Κάνουν γαργάρα τη δεοντολογία στο βωμό της δυτικής προπαγάνδας

• Η απαγόρευση των ρωσικών ΜΜΕ στην Ευρώπη παραπέμπει σε εποχές μακαρθισμού και θέτει φραγμούς στη σφαιρική ενημέρωση, τα κυπριακά ΜΜΕ περιχαρακώνονται σε μεγάλο βαθμό, ενώ είναι αισθητά απούσα η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας
• Οι αναγνώστες έχουν ευθύνη να συμπληρώνουν τις γνώσεις τους με κομμάτια βαθιάς ανάλυσης και να μην αρκούνται στις «εύκολες συνταγές»

Του Γιάννη Κακαρή

Λέγεται συχνά ότι σε έναν πόλεμο το πρώτο θύμα είναι η αλήθεια, ωστόσο από δημοσιογραφικής άποψης η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει ρίξει τις μάσκες στην Ευρώπη και τον δυτικό κόσμο, ο οποίος ευαγγελίζεται την ελευθεροτυπία.

Φαίνεται ότι τα ΜΜΕ σε όλο τον «ελεύθερο» κόσμο, μη εξαιρουμένης της Ε.Ε. και της Κύπρου, επέλεξαν να στοιχιστούν πίσω από τη δυτική προπαγάνδα κάνοντας γαργάρα τη δημοσιογραφική δεοντολογία και την ελευθεροτυπία που τόσο ευαγγελίζονται.

Είναι βασική αρχή στη δημοσιογραφία πως όταν ένα μέσο και ένας δημοσιογράφος καλύπτουν ειδησεογραφικά ένα γεγονός, πρέπει να κρατούν απόσταση, δίνοντας σφαιρική πληροφόρηση στον πολίτη την οποία ο ίδιος πρέπει να επεξεργαστεί. Δεν απαγορεύεται η έκφραση άποψης, αλλά αυτή πρέπει να γίνεται διακριτή σε σχέση με την είδηση.

Μεταξύ άλλων, στον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αναφέρεται ρητά ότι «ο σεβασμός της αλήθειας και του δικαιώματος του πολίτη για αντικειμενική, ολοκληρωμένη και έγκυρη πληροφόρηση αποτελεί υποχρέωση όλων των Μέσων και των λειτουργών τους».

Σε ό,τι αφορά όμως τη ρωσική εισβολή, η Ευρωπαϊκή Ένωση επέλεξε να εφαρμόσει τις ίδιες πρακτικές που -με κάθε ευκαιρία- κατηγορούσε στο παρελθόν. Απαγόρευσε την όποια πληροφόρηση από ρωσικά ΜΜΕ. Έτσι πάει περίπατο ο Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και η ελευθεροτυπία, παραπέμποντας σε εποχές Μακαρθισμού.

Επίσης, στον Κώδικα αναφέρεται ότι η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας μπορεί να εξετάζει -αυτεπάγγελτα ή μετά από παράπονο- ισχυρισμούς ότι δημοσιεύματα, μεταδόσεις ή οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη συνιστά παραβίαση του Κώδικα.

Ωστόσο, όπως πληροφορούμαστε, η Επιτροπή δεν έχει προχωρήσει σε καμία αυτεπάγγελτη εξέταση. Ενώπιόν της έχει μόνο μίαν καταγγελία, η οποία δεν αφορά δημοσίευμα σχετικό με τη μεταφορά ειδήσεων από τον πόλεμο, αλλά παρεμφερές ζήτημα. Σημειώνεται ότι η Επιτροπή δεν ένιωσε την ανάγκη να τοποθετηθεί για τη λογοκρισία που επιβλήθηκε ρωσικών ΜΜΕ, αφού δεν εξέδωσε καμία ανακοίνωση.

Υιοθετούν σε μεγάλο βαθμό τη δυτική προσέγγιση

Μιλώντας στη «Χαραυγή» ο διεθνολόγος Πάμπος Χρυσοστόμου ανέφερε ότι το κάθε μέσο -ανάλογα με τον προσανατολισμό του σε πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα- φιλτράρει τα όσα παρουσιάζει μέσα από αυτόν το φακό. Αυτό συμβαίνει με όλα τα ζητήματα, όχι μόνο για την Ουκρανία.

Πρόσθεσε ότι μετά το κλείσιμο ειδησεογραφικών πηγών από τη ρωσική πλευρά (π.χ. Σπούτνικ), η πηγή πληροφόρησης των κυπριακών ΜΜΕ προέρχεται κυρίως από τα δυτικά ΜΜΕ, αφού όπως επεσήμανε είναι λίγοι οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί που έχουν διεθνείς ανταποκριτές για να μεταδίδουν μια σφαιρική εικόνα.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον Π. Χρυσοστόμου, σε πολλές περιπτώσεις «να γίνεται αναπαραγωγή ειδήσεων χωρίς να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Πολλές φορές αναπαράχθηκαν και fake news (ψευδείς ή παραποιημένες ειδήσεις) που αποτελούν και μέρος της προπαγάνδας από τη μια ή την άλλη πλευρά».

Ως κρίσιμη χαρακτήρισε την ορολογία που χρησιμοποιείται, επισημαίνοντας ότι Μέσα τα οποία έχουν ξεκάθαρα αντιρωσική στάση, υιοθετούν πλήρως τη φρασεολογία που καταγράφεται από τα δυτικά ΜΜΕ, ενώ κάποια Μέσα που έχουν μια δυσπιστία ως προς το ρόλο του Ζελένσκι, κάποιες φορές αποφεύγουν όρους όπως ρωσική εισβολή, εγκλήματα πολέμου κ.α.

Από την πλευρά του ο κοινωνιολόγος Νίκος Περιστιάνης είπε ότι είναι φανερό το γεγονός πως οι περισσότεροι υιοθετούν σε μεγάλο βαθμό την προσέγγιση που έρχεται κυρίως από δυτικές πηγές. Ωστόσο, εξέφρασε την εκτίμηση ότι γίνεται προσπάθεια να ακουστεί και η άλλη άποψη, σημειώνοντας ότι έχει δει να δημοσιεύονται πολύ σοβαρά άρθρα ξένων «που εντοπίζουν διεξοδικά τα λάθη των δυτικών που προηγήθηκαν της στρατιωτικής επέμβασης της Ρωσίας και μπορούσε να διακρίνει κανείς την προσπάθεια να δοθεί στο κοινό μια ισοζυγισμένη εικόνα».

Πρόσθεσε ωστόσο ότι στα κυπριακά ΜΜΕ δεν βλέπει να γίνεται αρκετή προσπάθεια αποστασιοποίησης, επισημαίνοντας ότι οι άνθρωποι που θέλουν να είναι ελεύθεροι οφείλουν και να σκέφτονται ελεύθερα, να επιμένουν στην αλήθεια, όσο και αν οι θεατές προτιμούν τις εύκολες συνταγές.

Σχετικά με τις απαγορεύσεις που επιβλήθηκαν στα ρωσικά ΜΜΕ, τις χαρακτήρισε μεγάλο λάθος, όπως και τις υπόλοιπες απαγορεύσεις στον τομέα του Πολιτισμού. Χαρακτηριστικά, υπογράμμισε ότι «αντιστρατεύονται το πνεύμα της ελευθερίας, που ευαγγελίζεται η Δύση ότι αντιπροσωπεύει. Μπορεί κάποιος να καταλαβαίνει τους λόγους, αλλά δεν δικαιολογείται αυτή η αντίδραση».

---

Δυσπιστία των πολιτών προς ΜΜΕ

Έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Κύπρο (Ευρωβαρόμετρο), η οποία δόθηκε την Τετάρτη στη δημοσιότητα δείχνει ότι οι Κύπριοι θεωρούν πως τα ΜΜΕ παρέχουν μια ποικιλία αντιλήψεων και απόψεων (73%).

Ωστόσο, τραγικά χαμηλό είναι το ποσοστό αυτών που τα εμπιστεύονται, αφού μόνο οι μισοί θεωρούν ότι πληροφορίες που παρέχουν είναι αξιόπιστες (52%). Επίσης, η πλειοψηφία εκτιμά ότι πληροφορίες δεν είναι απαλλαγμένες από πολιτικές ή εμπορικές πιέσεις (70%).
Σημαντικό είναι το γεγονός ότι τέσσερις στους πέντε δήλωσαν πως συναντούν συχνά ειδήσεις ή πληροφορίες που πιστεύουν ότι διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα ή/και είναι ψευδείς (70%), αλλά οι περισσότεροι θεωρούν πως τους είναι εύκολο να αναγνωρίσουν τέτοιες ειδήσεις ή πληροφορίες (73%).

---

Είδος προς εξαφάνιση η ανεξάρτητη δημοσιογραφία

H «Χαραυγή» απευθύνθηκε σε αρκετούς «ειδικούς» επί των ΜΜΕ και δημοσιογράφους, ζητώντας τους να σχολιάσουν τον τρόπο που τα κυπριακά ΜΜΕ μεταφέρουν τις ειδήσεις σε ό,τι αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Με μεγάλη μας απογοήτευση διαπιστώσαμε ότι η πλειοψηφία αρνείται να τοποθετηθεί επώνυμα, ενδεχομένως λόγω οικονομικών ή/και πολιτικών εξαρτήσεων, αλλά και διαπροσωπικών σχέσεων.

Ωστόσο, ο πρόεδρος της Ένωσης Συντακτών Κύπρου, Γιώργος Φράγκος, ανταποκρίθηκε σημειώνοντας ότι «όπως όλοι αναγνωρίζουν, το πρώτο θύμα ενός πολέμου είναι η αλήθεια. Η κοινή γνώμη οφείλει να ελέγχει την πληροφόρηση που λαμβάνει, να τη διασταυρώνει και να επιλέγει πρωτογενείς πηγές για την ενημέρωσή της. Η ελευθεροτυπία και η ελευθερία έκφρασης είναι ύψιστα δημοκρατικά αγαθά που σε καιρό πολέμου προσλαμβάνουν ακόμα μεγαλύτερη αξία. Όποτε επιχειρείται συρρίκνωση αυτών των αγαθών, εμείς βρισκόμαστε απέναντι, ανάμεσα σε αυτούς που αντιστέκονται».

Σημείωσε ότι «δεν γίνεται να καταδικάζουμε τη συρρίκνωση της ελευθεροτυπίας στην Τουρκία, στη Ρωσία, τη Λευκορωσία και αλλού, αλλά όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση απαγορεύει την πρόσβαση σε ρωσικά ΜΜΕ να σιωπούμε. Δεν τηρούμε δύο μέτρα και δύο σταθμά». Για αυτό η ΕΣΚ συντάχθηκε με τη θέση της Διεθνούς και της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων, που αντιτάχθηκαν στο κλείσιμο των ρωσικών πρακτορείων στην Ευρώπη.

Ο Γ. Φράγκος επεσήμανε ότι «αυτό που συμβαίνει επί του ουκρανικού εδάφους είναι πρωτοφανές, καταδικαστέο και βάρβαρο. Εναπόκειται στον αναγνώστη, τον ακροατή, τον τηλεθεατή να κρίνει ποια είναι η αλήθεια, πού επιχειρείται χειραγώγηση και πού παραπληροφόρηση».