Καμπανάκι κινδύνου στις αρμόδιες αρχές

Μειώνεται το ποσοστό που θεωρεί τις ψυχοδραστικές ουσίες επικίνδυνες. Η πλειονότητα ωστόσο των Κυπρίων εξακολουθεί να πιστεύει ότι η χρήση τους ελλοχεύει κινδύνους

Της Μαρίνας Κουμάστα

Κάνναβη, ηρωίνη, τσιγάρο, ποτό… Νόμιμες και παράνομες ψυχοδραστικές ουσίες. Εθισμοί που βλάπτουν σοβαρά την υγεία. Ποιες όμως είναι οι αντιλήψεις των Κυπρίων για αυτές τις ουσίες; Με ποιο φακό βλέπουν τις εξαρτήσεις αυτές και τι πιστεύουν για τους χρήστες; Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα έρχονται μέσα από την παγκύπρια επισκόπηση γενικού πληθυσμού που διεξήγαγε η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου για το 2016 και η οποία προσφάτως δόθηκε στη δημοσιότητα. Όπως διαπιστώνεται μέσα από την εν λόγω έρευνα και είναι ανησυχητικό με την πάροδο του χρόνου παρατηρείται μικρή μείωση στο ποσοστό των ατόμων που θεωρούν τις νόμιμες και παράνομες ουσίες επικίνδυνες. Αν και αυτή η μείωση είναι μικρή, εντούτοις αποτελεί καμπανάκι κινδύνου στις αρμόδιες αρχές. Ενθαρρυντικό από την άλλη είναι το γεγονός ότι η πλειονότητα των Kυπρίων θεωρούν τους χρήστες ουσιών εξάρτησης ως ασθενείς παρά ως εγκληματίες. Μεταξύ των διαφόρων ενεργειών που ελέγχθηκαν, οι Κύπριοι θεωρούν ως πιο επικίνδυνη την τακτική χρήση κάνναβης. Ακολουθούν η περιστασιακή χρήση κοκαΐνη, το βαρετό κάπνισμα και η περιστασιακή χρήση έκστασης.

Κάνναβη: Δύο στους τρεις Κυπρίους διαφωνούν με τη νομιμοποίηση της κάνναβης (66,6%) σύμφωνα με την έρευνα γενικού πληθυσμού. Παρόλ’ αυτά το ποσοστό που διατηρεί ουδέτερη στάση (17,9% το 2016 και 14,1% το 2012) και το ποσοστό που τάσσεται υπέρ της νομιμοποίησης (6,7% το 2016 και 5,6% το 2012) έχει αυξηθεί σε σχέση με το 2012. Πάντως, οι περισσότεροι Κύπριοι (72,9%) πιστεύουν ότι η τακτική χρήση μαριχουάνας ή χασίς είναι πολύ επικίνδυνη για το άτομο. Το 12,9% του δείγματος πιστεύει ότι η πράξη αυτή είναι μέτρια επικίνδυνη και το 6,2% ότι είναι ελαφριά επικίνδυνη. Μόνο το 4,2% των Κυπρίων πιστεύει ότι η τακτική χρήση μαριχουάνας ή χασίς είναι ακίνδυνη. Σε σχέση με το 2012 παρατηρείται μια μικρή μείωση στο ποσοστό των ατόμων που θεωρούν αυτή την πράξη πολύ επικίνδυνη.

Ηρωίνη: Όσον αφορά την ηρωίνη, οι Κύπριοι είναι ενάντια στη νομιμοποίησή της με ποσοστό 86,5%. Η στάση προς τη νομιμοποίηση της ηρωίνης, σε αντίθεση με την κάνναβη, διαχρονικά παραμένει αρνητική, με το ποσοστό που τάσσεται υπέρ της νομιμοποίησης να περιορίζεσαι σε αμελητέα επίπεδα. Μάλιστα, η αρνητική στάση προς τη νομιμοποίηση της ηρωίνης είναι έκδηλη μεταξύ όλων των δημογραφικών ομάδων της έρευνας.

Έκσταση: Η πλειονότητα των Κυπρίων (55,2%) πιστεύει ότι ακόμη και περιστασιακή δοκιμή έκστασης είναι πολύ επικίνδυνη. Το 17,7% του δείγματος πιστεύει ότι η περιστασιακή δοκιμή είναι μέτρια επικίνδυνη και το 11,4% ότι είναι ελαφριά επικίνδυνη. Αντίθετα, το 6,9% των Κυπρίων πιστεύει ότι η δοκιμή έκστασης είναι ακίνδυνη πράξη. Σε σχέση με το 2012, το ποσοστό που θεωρεί ως πολύ επικίνδυνη την περιστασιακή χρήση έκστασης παρουσιάζει μείωση.

Κοκαΐνη: Έξι στους δέκα Κύπριους (59,4%) πιστεύουν ότι η περιστασιακή δοκιμή κοκαΐνης είναι πολύ επικίνδυνη πράξη. Το ποσοστό αυτό παρουσιάζει στατιστικά σημαντική μείωση σε σχέση με το 2012. Το 17,1% του δείγματος πιστεύει ότι ο κίνδυνος από χρήση κοκαΐνης 1-2 φορές είναι μέτριος και το 10,0% πιστεύει ότι είναι χαμηλός. Μόνο 5,8% των Κυπρίων πιστεύουν ότι η δοκιμή κοκαΐνης μερικές φορές είναι ακίνδυνη πράξη.

Κάπνισμα: Σε ό,τι αφορά το τσιγάρο, η πλειονότητα των Κυπρίων (58,1%) θεωρεί ότι είναι πολύ επικίνδυνο όταν ένα άτομο καπνίζει 20 ή περισσότερα τσιγάρα την ημέρα. Ένας στους τέσσερις θεωρεί ότι είναι μέτρια επικίνδυνο (23,8%), το 9,8% θεωρεί ότι είναι ελαφριά επικίνδυνο και μόνο το 6,0% του πληθυσμού θεωρεί ότι είναι ακίνδυνο. Το ποσοστό των Κυπρίων που θεωρούν πολύ επικίνδυνο το κάπνισμα 20 ή περισσότερων τσιγάρων την ημέρα παρουσιάζει στατιστικά σημαντική αύξηση.

Αλκοόλ: Το ένα τέταρτο του δείγματος κρίνει την κατανάλωση 5 ή περισσότερων ποτών κάθε Σαββατοκύριακο ως πολύ επικίνδυνη συμπεριφορά. Άκρως αντίθετη άποψη έχει το 16,0% που το θεωρεί ως ακίνδυνο. Η πλειονότητα τοποθετείται στο μέσο, κρίνοντας την κατανάλωση 5 ή περισσότερων ποτών κάθε Σαββατοκύριακο είτε ως μέτρια επικίνδυνο (31,9%) είτε ως ελαφριά επικίνδυνο (24,5%).

Περισσότερο ως ασθενείς…

Έξι στους δέκα Κυπρίους (59,5%) βλέπει τους χρήστες ουσιών περισσότερο ως ασθενείς και μόνο 4,0% τους βλέπει περισσότερο ως εγκληματίες. Υπάρχει όμως και ένα 14,1% που θεωρεί τους χρήστες ουσιών και εγκληματίες και ασθενείς, ποσοστό που μειώνεται σε σχέση με το 2012.

Η έρευνα διαπιστώνει αύξηση στο ποσοστό που τηρεί ουδέτερη στάση (ούτε εγκληματίας, ούτε ασθενείς). Όσον αφορά τη στάση απέναντι στα άτομα που δοκίμασαν έκσταση 1-2 φορές, η πλειονότητα των Κυπρίων δεν τα αποδοκιμάζει (54,1%).

Αρνητική στάση προς τα άτομα αυτά τηρούν τέσσερις στους δέκα (21,4% αποδοκιμάζει πολύ, 16,2% αποδοκιμάζει λίγο). Διαχρονικά το επίπεδο αποδοχής ατόμων που έχουν κάνει περιστασιακή χρήση έκστασης παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις. Το ποσοστό που αποδοκιμάζει τα άτομα αυτά ή είναι αβέβαιο πώς να ταχθεί έναντι τους παρουσιάζει δραστική μείωση.

Αντίθετα το ποσοστό που δεν αποδοκιμάζει τέτοια άτομα έχει αυξηθεί μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια από 24,1% σε 54,1%.

Σχετικά με τη στάση απέναντι στα άτομα που δοκίμασαν ηρωίνη 1-2 φορές, οι μισοί Κύπριοι δεν τα αποδοκιμάζουν. Αρνητική στάση προς τα άτομα αυτά τηρούν τέσσερις στους δέκα (28,4% αποδοκιμάζει πολύ, 15% αποδοκιμάζει λίγο). Και στην περίπτωση της ηρωίνης καταγράφεται μια διαχρονική τάση αύξησης της αποδοχής περιστασιακών χρηστών. Τα άτομα που δεν αποδοκιμάζουν όσους έχουν περιστασιακά χρησιμοποιήσει ηρωίνη έχουν αυξηθεί από 20,4% σε 49,3%.

Σχετικά με τη στάση απέναντι στα άτομα που καπνίζουν 10 ή περισσότερα τσιγάρα, η πλειονότητα των Κυπρίων φαίνεται ότι δεν αποδοκιμάζει τα άτομα αυτά με ποσοστό 72,4%. Διαχρονικά μειώνεται το ποσοστό του πληθυσμού που αποδοκιμάζει τα άτομα που καπνίζουν και αυξάνεται το ποσοστό όσων δεν τηρούν αρνητική στάση έναντι των καπνιστών. Σχετικά με τη στάση απέναντι στα άτομα που καταναλώνουν 1-2 αλκοολούχα ποτά αρκετές φορές την εβδομάδα, η πλειονότητα των Κυπρίων, σε ποσοστό 74,3%, φαίνεται ότι δεν αποδοκιμάζει τα άτομα αυτά. Παρατηρείται όμως αύξηση του ποσοστού του πληθυσμού που τηρεί ανοχή έναντι στα άτομα που καταναλώνουν 1-2 αλκοολούχα ποτά αρκετές φορές την εβδομάδα. Το ποσοστό αυξήθηκε από 50,5% το 2006 σε 74,3% το 2016.

Σχετικά με τη στάση απέναντι στα άτομα που καπνίζουν περιστασιακά χασίς ή μαριχουάνα, οι μισοί Κύπριοι δεν αποδοκιμάζουν τα άτομα αυτά. Το ποσοστό αυτό παρουσιάζει διαχρονική αύξηση από 23% το 2006 σε 49,7% μέσα σε δέκα χρόνια. Κατά την αντίστοιχη περίοδο, το ποσοστό που εκφράζει την αποδοκιμασία του προς περιστασιακούς χρήστες κάνναβης μειώθηκε από 55,8% σε 44,4%.

Προσεγγίστηκαν για… κάνναβη

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απαντήσεις στο ερώτημα «τους τελευταίους 12 μήνες πόσες φορές σας έχουν πλησιάσει άτομα που δεν γνωρίζατε καλά χωρίς εσείς να το έχετε επιδιώξειμε σκοπό να σας προσφέρουν κάποιες από τις ουσίες (κάνναβη, έκσταση, αμφεταμίνες, κοκαΐνη, ηρωίνη, ρελεβίνη, LSD). Για όλες τις περιπτώσεις η συντριπτική πλειονότητα (πέραν του 95%) απάντησε «δεν με πλησίασαν». Η κάνναβη ωστόσο φαίνεται να είναι η ουσία για την οποία τα άτομα είχαν δεχθεί τις πιο πολλές «ενοχλήσεις». Συγκεκριμένα, 95,1% απάντησε πως δεν έχει πλησιαστεί από άλλο άτομο, 1-2 φορές απάντησε το 3,6% του δείγματος, 0,6% των ερωτηθέντων απάντησε 3-5 φορές, 0,2% 6-9 φορές, 0,2% 10-19 φορές, 0,1% 20-39 φορές ενώ ποσοστό 0,1% του δείγματος απάντησε άνω των 40 φορών. Απ’ αυτούς το 1,4% είπε ότι προσεγγίστηκε σε ιδιωτικό χώρο, 1,6% σε ανοικτό δημόσιο χώρο, 0,1% στη δουλειά, στο σχολείο/κολέγιο/πανεπιστήμιο 0,6%, σε καφετέρια/ εστιατόριο /μπαρ, 0,6%, σε κλαμπ /δισκοθήκη 0,3%, σε συναυλία/μουσικό πάρτι/φεστιβάλ το 0,2% και σε άλλο μέρος 0,5%

H ταυτότητα της έρευνας

Η έρευνα αποτελεί την τέταρτη στη σειρά (2006, 2009, 2012, 2016) για τη διερεύνηση της χρήσης νόμιμων και παράνομων ψυχοδραστικών ουσιών στον γενικό πληθυσμό ηλικίας 15-64 ετών. Διετάχθη με τυποποιημένο τρόπο, ώστε να συνάδει στο μέγιστο βαθμό με τα ευρωπαϊκά κριτήρια. Στόχος της είναι η εκτίμηση της χρήσης νόμιμων και παράνομων ψυχοδραστικών ουσιών καθώς και οι στάσεις και αντιλήψεις του πληθυσμού σε θέμα που σχετίζονται με τη χρήση αυτών των ουσιών. Τα αποτελέσματα της έρευνας θα χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση της έκτασης της χρήσης των ουσιών εξάρτησης στον γενικό πληθυσμό, τον προσδιορισμό προτεραιοτήτων, καθώς και το σχεδιασμό τρόπων αντιμετώπισης του προβλήματος. Για την εξασφάλιση ενός μεγάλου αριθμού ατόμων στις ηλικιακές ομάδες 15-24 και 25-34, που είναι οι πιο επιρρεπείς σε χρήση ουσιών, προκαθορίστηκε το δείγμα κατά ηλικιακή ομάδα, το οποίο και ήταν μη αναλογικό της πραγματικής δομής του πληθυσμού κατά ηλικία. Το απαιτούμενο δείγμα κατά ηλικιακή ομάδα ήταν: 15-24 1.000 άτομα, 2534 επίσης 1.000 άτομα, 35-44 700 άτομα, 45-54, 400 άτομα, 55-64 400 άτομα, 55-64 400 άτομα (σύνολο 3500 άτομα) απ’ όλη την Κύπρο.