«Κεντρώα» κόμματα με προσωπικές ατζέντες και καιροσκοπισμό

 

Οι συχνές μετακινήσεις στελεχών του κεντρώου χώρου οφείλονται σε προσωπικά κίνητρα ή τυχοδιωκτισμό

Στην Κύπρο λειτουργεί το πελατειακό σύστημα, το οποίο εκφράζεται από τις δυνάμεις της Δεξιάς

Του Μιχάλη Μιχαήλ

Παρά τις δυσκολίες που έχουν ενώπιόν τους τα πολιτικά κόμματα λόγω της πανδημίας, ολοκληρώνουν τις διαβουλεύσεις και τις προετοιμασίες τους για τις βουλευτικές εκλογές του Μαΐου του 2021.

Μέσα στο πλαίσιο των διεργασιών συστήνονται συμμαχίες κυρίως μεταξύ κομμάτων και σχηματισμών αυτού που ονομάζεται «ενδιάμεσος χώρος» ή χώρος του «κέντρου», ενώ δεν λείπουν και οι μετακινήσεις στελεχών του χώρου αυτού από τον ένα σχηματισμό στον άλλον, διαφοροποιώντας με αυτό τον τρόπο το πολιτικό σκηνικό, όπως το ξέρουμε μέχρι τώρα. Αν αυτές οι συμμαχίες θα αντέξουν στο χρόνο και μετά τις βουλευτικές εκλογές κανένας δεν μπορεί να ξέρει, αφού η προϊστορία της πρακτικής αυτής δείχνει πως δύσκολα αυτές παρουσιάζουν μακροζωία.

 

Ο ορισμός του «κέντρου»

Πολιτικοί επιστήμονες και αναλυτές με τους οποίους συνομιλήσαμε, ομοφώνησαν στο ότι ιδιαίτερα στην Κύπρο δεν υπάρχει σαφής ορισμός του τι εστί «κέντρο» και κεντρώα ιδεολογία.

Ο πολιτικός αναλυτής Χριστόφορος Χριστοφόρου ανέφερε ότι ο όρος «κέντρο» και ενδιάμεσος χώρος είναι αμφισβητούμενος. Πρόσθεσε ότι αυτός ο όρος ουσιαστικά καθορίζει τα κόμματα που βρίσκονται μεταξύ των δύο μεγάλων πόλων.

Από την πλευρά του ο αναπληρωτής καθηγητής διεθνούς πολιτικής και διακυβέρνησης στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Γιώργος Κέντας, σημείωσε με δήλωσή του στη «Χαραυγή» ότι ο όρος ενδιάμεσος χώρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει ότι υπάρχει πέραν του ΑΚΕΛ και του ΔΗΣΥ. Πρόσθεσε ότι ο ενδιάμεσος χώρος δεν είναι κάτι συνεκτικό που να χαρακτηρίζεται από ιδεολογική συνοχή ή συγκρότηση. Είναι κάτι πολύ γενικό και πολύ ασαφές, σημείωσε.

 

Αλλαγή ονομάτων, μετακινήσεις στελεχών

Ένα κύριο χαρακτηριστικό των κεντρώων σχηματισμών στην Κύπρο είναι οι συνεχείς μεταλλάξεις τους.

Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στο ιστορικό των πολιτικών κομμάτων στην Κύπρο μετά την Ανεξαρτησία περιλαμβάνεται και η μετάλλαξη ή η μετονομασία κομμάτων της Δεξιάς, αλλά περισσότερο του χώρου του λεγόμενου ενδιάμεσου χώρου, ενώ αυτό το φαινόμενο δεν παρατηρείται στο χώρο της Αριστεράς, η οποία εμφανίζεται πιο συμπαγής. Θυμίζουμε ότι στη Δεξιά υπήρξε η μετατροπή του Ενιαίου Κόμματος σε ΔΗΣΥ, ενώ διαλύθηκαν άλλα κόμματα όπως το ΔΕΚ (1968-1977), η Προοδευτική Παράταξη (1970-1976), το Προοδευτικό Κόμμα (1970).

Στο χώρο του «κέντρου» η Δημοκρατική Παράταξη (ΔΗΠΑ) που ιδρύθηκε το 1976 μετονομάστηκε αργότερα σε Δημοκρατικό Κόμμα (ΔΗΚΟ), το οποίο συγκέντρωσε στο πλαίσιό του τις δεξιές μακαριακές δυνάμεις. Από το κόμμα αυτό προήλθαν στη συνέχεια η Νέα Δημοκρατική Παράταξη του Αλ. Μιχαηλίδη (1980-1987), το ΠΑΜΕ του Χρ. Σοφιανού (1980), η Ένωση Κέντρου Τ. Παπαδόπουλου (1980-1985) και αργότερα το ΑΔΗΚ του Ντ. Μιχαηλίδη. Το τελευταίο διάστημα είχαμε δύο νέες διασπάσεις που οδήγησαν στην ίδρυση της Δημ. Παράταξης (ΔΗΠΑ) με επικεφαλής τον Μ. Καρογιάν και τη Συνεργασία Δημοκρατικών Δυνάμεων.

Στο ιστορικό της παράταξης αυτής σημειώθηκαν και πολλές μετακινήσεις στελεχών όπως ο Ντ. Μιχαηλίδης που έγινε Υπουργός Εσωτερικών επί διακυβέρνησης Γλ. Κληρίδη, ο Ανδρέας Μουσιούττας ο οποίος διετέλεσε Υπουργός Εργασίας στην κυβέρνηση Γλ. Κληρίδη, ο Αλ. Γαλανός ο οποίος συνεργάστηκε με τον ΔΗΣΥ, ενώ την τελευταία περίοδο είχαμε ΔΗΚΟϊκά στελέχη να υπηρετούν την κυβέρνηση Αναστασιάδη, όπως οι Γιώργος Λακκοτρύπης και Φώτης Φωτίου.

Σε ό,τι αφορά την ΕΔΕΚ και αυτή είχε συνεργαστεί με τον ΔΗΣΥ όταν ο τότε πρόεδρός της, Γ. Ομήρου, διετέλεσε Υπουργός Άμυνας της κυβέρνησης Κληρίδη, ενώ υπήρξε στη συνέχεια και κοινός υποψήφιος πρόεδρος ΔΗΣΥ και ΕΔΕΚ, μια συνεργασία η οποία όμως δεν καρποφόρησε.

 

Κουλτούρα της «υπερβάλλουσας ευελιξίας»

Ο δρ Παύλος Μ. Παύλου, πρόεδρος του ΟΠΕΚ-ιστορικός, επεσήμανε στη «Χαραυγή» ότι όλα τα πιο πάνω οφείλονται στο ότι στην Κύπρο τα κεντρώα κόμματα έχουν ασθενή ιδεολογία και ότι αυτό επιτρέπει την ανάδειξη προσωπικών ατζεντών και τον καιροσκοπισμό.

Επίσης, πρόσθεσε, σε αυτόν το χώρο υπάρχει και η κουλτούρα της «υπερβάλλουσας ευελιξίας», η οποία δημιουργεί την εντύπωση ότι η μετακίνηση σε άλλους όμορους χώρους δεν αποτελεί προδοσία της ιδεολογίας.

Ο Γ. Κέντας από την πλευρά του υπέδειξε ότι αυτή την πρακτική ενισχύει και το παγκόσμιο φαινόμενο της αποϊδεολογικοποίησης της πολιτικής και η ανάδειξη κυρίως των κοινωνικο-οικονομικών θεμάτων, κάτι που στην Κύπρο σχετίζεται περισσότερο με τη σύγχρονη ιστορία και αυτό καθορίζει πολιτικές. Με άλλα λόγια, πρόσθεσε, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ιδεολογία, αλλά για πολιτικές επιλογές που καθορίζονται από τους όρους εξουσίας και της επιβολής της οικονομίας επί της πολιτικής.

Σημείωσε επίσης ότι οι συχνές μετακινήσεις στελεχών του κεντρώου χώρου οφείλονται σε προσωπικά κίνητρα ή τυχοδιωκτισμό. Γίνονται, δηλαδή, διότι αυτό απαιτεί το προσωπικό συμφέρον, όπως π.χ. η πιο εύκολη ανάδειξη στη Βουλή ή άλλα αξιώματα. Όσα σχήματα δεν μπόρεσαν να διαδραματίσουν αυτόν το ρόλο διαλύθηκαν, όπως το ΑΔΗΚ, το ΑΔΗΣΟΚ, οι Ενωμένοι Δημοκράτες, οι Νέοι Ορίζοντες, το διάδοχο ΕΥΡΩΚΟ, η Συμμαχία Πολιτών και άλλα.

 

Απέτυχε η συνένωση του κεντρώου χώρου…

Ο Χρ. Χριστοφόρου επεσήμανε μεταξύ άλλων ότι έτσι εξηγείται η προσπάθεια συνένωσης του ενδιάμεσου χώρου που ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1990. Και απέτυχαν λόγω έλλειψης σαφούς πολιτικής ιδεολογίας, αλλά και του προσωποπαγούς συστήματος και των προσωπικών επιδιώξεων. Αυτό σημαίνει, πρόσθεσε, ότι υπήρχαν προσωπικές ατζέντες τόσο των αρχηγών όσο και των στελεχών, γεγονός που αποτελούσε και αποτελεί εμπόδιο να συστήσουν μια μόνιμη συνεργασία, η οποία ενωμένη θα διεκδικήσει εξουσία.

Από την πλευρά του ο διδάκτορας πολιτικής κοινωνιολογίας Σωτήρης Κάττος επεσήμανε ότι στον τομέα της οικονομίας και των κοινωνικών ζητημάτων τα κεντρώα κόμματα στην πλειοψηφία τους προσπαθούν να υιοθετήσουν την κεϋσιανή ιδεολογία, δηλ. αναγνωρίζουν τον παρεμβατικό και επιτελικό ρόλο του κράτους και τοποθετούνται συνήθως υπέρ της ζήτησης παρά της προσφοράς, είναι δηλ. στον αντίποδα των νεοφιλελεύθερων, οι οποίοι θέτουν τα πάντα στην υπηρεσία της παραγωγής και όχι της κατανομής.

Κάνοντας μια διαφορετική προέκταση, ο δρ Κάττος σημειώνει ότι όλες οι εκφάνσεις της πολιτικής συμπεριφοράς αποτυπώνουν συγκεκριμένο ισοζύγιο δυνάμεων μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Επεσήμανε επίσης ότι στην Κύπρο λειτουργεί το πελατειακό σύστημα, το οποίο εκφράζεται από τις δυνάμεις της Δεξιάς.

Υπογράμμισε επίσης ότι μετά το 1974 στην Κύπρο σχηματίστηκε ένα νέο ταξικό σύστημα που επέτρεψε την ανάπτυξη διαφόρων κομματικών σχηματισμών, οι οποίοι εκφράζουν συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα, π.χ. παράκτιο κεφάλαιο και μεγάλες αναπτύξεις γης.

 

Εθνικιστικές τάσεις στο Κυπριακό και «ταύτιση» ΕΔΕΚ – ΕΛΑΜ

Κοινή διαπίστωση των συνομιλητών μας είναι ότι η γραμμή όλων των κομμάτων του ενδιάμεσου χώρου είναι σχεδόν κοινή σε ό,τι αφορά το Κυπριακό και η οποία χαρακτηρίζεται ως σκληρή.

Ο δρ Σ. Κάττος υπέδειξε ότι σημαντική μερίδα του ενδιάμεσου χώρου, που εκφράζεται συνήθως από την υφιστάμενη κατάσταση πραγμάτων στο ΔΗΚΟ, στηρίζει το εθνικιστικό αφήγημα το οποίο βασίζεται στην περίοδο του 1955-59. Σε ό,τι αφορά ειδικά το ΔΗΚΟ, ο δρ Κάττος σημείωσε ότι πλέον έχει ξεφύγει από την παραδοσιακή γραμμή, υιοθετώντας την εθνικιστική πολιτική του Τ. Παπαδόπουλου, καθώς και νεοφιλελεύθερες προσεγγίσεις στην οικονομία. Στην ίδια γραμμή, πρόσθεσε, βρίσκονται και η ΕΔΕΚ και η Συμμαχία Πολιτών. Για την ΕΔΕΚ ειδικότερα υπέδειξε ότι δυσκολεύεται κανείς να διαπιστώσει ουσιαστικές διαφοροποιήσεις της στο Κυπριακό από το ΕΛΑΜ, πολιτικές, σημείωσε, οι οποίες είναι αδιέξοδες και επικίνδυνες για την Κύπρο.

Επιπλέον για ιστορικούς λόγους, σημείωσε ο Π. Παύλου, το «κέντρο» έχει εμβολιαστεί κυρίως στο Κυπριακό με θέσεις που δεν συμβαδίζουν με τη μετριοπαθή πολιτική που αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό του «κέντρου». Από τη μια, σημείωσε, θέλουν να παρουσιάζονται μετριοπαθή χωρίς να έχουν ιδεολογική ταυτότητα και την ίδια στιγμή έχουν έντονα εθνικιστικές θέσεις στο Κυπριακό, ώστε να βγαίνει ένα αποτέλεσμα παράδοξο και επικίνδυνο.

Ο Γ. Κέντας ερμήνευσε αυτή τη στάση λέγοντας ότι υπάρχει ένας αριθμός ψηφοφόρων της λεγόμενης πατριωτικής Δεξιάς που μετακινείται από κόμμα σε κόμμα του «κέντρου» προκειμένου να βρει στέγη.

Ο κ. Χριστοφόρου επεσήμανε με τη σειρά του ότι στο Κυπριακό τα κόμματα αυτά έχουν εθνικιστικό προσανατολισμό, ενώ στα κοινωνικά θέματα και στην οικονομία ξεφεύγουν από το πλαίσιο της λεγόμενης κεντρώας ιδεολογίας.

 

Το νέο σκηνικό που διαμορφώνεται

Μέσα σε όλο αυτό το πλέγμα, λοιπόν, για άλλη μια φορά διαμορφώνεται ένας νέος κομματικός χάρτης στην κυπριακή πολιτική ζωή. Ο οποίος όμως δεν διαφοροποιεί και πολύ τα δεδομένα, αφού κυρίαρχοι του παιχνιδιού παραμένουν το ΑΚΕΛ και ο ΔΗΣΥ και κατά τρίτο λόγο το ΔΗΚΟ.

Εκείνο που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον είναι πώς θα λειτουργήσουν οι συσχετισμοί δυνάμεων και πώς θα διαμορφωθεί τελικά το κομματικό σκηνικό με το κλείσιμο των καλπών τον ερχόμενο Μάιο.

Σίγουρα στις βουλευτικές εκλογές εκτός από τα μεγάλα κόμματα θα πορευτούμε με νέους σχηματισμούς που θα αφορούν τον κεντρώο χώρο, όπως είναι η συνεργασία ΕΔΕΚ και Συνεργασίας Πολιτών, αλλά και η Συνεργασία των Δημοκρατικών Δυνάμεων με τη ΔΗΠΑ.