νόμου λόγω του ισχύοντος Νόμου περί Συντεχνιών, όμως αριθμός σημαντικών στελεχών που κατείχαν θέσεις στην ομοσπον­δία συνελήφθησαν.

Σημειώνεται ότι όταν αργότερα κηρύχθηκε παράνομη η ΕΟΚΑ, η ΣΕΚ, η οποία ήταν από τους σημα­ντικούς τροφοδότες της οργάνωσης σε έμψυχο υλικό, δεν κηρύχθηκε πα­ράνομη για τον ίδιο λόγο.

Στην επίσημη ανακοίνωση που εξέδωσε η βρετανική κυβέρνηση αναφερόταν, μεταξύ άλλων, ότι η τρομοκρατία και η βία «δεν μπορεί να αφήσει ελευθερία δράσης σε μια ορ­γάνωση που οι πραγματικοί σκοποί της είναι να παρατείνουν τη δυσαρέ­σκεια και τις ταραχές στην Κύπρο».

Η διαδικασία δίωξης και συλλή­ψεων εξελισσόταν πάνω σε συγκε­κριμένο σχέδιο, βάσει του οποίου απ’ άκρη σ’ άκρη της Κύπρου έγι­ναν συλλήψεις ηγετικών στελεχών, ο αριθμός των οποίων έφτασε τους 135. Βιβλία και εφημερίδες και περι­ουσιακά στοιχεία κατασχέθηκαν. Και όλα αυτά για να σιγήσει το ΑΚΕΛ και να εξοντωθεί πολιτικά.

Σύμφωνα με τα αποδεσμευθέντα έγγραφα του Υπουργείου Εξωτερι­κών της Μ. Βρετανίας, που δόθηκαν στη δημοσιότητα στις 30 Σεπτεμβρί­ου 2012, οι λόγοι που οδήγησαν τον κυβερνήτη της Κύπρου επί Αγγλο­κρατίας, με την πλήρη υποστήριξη της Κυβέρνησης στο Ηνωμένο Βασί­λειο, να κηρύξει παράνομο το ΑΚΕΛ το 1955 και τις δορυφορικές του ορ­γανώσεις, μπορούν να εντοπισθούν στην πιο πρόσφατη αλλά και παλαι­ότερη κομμουνιστική δραστηριότητα στο νησί.

Είναι επίσης αξιοσημείωτο το ότι ενώ από την 1η Απριλίου είχε ξεκι­νήσει η δράση της ΕΟΚΑ, η πρώτη συγκροτημένη ενέργεια των Βρε­τανών ήταν η κήρυξη του ΑΚΕΛ εκτός νόμου, παρά το ότι το κόμμα εξέφρασε δημόσια από το 1954 την αντίθεσή του στην ένοπλη δράση για συγκεκριμένους λόγους. Η ΕΟΚΑ κηρύχθηκε παράνομη οργάνωση αρκετά αργότερα. Το συγκεκριμένο έγγραφο ουσιαστικά είναι το ίδιο με την ανακοίνωση που εξέδωσαν οι τοπικές Αρχές για την κήρυξη του ΑΚΕΛ εκτός νόμου.

Φοβόντουσαν την εκλογική δύναμη του ΑΚΕΛ

Το γιατί κήρυξαν παράνομο το ΑΚΕΛ αναφερόταν τόσο στην επί­σημη ανακοίνωση της αποικιακή Αρχής όσο και σε ανακοίνωση του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών.

Στα αποδεσμευμένα έγγραφα αναφερόταν ότι «η έκταση μέχρι της οποίας διείσδυσε ο κομμουνισμός στην πολιτική και οικονομική ζωή του νησιού μπορεί να υπολογιστεί από τα αποτελέσματα των τελευταί­ων δημοτικών εκλογών, όπου τρεις υποψήφιοι που υποστηρίχθηκαν από το ΑΚΕΛ εξελέγησαν δήμαρχοι, ενώ η πλειοψηφία των συνδικαλι­στικών οργανώσεων στο νησί κυρι­αρχείται από τους κομμουνιστές με 26 χιλιάδες μέλη έναντι 3 χιλιάδων μελών των δεξιών οργανώσεων και 2 χιλιάδων των ανεξάρτητων».

Σύμφωνα με το έγγραφο, σε περί­πτωση διεξαγωγής γενικών εκλογών η τότε δύναμη του ΑΚΕΛ υπολογιζό­ταν μεταξύ 20%-55% του εκλογικού σώματος. Στα έγγραφα προστίθεται ότι ο μητροπολίτης Κιτίου υπολόγιζε ότι ποσοστό 40% του πληθυσμού της Κύπρου είναι κομμουνιστές ή οπαδοί του ΑΚΕΛ.

Επιζήμιος ο ρόλος του ΑΚΕΛ

Σε αντίθεση με το τι ισχυρίζονται διάφοροι κατά περιόδους, οι Βρετα­νοί σημείωναν στα έγγραφά τους ότι «δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πορεία του κόμματος και των δορυφόρων του βρίσκεται στα χέρια ανδρών και γυναικών αφοσιωμένων στην ιδέα του διεθνούς κομμουνισμού. Ο ρό­λος, συνεχίζει το έγγραφο, που οι κομμουνιστικές οργανώσεις στην Κύπρο διαδραμάτισαν στην πολιτική ζωή του τόπου τα χρόνια μετά τον πόλεμο υπήρξε σταθερά επιζήμιος».

Εξηγούσαν ότι οι κομμουνιστές «εμπέδωσαν στους Κυπρίους μια εξτρεμιστική και άκαμπτη συμπερι­φορά. Ήταν οι κομμουνιστές πρώτοι που επιδόθηκαν σε διαδηλώσεις, σαμποτάζ και φυσικό εκφοβισμό προωθώντας τους πολιτικούς τους στόχους. Είναι αυτοί που ανέπτυξαν την αντίληψη του “αγώνα” εναντί­ον της νόμιμης εξουσίας: τις μαζικές διαδηλώσεις, τις πολιτικές απεργίες, τη συνθηματολογία, τη στασιαστική προπαγάνδα».

Παρόλο που η ηγεσία του ΑΚΕΛ, συνεχίζει το έγγραφο, αναμφίβολα για λόγους τακτικής, ορισμένες φο­ρές αποκήρυξε «την τρομοκρατία από την εξτρεμιστική δεξιά οργάνω­ση γνωστή σαν ΕΟΚΑ», υπάρχουν στοιχεία ότι κομμουνιστές και υπο­στηρικτές τους διαδραμάτισαν το δικό τους ρόλο στις ταραχές και στις παράνομες πράξεις των «τρομοκρα­τών».

Οι Βρετανοί προσπαθούσαν να στοιχειοθετήσουν τις κατηγορίες τους εναντίον του ΑΚΕΛ, σημειώνο­ντας ότι «οι απεργίες διαμαρτυρίας στις 2 Αυγούστου και 29 Σεπτεμβρί­ου, που οδήγησαν σε ταραχές και βία, διοργανώθηκαν από κομμουνιστές σε συνεργασία με δεξιούς εξτρεμι­στές και ήταν κομμουνιστής αυτός που πυροβολήθηκε από τις δυνάμεις ασφαλείας στις 27 Σεπτεμβρίου, ενώ βρισκόταν επικεφαλής διαδήλωσης».

Η αναφορά αυτή αφορά τον 16χρονο Ανδρέα Γεωργίου από τη Διερώνα, ο οποίος πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια αντιβρετανικής διαδήλωσης που έγινε Λεμεσό, στις 27 Σεπτεμβρίου 1955. Ο Ανδρέας ξέκοψε από το ρεύ­μα των διαδηλωτών και οι στρατιώ­τες τον πυροβόλησαν θανάσιμα.

Σημειωτέον ότι ο Γεωργίου ήταν ο πρώτος νεκρός που σκοτώθηκε στη Λεμεσό από την έναρξη της δράσης της ΕΟΚΑ.

Κινδυνεύει ο ελεύθερος κόσμος από το ΑΚΕΛ

Στο βρετανικό έγγραφο αναφέρε­ται ότι σε αυτό το στρατηγικά σημαντι­κό νησί, όπως χαρακτήριζαν την Κύ­προ, η κομμουνιστική δραστηριότητα συνιστά μια σημαντικά υποχθόνια κατάσταση για τον ελεύθερο κόσμο. Προστίθεται ότι τα τελευταία χρόνια στόχος του ΑΚΕΛ ήταν ο τερματισμός της χρησιμοποίησης της Κύπρου ως στρατιωτικής βάσης «εναντίον φιλει­ρηνικών κρατών»!

Υπενθυμίζεται ότι το ΑΚΕΛ και η εφημερίδα του, «Νέος Δημοκράτης», ήταν οι μόνοι στην Κύπρο που αντέ­δρασαν στη δήλωση του Αρχιεπισκό­που Μακαρίου στην Μπατούνγκ της Ινδονησίας, ότι προκειμένου να γίνει η ένωση της Κύπρου με την Ελλά­δα, ήταν πρόθυμος να παραχωρήσει στρατιωτικές βάσεις στους Άγγλους.

Στο έγγραφο αναφέρεται ακόμα ότι «οι Κυβερνήσεις της Βρετανίας, Ελ­λάδας και Τουρκίας συμφωνούν για την ανάγκη διατήρησης βρετανικών στρατιωτικών βάσεων στην Κύπρο ως προπύργιο του ελεύθερου κόσμου. Ωστόσο οι Κύπριοι κομμουνιστές επι­ζητούν να εξυπηρετήσουν τα συμφέ­ροντα του διεθνούς κομμουνισμού υποκινώντας εσωτερικές αντιδράσεις για την ύπαρξη των βάσεων στο νησί. Αποτελεί απώτερο στόχο τους να απο­τρέψουν τη Βρετανία και τους συμμά­χους τους να χρησιμοποιείται το νησί για στρατιωτικούς σκοπούς».

Σε αυτό το ρόλο, αναφέρεται, η Κύπρος έχει ακόμη μεγαλύτερη ση­μασία, λαμβάνοντας υπόψη τη σημε­ρινή ταραγμένη κατάσταση πραγμά­των στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέσα Ανατολή.

Οι Βρετανοί αποκαλύπτουν μέσω του εγγράφου αυτού ότι υπήρχε ομο­φωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (χωρίς διαφωνία από πλευράς ε/κυ­πριακής ηγεσίας) για τη δημιουργία βρετανικών στρατιωτικών βάσεων στην Κύπρο μετά τη λύση του Κυ­πριακού. Και είναι σημαντικό ότι η ομοφωνία αυτή σημειώνεται τον Δε­κέμβριο του 1955, δηλαδή τέσσερις μήνες μετά την έναρξη των τριμερών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας, Τουρκί­ας και Βρετανίας που ξεκίνησαν τον Αύγουστο του 1955. Με άλλα λόγια, ένα από τα πρώτα θέματα που συζη­τήθηκαν στις επαφές ήταν η παραμο­νή βρετανικών βάσεων στο νησί.

Αναφέρεται επίσης στο έγγραφο ότι το ΑΚΕΛ «πρόσφατα επέκρινε τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου για τις προ­σπάθειές του να καταλήξει σε συμφω­νία με τη Βρετανία και αξίωσε ότι θα έπρεπε να αρνηθεί να διαπραγματευ­θεί σε οποιαδήποτε άλλη βάση παρά εκείνη της άμεσης αυτοδιάθεσης και υπό τον όρο του αποκλεισμού της Κύ­πρου ως στρατιωτικής βάσης. Στόχος του κόμματος φανερά είναι η παρε­μπόδιση της εξεύρεσης διευθέτησης. Αποτελεί κομμουνιστική πολιτική η αξιοποίηση του κυπριακού εθνικιστι­κού αισθήματος εναντίον της βρετα­νικής κυβέρνησης και με αυτόν τον τρόπο να υποβαθμίσει την αποτελε­σματικότητα των βάσεων», καταλήγει το έγγραφο.

Οι αναφορές των Βρετανών για τη δράση του ΑΚΕΛ ανατρέπουν τις αναφορές από πλευράς ΕΟΚΑ και με­ταγενέστερα των Συνδέσμων Αγωνι­στών αλλά και του ίδιου του Γρίβα στα Απομνημονεύματά του, ότι η κήρυξη του ΑΚΕΛ εκτός νόμου δεν ήταν τίπο­τε άλλο παρά μία συμπαιγνία μεταξύ των δύο μερών.

Ο Γρίβας μάλιστα γράφει στα Απο­μνημονεύματά του (σελ. 183,184) ότι ήταν ένα τέχνασμα τόσο οι συλλήψεις όσο και η απελευθέρωση των κομ­μουνιστών κρατουμένων, επειδή οι Άγγλοι, βλέποντας ότι αποτυγχάνουν στην αντιμετώπιση της ΕΟΚΑ, απε­λευθέρωσαν τους κομμουνιστές από τη φυλακή για να συνεργαστούν μαζί τους!

Ασφαλώς πρόκειται για έναν ανό­ητο ισχυρισμό, τον οποίον ο Γρίβας και οι επίγονοί του ουδέποτε κατάφε­ραν να αποδείξουν έστω και με ένα συγκεκριμένο στοιχείο.

Κι αυτό γιατί η όλη φιλοσοφία της προγραφής του ΑΚΕΛ ήταν το αποτέ­λεσμα μίας εμπεριστατωμένης στρα­τηγικής της αγγλικής αποικιοκρατίας όχι μόνο για την εποχή εκείνη, αλλά στο διηνεκές.

Και δεν ήταν τυχαίο πως ακόμα και μετά την κατάληξη σε συμφωνία επίλυσης του Κυπριακού με το καθε­στώς της ανεξαρτησίας, οι Βρετανοί δεν ήταν πρόθυμοι να αποδεχθούν την άρση της παρανομίας του ΑΚΕΛ, ενώ στη «Συμφωνία Κυρίων» μετα­ξύ Καραμανλή και Μεντερές υπήρχε πρόνοια για να παραμείνει το ΑΚΕΛ στην παρανομία.

Ωστόσο μετά από δυναμικές κινη­τοποιήσεις του κόσμου της Αριστεράς έγινε αποδεκτό το αίτημα, με τον Πρό­εδρο (πλέον) Μακάριο να περιορίζει τις βουλευτικές έδρες του ΑΚΕΛ στις 5, ενώ με βάση το εκλογικό αποτέλε­σμα δικαιούτο περισσότερες.