Κάθετοι κήποι

Ο όρος “κάθετος κήπος” χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη φύτευση κάθετων επιφανειών όπως προσόψεις κτιρίων, εσωτερικοί ή εξωτερικοί τοίχοι, κολώνες, αψίδες, φράχτες κ.λπ. Ένας κάθετος κήπος μπορεί να καλύψει ένα ολόκληρο κτίριο ή ένα μικρό μέρος ενός τοίχου. Μπορεί ακόμα να αποτελεί και μία αυτόνομη φυτεμένη κάθετη επιφάνεια.

Οι κάθετοι κήποι αναφέρονται και σαν “πράσινοι τοίχοι” (green walls), “βιοτοίχοι” (biowalls), “οικοτοίχοι” (ecowalls) ή “ζωντανοί τοίχοι” (living walls). Συνήθως κάθε ένας από αυτούς τους χαρακτηρισμούς περιγράφει ένα συγκεκριμένο τύπο κάθετου κήπου.

Η τεχνολογία των κάθετων κήπων είναι ό,τι πιο σύγχρονο έχει να επιδείξει η αρχιτεκτονική τοπίου. Πολλοί σύγχρονοι κατασκευαστές θεωρούν, και όχι άδικα, “πατέρα” των κάθετων κήπων τον γνωστό για τα έργα του βοτανολόγο Patrick Blanc.

 

Ωστόσο αξίζει να αναφερθεί ότι πολύ νωρίτερα ο Stanley Hart White, καθηγητής αρχιτεκτονικής τοπίου στο πανεπιστήμιο του Ιλινόις, είχε κατασκευάσει έναν κάθετο κήπο χρησιμοποιώντας αυτόνομες φυτεμένες μονάδες που μπορούσαν να δομηθούν και να δημιουργήσουν τοίχο σε μεγάλο ύψος. Ο ίδιος ονόμασε την εφεύρεσή του “βοτανικά τούβλα” και την κατοχύρωσε το 1938 με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας με τίτλο “αρχιτεκτονική δομή και σύστημα που φέρει βλάστηση”.

Γιατί κάθετος κήπος;

Εκτός από την αισθητική αναβάθμιση του κτιρίου και της γύρω περιοχής, οι κάθετοι κήποι έχουν να παρουσιάσουν πολλά περιβαλλοντικά αλλά και οικονομικά πλεονεκτήματα. Καταρχήν έχει αποδειχθεί ότι συμβάλλουν στη θερμική μόνωση του κτιρίου αφού ο αέρας που εγκλωβίζεται μέσα στο φυτικό υλικό δημιουργεί ένα μονωτικό στρώμα.

Επιπλέον το καλοκαίρι η έντονη εξατμισοδιαπνοή των φυτών αλλά και η σκίαση που προσφέρουν, διατηρούν τη θερμοκρασία του κτιρίου μειωμένη σε σχέση με αυτή που θα επικρατούσε αν δεν υπήρχε ο κάθετος κήπος.

Το χειμώνα το φυτικό υλικό εμποδίζει τον κρύο αέρα να ψύξει το κτίριο. Αυτόματα βελτιώνεται η ενεργειακή απόδοση του κτιρίου και μειώνεται το κόστος για τη θέρμανση και το δροσισμό του.

Σε αστικό επίπεδο, ένα δίκτυο κτιρίων με κάθετους κήπους και φυτεμένα δώματα θα συντελούσε στη μείωση του φαινομένου της θερμής αστικής νησίδας. Η ηχομόνωση που προσφέρει ο κάθετος κήπος στο κτίριο είναι επίσης σημαντική, ιδιαίτερα για τα κτίρια που βρίσκονται σε πολυσύχναστα σημεία του αστικού ιστού. Η χρήση φυτικού υλικού για μείωση του θορύβου είναι γνωστή και εφαρμόζεται συχνά, σε αυτοκινητόδρομους, σιδηροδρομικές γραμμές κ.λπ. Στην περίπτωση των κάθετων κήπων η ηχομόνωση δεν οφείλεται μόνο στο φυτικό υλικό αλλά και στο μέσο ανάπτυξης των φυτών.

Οι κάθετοι κήποι συμβάλλουν στον καθαρισμό της ατμόσφαιρας αφού σημαντική ποσότητα μικροσωματιδίων εγκλωβίζεται στο φυτικό υλικό και το υπόστρωμα ανάπτυξης. Επιπλέον προφυλάσσουν το εσωτερικό του κτιρίου από τους εξωτερικούς αέριους ρύπους και τη σκόνη αφού λειτουργούν σαν φίλτρα, με αποτέλεσμα να βελτιώνεται η ποιότητα του αέρα εντός του κτιρίου.

 

Οι κάθετοι κήποι προστατεύουν άμεσα και το ίδιο το κτίριο. Εκτός από τη μείωση της διακύμανσης της θερμοκρασίας, που είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για τη φθορά των υλικών, προστατεύουν τα δομικά υλικά του κτιρίου από την έκθεσή τους στην υπεριώδη ακτινοβολία. Επιπλέον οι κάθετοι κήποι μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό εργαλείο στη διαχείριση των όμβριων υδάτων. Είναι γνωστό ότι τόσο το φυτικό υλικό όσο και το μέσο ανάπτυξης μπορούν να φιλτράρουν τα όμβρια ύδατα και να συγκρατήσουν ρύπους. Επιπλέον συγκεκριμένα φυτά μπορούν ακόμα και να μεταβολίσουν επικίνδυνους ρύπους όπως τα βαρέα μέταλλα που συχνά υπάρχουν στα βρόχινα νερά. Ένα ακόμα από τα περιβαλλοντικά οφέλη που έχουν να παρουσιάσουν οι κάθετοι κήποι είναι ότι συντελούν στην αύξηση της βιοποικιλότητας και της επανένταξης φυτικών και ζωικών ειδών σε έντονα αστικοποιημένες περιοχές. Τέλος αξίζει να σημειωθεί η συμβολή των κάθετων κήπων στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής. Πολλές είναι οι μελέτες που αποδεικνύουν τη θετική επίδραση του πράσινου στην ψυχική αλλά και τη σωματική υγεία των πολιτών. Πόσο μάλλον όταν η νέα βλάστηση εντάσσεται στο τοπίο μέσω ενός καλο σχεδιασμένου και αισθητικά αναβαθμισμένου έργου.

“Πράσινες προσόψεις” και “Ζωντανοί τοίχοι” Πρακτικά οι κάθετοι κήποι χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τις “πράσινες προσόψεις” και τους “ζωντανούς τοίχους”. Θα μπορούσε να πει κανείς πως ο πιο απλός “πράσινος τοίχος” μπορεί να δημιουργηθεί με τη φύτευση αναρριχώμενων φυτών στο έδαφος ή σε φυτοδοχεία. Τα αναρριχώμενα θα αναπτυχθούν και τελικά θα καλύψουν τον τοίχο ή ένα μέρος του. Σε αυτή τη σκέψη στηρίζονται οι “πράσινες προσόψεις”. Φυσικά η τεχνολογία τους δεν είναι τόσο απλοϊκή, αφού για τη δημιουργία τους χρησιμοποιούνται ειδικές δομές που υποστηρίζουν τα αναρριχώμενα φυτά (ώστε να μην επηρεάζουν τον τοίχο), τα οποία φυτεύονται είτε στο έδαφος, είτε σε φυτοδοχεία ενδιάμεσα του τοίχου (παράθυρα, μπαλκόνια). Εκτός από αναρριχώμενα, χρησιμοποιούνται και κρεμοκλαδή φυτά, τα οποία μπορεί να είναι φυτεμένα ακόμα και σε ταρατσόκηπο. Οι “πράσινες προσόψεις” μπορούν να δημιουργήσουν και αυτόνομους κάθετους κήπους, όπου δεν είναι απαραίτητη η παρουσία κάποιου τοίχου.

Συστήματα “πράσινων προσόψεων”

Με μεταλλικό πλέγμα: Το μεταλλικό πλέγμα στερεώνεται στον τοίχο και αφήνει ένα μικρό κενό από αυτόν (περίπου 3 εκατοστά), έτσι ώστε τα φυτά να μην ακουμπούν τον τοίχο και τον καταστρέφουν. Το πλεονέκτημα αυτού του συστήματος είναι ότι πρόκειται για μία σχετικά εύκολη εγκατάσταση με μικρό κόστος κατασκευής και συντήρησης. Στα μειονεκτήματά του περιλαμβάνεται το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείται για να μεγαλώσουν τα φυτά και να ολοκληρωθεί ο κάθετος κήπος που μπορεί να φτάσει τα 5-10 χρόνια. Επιπλέον χρειάζεται προσοχή καθώς τα φυτά μεγαλώνουν γιατί μπορεί να καλύψουν το κενό μεταξύ του πλέγματος και του τοίχου και να δημιουργηθούν προβλήματα στον τοίχο από την υγρασία. Βασική προϋπόθεση για την εγκατάσταση αυτού του συστήματος είναι ο τοίχος να αντέχει το βάρος του. Με αρθρωτά πλαίσια: Τα πλαίσια είναι κατασκευασμένα από ανοξείδωτο ατσάλι και η βασική διαφορά από το παραπάνω σύστημα είναι ότι ο τοίχος δεν επιβαρύνεται με το βάρος της κατασκευής. Προϋπόθεση είναι το πλαίσιο να θεμελιώνεται σε στέρεο έδαφος. Στη συνέχεια κατά μήκος του πλαισίου στερεώνονται σύρματα για τη στήριξη των φυτών. Η εγκατάσταση είναι γρήγορη, ενώ το μειονέκτημα του μεγάλου χρονικού διαστήματος που απαιτείται για την ολοκλήρωση του κάθετου κήπου παραμένει. Συνδυασμένη τεχνική: Δημιουργήθηκε προκειμένου να συντομευθεί ο χρόνος ολοκλήρωσης του κάθετου κήπου, ενώ ταυτόχρονα δίνει τη δυνατότητα να ξεκινήσει ο κάθετος κήπος από κάποιο επίπεδο πάνω από το έδαφος. Σε ένα ατσάλινο πλαίσιο τοποθετείται μεταλλικό πλέγμα αλλά και σειρές φυτοδοχείων. Έτσι περισσότερα φυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ενώ τα φυτοδοχεία μπορούν να είναι ήδη φυτεμένα, με αποτέλεσμα ο κάθετος κήπος να έχει ολοκληρωθεί μέσα σε δύο χρόνια. Φυσικά το σύστημα περιλαμβάνει εγκατάσταση για το πότισμα και την υδρολίπανση των φυτών.