Το βράδυ μεταξύ της 13ης και 14ης Δεκεμβρίου 1955, οι Βρετανοί αποικιοκράτες κήρυξαν παράνομο το ΑΚΕΛ ύστερα από διάταγμα του τότε Βρεττανού κυβερνήτη Χάρντιγκ.
Μαζί με το ΑΚΕΛ κηρύχθηκαν παράνομες και οι οργανώσεις του κόμματος, η Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας (AON), η Παγκύπρια Οργάνωση Δημοκρατικών Γυναικών (ΠΟΔΓ) και η Ένωση Αγροτών Κύπρου (ΕΑΚ) (Αγροτών) καθώς και το επίσημο όργανο του Κόμματος ο «Νέος Δημοκράτης».
Η ΠΕΟ ήταν η μόνη οργάνωση που δεν κηρύχθηκε παράνομη.[1]
Εκείνο το βράδυ συνελήφθησαν 135 στελέχη του Λαϊκού Κινήματος όλων των βαθμίδων, Ε/κύπριοι και Τ/κύπριοι, ενώ οι αποικιστές έκλεισαν και την Τ/κυπριακή εφημερίδα του κόμματος την «Ινκιλαμψί» («Επαναστάτης»).
Πρώτη στο στόχαστρο η νεολαία της ΑΟΝ
Όπως καταφαίνεται από τα έγγραφα που αποδέσμευσε το Φόρρειν Όφις το 1994[2], οι Βρετανοί έψαχναν τρόπους για να θέσουν το ΑΚΕΛ εκτός νόμου από το 1949.
Σε ένα τέτοιο έγγραφο με ημερομηνία 2 Απριλίου 1949, το οποίο συνέγραψε ο βοηθός Κυβερνήτης, καταγράφονται στοιχεία για την ΑΟΝ και γίνεται παραδοχή πως από την κατάσταση που δημιούργησε ο πόλεμος επωφελήθηκε η κομουνιστική νεολαία, ενώ η Εκκλησία έχασε τον πλήρη έλεγχο που είχε στους νέους. Προστίθεται ότι «Αυτό φάνηκε το 1947 και 1948, που όπως θα θυμόσαστε, εκείνα τα χρόνια έλαβαν χώρα μεγάλες διαδηλώσεις και συλλαλητήρια που οργανώθηκαν από το κομμουνιστικό κόμμα».[3]
Στο σημείο 4 ο συγγραφέας του εγγράφου προειδοποιεί τους προϊσταμένους του για τη σημασία στις εξελίξεις του τόπου από τη συνεχιζόμενη δράση του Κομμουνιστικού κόμματος του οποίου «η επιρροή είναι διαδεδομένη και υπολογίσιμη και δυνητικά πολύ επικίνδυνη».
Προσθέτει ότι το ΑΚΕΛ είναι ο αναγνωρισμένος αντίπαλος των Αποικιστών και σημειώνει πως «όταν μετά από διαβουλεύσεις ανάμεσα σε σας και το Λόρδο Γουίνστερ αργά το 1948 ξεκαθαρίστηκε ο δρόμος για ανάληψη δράσης κατά των κομμουνιστών».
Όπως σημειώνει ο Μ. Σταύρου, ο βοηθός Κυβερνήτης παραθέτει αρκετά έγγραφα του ΑΚΕΛ, της AON, αποσπάσματα του Δημοκράτη και αστυνομικές εκθέσεις για να περιγράψει με κάθε λεπτομέρεια τον ΑΚΕΛικό κίνδυνο.
Όχι τώρα κτύπημα κατά του ΑΚΕΛ και της ΠΕΟ
Ο Άγγλος Βοηθός Κυβερνήτης αναφέρεται σαφέστατα στην επιδίωξη κτυπήματος κατά του ΑΚΕΛ, όχι όμως όπως αναφέρει εκείνη τη στιγμή. Όπως σημειώνει «δεν ήλθε η στιγμή της απευθείας επίθεσης κατά του ΑΚΕΛ και του άλλου του εγώ, της ΠΕΟ», υποδεικνύοντας αποτελεσματικά έμμεσα πλήγματα που δεν θα προκαλούσαν τις «ακραίες κρημνιστικές αντιδράσεις του κομμουνιστικού κόμματος».
Προτείνει λοιπόν αρχικά έμμεσο κτύπημα προ της τελικής εφόδου κατά του ΑΚΕΛ όπως «την λήψη μέτρων κατά των οργανώσεων του Λαϊκού Κινήματος όπως του Συνδέσμου Μικροϊδιοκτητών Καταστημάτων του Συνδέσμου των Απόστρατων, της ΕΑΚ που είναι πολύ μεγαλύτερη από την Π ΕΚ (τη δεξιά οργάνωση) και τον Σύνδεσμο Εργαζομένων Γυναικών”.
Το κτύπημα θα επικεντρωθεί και στην ΑΟΝ, γράφει ο β. Κυβερνήτης «που για τους λόγους που εξέθεσα σε προηγούμενες παραγράφους του παρόντος υπομνήματος, κατέληξα στο σίγουρο συμπέρασμα πως αποτελεί το πιο επικίνδυνο μακροπρόθεσμα εργαλείο στα χέρια του κομμουνιστικού κόμματος».
Στις 11 του Φλεβάρη «διεμήνυσα εμπιστευτικά στους Αστυνομικούς Διοικητές τονίζει ο τοποτηρητής της Αγγλικής αποικιοκρατίας την επιθυμία μου να διερευνήσουν τρόπους και μέσα μείωσης της επιρροής της AON και ιδιαίτερα ζήτησα την συμβουλή τους για την δυνατότητα διώξεων για στάση και τις δικές τους εκτιμήσεις για τις πιθανές αντιδράσεις του (Κομμουνιστικού κόμματος) από μια τέτοια ενέργεια”.
Κτύπημα όταν έλθει η στιγμή
Ο β. Κυβερνήτης ανησυχεί από το ότι οι δικαστικές διαδικασίες αργούν, αφού όπως αναφέρει, μια ποινική δίωξη που ξεκινά τον Φλεβάρη μπορεί να φτάσει στο Κακουργιοδικείο πριν τον Ιούνη, δηλαδή μετά τις δημαρχιακές εκλογές, «μια καθυστέρηση η οποία τυχαία θα δώσει μια θαυμάσια ευκαιρία στο Κομμουνιστικό κόμμα να εξασφαλίσει υποστήριξη στη Κύπρο και στο εξωτερικό. Πιο πέρα, επιτυχής δίωξη προϋποθέτει την τιμωρία ατόμων των οποίων η επιλογή παρουσιάζει ιδιόμορφες δυσκολίες, εάν δεν είναι οι αναγνωρισμένοι ηγέτες του ΑΚΕΛ… μια πορεία που υπολογίζεται να προκαλέσει βιαιότερες αντιδράσεις απ’ αυτές που επιθυμώ. Και πρόθεση μου πάντως είναι να περιστείλω την AON και όχι να τιμωρήσω άτομα. Για αυτούς τους λόγους ευνοώ προγραφή με διοικητικές πράξεις».
Αν και ο Βρεττανός αξιωματούχος κάνει σαφείς διακρίσεις για τους τρόπους ενέργειας των αποικιακών αρχών κατά της AON, αναγνωρίζοντας τις ανισομερείς καταστάσεις που πιθανόν να προέλθουν δεν εγκαταλείπει καθόλου τον επίμαχο στόχο του πλήγματος εν τούτοις θέλει αυτό το κτύπημα να είναι ευθυγραμμισμένο με το πνεύμα του “νόμου”, και όταν έλθει “η κατάλληλη στιγμή”.
«Η προγραφή», λέγει το υπόμνημα, «απαιτεί ημιδικαστική εξουσιοδότηση που προϋποθέτει μια λεπτομερή υπόθεση πιο πειστική από μια ξεχωριστή γνώμη όπως και επίσης εξυπακούει την επιλογή της κατάλληλης ευκαιρίας που να προσφέρει κάποιου είδους δικαιολόγηση της πράξης αυτής στη κοινή γνώμη. Έδωσα εντολή προετοιμασίας μια λεπτομερούς υπόθεσης με την πλήρη βεβαιότητα ότι θα έλθει η στιγμή για την εκμετάλλευση της».
Αυτή τη βεβαιότητα ο συγγραφέας του υπομνήματος επεξηγεί ότι την αντλεί από αναμενόμενες ταραχές καθ’ ότι 21 του Φλεβάρη καθορίστηκε από την ΠΟΔΝ (Παγκόσμια Οργάνωση Δημοκρατικής Νεολαίας) σαν μέρα κινητοποίησης της νεολαίας των αποικιών κατά των δυνάμεων του ιμπεριαλισμού και στο ότι η ΑΟΝ καθόρισε την Κυριακή στις 20 του ίδιου μήνα διαδηλώσεις.[4]
Έπεσε έξω στις εκτιμήσεις, διέρρευσαν οι πληροφορίες προς το ΑΚΕΛ
Ωστόσο ο Βρετανός αξιωματούχος σημειώνει ότι έπεσε έξω στις εκτιμήσεις του αφού οι κινητοποιήσεις εκείνες ήταν ειρηνικές.
»Αυτό», αναφέρει, «πιθανό να οφείλεται σε διαρροή πληροφοριών προς το κόμμα παρά την μυστικότητα που επέδειξαν η δική μας πλευρά» και οι πιθανές συναφείς δεύτερες οδηγίες που δόθηκαν από το ΑΚΕΛ στους οπαδούς του απέτρεψαν βίαιες εκδηλώσεις «που θα έπρεπε να εξυπηρετήσουν σαν άλλοθι για διοικητικές πράξεις κατά της AON, οι οποίες θα έβλεπαν το φως της δημοσιότητας και που πιθανόν να προκαλούσαν προβλήματα και ενοχλήσεις στη Κυβέρνηση στο Βρετανικό Κοινοβούλιο με ερωτήσεις Βουλευτών».
Τονίζει ακόμα πως «η προγραφή, συνεπώς σ’ αυτό το στάδιο θα φαινόταν μια αυθαίρετη και αχρείαστη ενέργεια, ενώ οι διώξεις μέσον Δικαστηρίων είναι πιο επιθυμητές αν και αυτό εμπερικλείει και μειονεκτήματα που σας ανέφερα».
Μυστικές συσκέψεις για περιορισμό του ΑΚΕΛ
Για τους Βρετανούς το ΑΚΕΛ, όπως προηγουμένως και το Κ.Κ.Κ.[5] ήταν ο μόνιμος πονοκέφαλος των Βρετανών. Κι αυτό διότι όπως οι ίδιοι παραδέχονται, τους έβρισκαν εμπόδια στο δρόμο τους. Έβλεπαν πιο πολύ ότι οι δραστήριες και μαχητικές κινητοποιήσεις του ήταν μια ξεκάθαρη συνεχής ενοχλητική απειλή όχι μόνο για την κυριαρχία τους στη Κύπρο, αλλά και στη περιοχή.
Οι Βρετανοί αφιέρωσαν αρκετό χρόνο πραγματοποιώντας μυστικές συσκέψεις και παρασυσκέψεις προκειμένου να βρουν τρόπο να κηρύξουν εκτός νόμου τους κύπριους κομουνιστές, το κόμμα και τις οργανώσεις του, που θεωρούν την συνέχιση της δράσης του ΑΚΕΛ απαράδεκτη και ανεπίτρεπτη για τα συμφέροντα της αποικιοκρατίας.
Σε ένα από τα αποχαρακτηρισθέντα έγγραφα φαίνεται καθαρά το πιο πάνω.
Στη μυστική σύσκεψη με τη συμμετοχή στελεχών της αποικιοκρατίας ημερομηνίας 4 Οκτωβρίου 1951αναφέρονται τα πιο κάτω:
- «Ο σερ Τόμας, αναφέρει το έγγραφο, άνοιξε τη σύσκεψη, υπενθυμίζοντας πως όπως συμφωνήθηκε στη σύσκεψη της 20ης Ιουλίου ο Υπουργός Αποικιών θα είχε περαιτέρω διαβουλεύσεις με τον σερ Άντριου Ράϊτ αναφορικά με τις συνταγματικές ρυθμίσεις στην Κύπρο και την προγραφή του ΑΚΕΛ πριν την άφιξη στη Κύπρο του σερ Άντριους.
- Υπό τις περιστάσεις ο καλύτερος τρόπος ενέργειας είναι να αναμένουμε να ξεκαθαρίσει το ζήτημα του κατά πόσον θα υπάρξει αλλαγή ή όχι του Υπουργού. Εάν ωστόσο υπάρξει τότε ο σερ Άντριου Ράϊτ θα πρέπει να επαναφέρει το ζήτημα της προγραφής με σύντομο υπόμνημα, ή με ημιεπίσημη επιστολή, με αναφορές σε προηγούμενα υπομνήματα».
Πιο κάτω το έγγραφο καταπιάνεται με το ζήτημα λήψης της σχετικής απόφασης (σημείο 4-i):
«Ήταν πάντοτε δυνατό όπως προέλθει μια ισχυρή ενέργεια από της πλευράς του ίδιου του Υπουργού, ή ακόμη και από το ίδιο το Υπουργικό Συμβούλιο ως σύνολο στο Λονδίνο για την προγραφή του ΑΚΕΛ και την καταστολή του Κομμουνισμού στην Κύπρο…».
ΛΕΖΑΝΤΕΣ
- Η ΑΟΝ ήταν συνεχώς στο στόχαστρο των βρετανών αποικιοκρατών. Νεολαίοι της ΑΟΝ διαδηλώνουν εναντίον των αποικιστών. (Πηγή, 25 χρόνια ΑΟΝ, ΕΔΟΝ, 1979).
- Νεολαίοι της ΕΔΟΝ (διάδοχου της ΑΟΝ) διαδηλώνουν με αίτημα τη νομιμοποίηση του ΑΚΕΛ. (Πηγή, 25 χρόνια ΑΟΝ, ΕΔΟΝ).
- Με μαζικές διαδηλώσεις και απεργίες αντέδρασαν οι εργαζόμενοι στην προγραφή του ΑΚΕΛ και των Λαϊκών Οργανώσεων. («Εμπρός» 16 Δεκεμβρίου 1955).
[1] Ο λόγος που δεν κηρύχθηκε παράνομη η ΠΕΟ ήταν διότι προστατευόταν από το νόμο περί Εργατικών Συνδικάτων. Της ίδιας προστασίας τύγχανε και η ΣΕΚ την περίοδο της ΕΟΚΑ.
[2] Αναφορά στα έγγραφα έκανε ο Μέμνωνας Σταύρου στον «Νέο Δημοκράτη» τον Οκτώβρη του 1994.
[3] Σημειώνουμε ότι η Δεξιά και η Εκκλησία εκείνη την περίοδο είχαν εξαπολύσει μεγαλειώδη επίθεση εναντίον του ΑΚΕΛ και γενικότερα της Αριστεράς η οποία υποστήριζε τη δράση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην Ελλάδα και το κατηγορούσαν για προδοσία και αντεθνική πολιτική.
[4] Ωστόσο ο Βρετανός αξιωματούχος σημειώνει ότι έπεσε έξω στις εκτιμήσεις του αφού οι κινητοποιήσεις εκείνες ήταν ειρηνικές.
[5] Βλ. «Το Κ.Κ.Κ. πονοκέφαλος για τους αποικιοκράτες», Ιστ. Διαδρομές, Χαραυγή 16 Δεκ. 2017.
Aκολουθήστε μας στο Google News
