Κλίμα – Ανοικτές πληγές

Της Μαρίνας Νεοφύτου*

20-27 Σεπτεμβρίου 2019. Παγκόσμια Βδομάδα Διαμαρτυρίας για την Κλιματική Κρίση. Πρωτεργάτης σε αυτή τη διαμαρτυρία, το παγκόσμιο μαθητικό κίνημα: από την Αυστραλία, το Βέλγιο, μέχρι και εδώ -σε μας- στην Κύπρο. Απόλυτα φυσικό βέβαια… Αν διερωτάστε ακόμα γιατί, αυτή η γενιά είναι που θα επωμιστεί τις συνέπειες των αποφάσεων που λαμβάνονται σήμερα… Καθ’ οδόν λοιπόν σήμερα στην πορεία διαμαρτυρίας στη Λευκωσία, πρώτα συναντήσαμε το μποτιλιάρισμα γιατί οι περισσότεροι, ίσως, διαδηλωτές πηγαίναμε με ιδιωτικά, ρυπογόνα αυτοκίνητα. Η προσέλευση αθρόα… ο παλμός γεμάτος… Ξεκινάει η πορεία, με πανό ενδιαφέροντα… Λευκωσία, 11 το πρωί ο ήλιος ήδη ψηλά… Στα 10 λεπτά ονειρευόμασταν ήδη τη σκιά των ανύπαρκτων δέντρων… Πόσα θα μπορούσαμε να κάναμε ήδη πριν μπούμε σε μια συζήτηση περί πολιτικών…

Κλίμα με μια ματιά στον κόσμο…

Αυτή την περίοδο ο κόσμος υφίσταται το μεγαλύτερο κύμα αστικής ανάπτυξης στην ιστορία του. Η τελευταία έκθεση των Ηνωμένων Εθνών του 2014 εκτιμά ότι περίπου το 54% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε αστικές περιοχές, ενώ ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί και να φθάσει το 66% σε παγκόσμιο επίπεδο μέχρι το 2050. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές χώρες όπου ο αστικός και περι-αστικός πληθυσμός αναμένεται να υπερβεί το 80% μέχρι τα τέλη του 2020. Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή είναι πιθανό να παρουσιάσει μια σειρά προκλήσεων για το δομημένο-κτιριακό περιβάλλον, όπως για παράδειγμα, τη μεγάλη αύξηση στις ενεργειακές ανάγκες για τη διατήρηση και τη βελτίωση του αστικού βιοτικού επιπέδου, αλλά και την πολύ εντονότερη παρουσία του φαινομένου της αστικής θερμονησίδας (UHI) με δραματικές συνέπειες για τον αστικό πληθυσμό όσον αφορά τη δημόσια υγεία (π.χ. θερμικό στρες).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε το 2010 ότι στην Ευρώπη η μέση κατανάλωση ενέργειας από τον κατασκευαστικό τομέα μόνο αντιπροσωπεύει το 40% της κατανάλωσης ενέργειας και το 36% των συνολικών εκπομπών CO2 και η τάση αυτή αναμένεται να αυξηθεί. Κατά συνέπεια, τόσο αρκετές κυβερνητικές υπηρεσίες όσο και οι ρυθμιστικές Αρχές αναζητούν (ή θα έπρεπε να αναζητούν) εργαλεία για την ανάπτυξη αποτελεσματικών και βιώσιμων στρατηγικών για την ενεργειακή χρήση, αλλά και την καθιέρωση βιώσιμων πολιτικών διαχείρισης της ενέργειας. Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί υπόψιν ότι η απλή βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η ζήτηση ενέργειας θα μειωθεί, καθώς η μειωμένη τιμή της παραγωγής ενέργειας συχνά οδηγεί σε μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας και συνεπώς σε υψηλότερες εκπομπές CO2. Η αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης στις πόλεις έχει επίσης ως αποτέλεσμα την απότομη αύξηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και άλλων αερίων ρύπων, τα οποία έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και στο αστικό κλίμα συνολικά.

…και στην Κύπρο

Μέρος της προσπάθειας για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όπως αναφέρεται στη Σύμβαση Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, είναι ο μετριασμός του προβλήματος, ο οποίος μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το πρώτο Στρατηγικό Σχέδιο της Κύπρου για τον περιορισμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου σχεδιάστηκε το 2002.

Ένα από τα συμπεράσματα του πρώτου σχεδίου ήταν ότι η επίτευξη των στόχων του Σχεδίου θα έπρεπε να βασιστεί στον  τομέα της παραγωγής και χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας, με προγράμματα και μέτρα που αποτελούν, ήδη, μέρος της ενεργειακής πολιτικής, όπως:

α) Την κατασκευή νέων συμβατικών μονάδων με καύσιμο το φυσικό αέριο.

β) Την απόσυρση παλαιών μονάδων ατμοστροβίλων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

γ) Την εγκατάσταση αιολικών πάρκων.

δ) Την υλοποίηση σημαντικών παρεμβάσεων στον οικιακό τομέα που θα στοχεύουν στη διείσδυση αποδοτικότερων ηλεκτρικών συσκευών, καθώς και τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων.

Στα πλαίσια εφαρμογής του Κανονισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης ετοιμάζεται το Ενοποιημένο Εθνικό Σχέδιο για το Κλίμα και την Ενέργεια.

Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτώβρη 2014 συμφωνήθηκε το πλαίσιο για την ενέργεια και το κλίμα για το 2030. Το 2016 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέσπισε το πλαίσιο διακυβέρνησης της Ενεργειακής Ένωσης βάσει του οποίου τα κράτη-μέλη θα πρέπει να υποβάλλουν τακτικά ενοποιημένα Σχέδια και Εκθέσεις για την Ενέργεια και το Κλίμα στην Επιτροπή.

Το προσχέδιο του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα της Κύπρου υποβλήθηκε τον Γενάρη του 2019, ενώ το τελικό Σχέδιο πρέπει να υποβληθεί μέχρι το τέλος του 2019.

*Αναπληρώτρια καθηγήτρια, Τμήμα ΠΜΜΠ Πανεπιστημίου Κύπρου