Κοινωνία υπό παρακολούθηση

Του Άντρου Γ. Καραγιάννη*

Ο Ισπανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Ιγνάσιο Ραμονέ παρουσιάζει στο βιβλίο του με τίτλο «Η Αυτοκρατορία της Επιτήρησης» τους κινδύνους που απειλούν τους πολίτες εξαιτίας της καθημερινής έκθεσής τους που τίθεται υπό το άγρυπνο μάτι της στενής παρακολούθησης.

Μετά από τα τρομοκρατικά χτυπήματα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001, Τοπικές Αρχές αλλά και κράτη αύξησαν τους ελέγχους πολιτών, προέβησαν σε δικαιολογημένες ίσως και αδικαιολόγητες συλλήψεις και προχώρησαν τέλος στην παραβίαση των προσωπικών δεδομένων ορισμένων πολιτών.

Δεκαεπτά χρόνια μετά τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους, η «τζιχαντιστική τρομοκρατία» όχι μόνο δεν καταπολεμήθηκε αποτελεσματικά, αλλά αντιθέτως έχει επεκταθεί σε ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο, με το Ισλαμικό Κράτος να έχει πάρει τη σκυτάλη από την Αλ Κάιντα και να προσπαθεί να προωθήσει την παγκοσμιοποιημένη τζιχαντιστική τρομοκρατία.

Οι Αρχές οφείλουν προφανώς να προστατεύσουν τους πολίτες από επιθέσεις. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι είναι απαραίτητο να θεωρείται κάθε πολίτης ύποπτος και να τίθεται η τοπική κοινωνία υπό διαρκή παρακολούθηση. Αρκετές πόλεις λαμβάνουν μέτρα παρακολούθησης των πολιτών με κάμερες ασφαλείας, όπως γίνεται για παράδειγμα στο Λονδίνο. Στη βρετανική πρωτεύουσα, για να αποτραπούν ενδεχόμενα τρομοκρατικά χτυπήματα έχουν εγκατασταθεί πάνω από 4 εκατομμύρια κάμερες, που σημαίνει μία για κάθε δεκαπέντε κατοίκους, ενώ ένας πεζός στους δρόμους του Λονδίνου, όπως μας διαβεβαιώνει ο Ραμονέ, μπορεί να βιντεοσκοπηθεί μέχρι και 300 φορές την ημέρα. Σε κάποιες χώρες λοιπόν, κυριαρχεί ο «Μεγάλος Αδελφός» (Big Brother), ένα σύστημα ασφαλείας που υιοθετήθηκε αρχικά από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και έχει πια φτάσει και στην Ευρώπη.

Ο Ραμονέ σημειώνει ότι η τρομοκρατία προκαλεί τέτοια συναισθηματική αντίδραση, ώστε οι άνθρωποι δέχονται νόμους και προγράμματα που ποτέ δεν θα τα αποδέχονταν διαφορετικά. Γι’ αυτό το λόγο στις μέρες μας αρκετά δίκτυα παρακολούθησης έχουν αναπτυχθεί μέσω κατασκοπευτικών δορυφόρων, καταγράφοντας και υποκλέβοντας εκατομμύρια τηλεφωνικές συνομιλίες, μηνύματα sms, e-mails κ.α. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει συνάψει αρκετές συμφωνίες με αμερικανικές ομόσπονδες αρχές που αφορούν τους Ευρωπαίους ταξιδιώτες και έχει παραδώσει, χωρίς τη συγκατάθεσή τους, στις αμερικανικές τελωνειακές αρχές προσωπικές πληροφορίες επιβατών. Το ίδιο ισχύει και για επιβάτες που φτάνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι προσωπικές πληροφορίες των οποίων καταγράφονται στο ευρωπαϊκό αρχείο δεδομένων PNR (Passenger, Name, Record).

Εύλογο είναι οι Τοπικές Αρχές να ταυτίζονται με την προστασία των πολιτών και όχι με τη συνεχή παρακολούθησή τους. Όμως ο λαϊκισμός και η παραπληροφόρηση από τα ΜΜΕ έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας της επιτήρησης και της παρακολούθησης. Ταυτόχρονα, διανύουμε το πέρασμα από μια πληροφορημένη/ενημερωμένη κοινωνία σε μια κοινωνία πληροφοριοδοτών, όπως σωστά επισημαίνει ο Ραμονέ. Η σημερινή «κοινωνία ελέγχου» αναγκάζει τους πολίτες να είναι καχύποπτοι, να υποψιάζονται τον καθένα και να κατασκοπεύουν τους άλλους, όπως κατασκοπεύονται και οι ίδιοι.

Οι άνθρωποι, καταλήγει ο Ραμονέ, επιθυμούν δικαιοσύνη, σεβασμό της ιδιωτικής ζωής και της διαφάνειας. Έχοντας πάντα στο νου τα λόγια του Νόαμ Τσόμσκι, ότι δηλαδή «ο βασικός εχθρός κάθε κυβέρνησης είναι ο ίδιος της ο λαός», ας επιχειρήσουμε να τηρήσουμε το μέτρο όσον αφορά το σπουδαίο αγαθό της ασφάλειας, της ηρεμίας και όχι της παρακολούθησης των πολιτών.

* Δήμαρχος Δερύνειας