Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου – Τέκνο της ιστορικής ανάγκης

Τον Δεκαπενταύγουστο του 1926 πραγματοποιήθηκε στη Λεμεσό το Ιδρυτικό Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου. Γύρω στους 20 ανθρώπους, άντρες και γυναίκες, νέοι στη μεγάλη τους πλειοψηφία, μαζεύτηκαν με κάθε προφύλαξη σε ένα ταπεινό σπίτι της Οδού Βασιλείου Μακεδόνος στη Λεμεσό. Η επιλογή της ημερομηνίας του συνεδρίου δεν ήταν τυχαία. Αν η συγκέντρωση αυτών των ανθρώπων κινούσε τις υποψίες των αποικιακών αρχών, θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι είχαν μαζευτεί συγγενείς και φίλοι για να γιορτάσουν το «Πάσχα του καλοκαιριού», το Δεκαπενταύγουστο.

Μέσα σε δύο μέρες εντατικής δουλειάς, οι σύνεδροι, με τον Χαράλαμπο Βατυλιώτη να διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο, συζήτησαν και ενέκριναν το καταστατικό και το πρόγραμμα του νέου κόμματος. Πήραν επίσης σημαντικές αποφάσεις και έθεσαν εξίσου σημαντικά καθήκοντα στην πάλη για τη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδανικών, για την οργάνωση των εργατών σε συντεχνίες, για την οργάνωση των αγροτών σε δικές τους αγροτικές οργανώσεις, για την απαλλαγή από τον βρετανικό ζυγό, για πολιτικά δικαιώματα του λαού, για το μεροκάματο και ανθρώπινες συνθήκες εργασίας, για απαλλαγή από τις προκαταλήψεις, την αμάθεια και το σκοταδισμό.

Το Ιδρυτικό Συνέδριο του 1926 υπήρξε το επιστέγασμα μιας διαδικασίας που άρχισε στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1920 με τη διαμόρφωση των πρώτων κομμουνιστικών πυρήνων, την κυκλοφορία πρώτα της εφημερίδας «Πυρσός» και κατόπιν της εφημερίδας «Νέος Άνθρωπος», την επέκταση των κομμουνιστικών πυρήνων και εκτός Λεμεσού, τις πρώτες προσπάθειες ίδρυσης ταξικά προσανατολισμένων συντεχνιών.

Σταθμός σ’ αυτή τη διαδικασία ήταν η συζήτηση για τον χαρακτήρα του υπό ίδρυση κόμματος. Ο εκδότης του «Πυρσού», της πρώτης κυπριακής σοσιαλιστικής εφημερίδας, Πάνος Φασουλιώτης και μια ομάδα ομοϊδεατών του ήταν της άποψης ότι το νέο κόμμα πρέπει να βαδίσει στα πρότυπα του Εργατικού Κόμματος της Αγγλίας, δηλαδή να είναι ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Η πλειοψηφία των στελεχών τότε απέρριψε αυτή την άποψη και υποστήριξε τη θέση, που τελικά επεκράτησε, ότι το νέο Κόμμα θα πρέπει να διαμορφωθεί στο πρότυπο των Κομμουνιστικών Κομμάτων, τα οποία ιδρύονταν τότε σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Ήταν η κυπριακή διαφοροποίηση σε «Μενσεβίκους» και «Μπολσεβίκους», αν είναι επιτρεπτός αυτός ο παραλληλισμός.

Ποιοι βαθύτεροι λόγοι οδήγησαν στην ίδρυση του ΚΚΚ;

Ο πρώτος λόγος είχε να κάμει με τις εσωτερικές κοινωνικο-οικονομικές εξελίξεις. Οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, αργά άλλα σταθερά, είχαν αρχίσει από το μεταίχμιο του 20ού αιώνα να αναπτύσσονται στην Κύπρο. Η αποικιοκρατία ευνοούσε αυτή την εξέλιξη, γιατί θα της επέτρεπε να εκμεταλλευτεί ακόμα καλύτερα την αποκτηθείσα το 1878 αποικία της. Οι νέες καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής έφερναν μαζί τους στο προσκήνιο μια νέα κοινωνική τάξη. Την εργατική τάξη. Αυτή η τάξη άρχισε να βαδίζει το δύσκολο δρόμο της αυτοσυνείδησής της, της συγκρότησης ως τάξης για τον εαυτό της. Τούτη η διαδικασία αναπόφευκτα θα έπρεπε να εκφραστεί μέσα από τη συνδικαλιστική αλλά και την πολιτική οργάνωση της εργατικής τάξης. Η ίδρυση, λοιπόν, του ΚΚΚ, ενός κόμματος που να εκφράζει και υπερασπίζεται τα συμφέροντα και τα οράματα των εργαζομένων, ήταν η απάντηση στις ανάγκες της νέας ιστορικής εποχής.

Ο δεύτερος λόγος ήταν η καταλυτική επίδραση της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Η Οκτωβριανή Επανάσταση με το παράδειγμά της κινητοποίησε και απελευθέρωσε επαναστατικές δυνάμεις σε κάθε γωνιά του πλανήτη στην πάλη της κοινωνικής αλλά και της εθνικής χειραφέτησης των λαών.

Αυτή όλη η κοσμογονία δεν ήταν δυνατόν να μην επηρεάσει και την Κύπρο. Υπήρχε ήδη γόνιμο έδαφος για να ευδοκιμήσουν αυτές οι ιδέες. Ο Λεωνίδας Στρίγγος, ένας από τους τρεις που αποτέλεσαν τον πρώτο κομμουνιστικό πυρήνα, σε επιστολή του προς την Κ.Ε. του ΑΚΕΛ, ημερομηνίας 7 Ιουλίου 1976, αναφέρει τα εξής: «Οι παράγοντες που οδήγησαν στη δημιουργία της πρώτης κομμουνιστικής οργάνωσης της Κύπρου ήταν κατά τη γνώμη μου η επίδραση της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, η ύπαρξη στην πόλη της Λεμεσού μιας εργατικής τάξης μικρής, αλλά αρκετά μαχητικής, καθώς και η διάδοση των μαρξιστικών ιδεών. Σε κείνη την περίοδο στους πιο προοδευτικούς ανθρώπους του νησιού άρχισε να μπαίνει το πρόβλημα της απαλλαγής της χώρας από τον αγγλικό ιμπεριαλισμό. Κι αυτό ήταν επίσης ένα στοιχείο, ένας παράγοντας, που οδήγησε στην ανάγκη να υπάρχει ένα κομμουνιστικό κόμμα».

Ο Στρίγγος στέκεται και στην πτυχή του αντι-ιμπεριαλιστικού αντιαποικιακού αγώνα. Η διασύνδεση του αγώνα του κυπριακού λαού με τους αγώνες των άλλων αποικιακών λαών πάνω σε αντι-ιμπεριαλιστική βάση ήταν μια ανάγκη που ωθούσε επίσης στην ίδρυση του ΚΚΚ, μια που η αστική τάξη της εποχής είχε διαφορετικές αντιλήψεις και προσέγγιζε το θέμα της ελευθερίας της Κύπρου μέσα στα πλαίσια της φιλοσοφίας του ελληνικού αλυτρωτισμού.

Ο Γιάννης Παπαγγέλου Λεύκης, που ήταν ανάμεσα σε εκείνους οι οποίοι εντάχθηκαν νωρίς στους κομμουνιστικούς πυρήνες, στο βιβλίο του «Οι ρίζες» -αφού αναφέρει ότι ανάμεσα στους πρώτους «δημοτικιστές» ξεχώρισε από πολύ νωρίς μια μικρή ομάδα που άρχισε «να μιλάει και να γράφει για “σοσιαλισμό”, για ειρήνη στους λαούς, για “κοινωνική δικαιοσύνη” και για “Μαρξισμό”, πράγματα που για πρώτη φορά ακούονταν στην Κύπρο»- συνεχίζει υπογραμμίζοντας το ρόλο που διαδραμάτισε η επίδραση της Οκτωβριανής Επανάστασης: «Είχε μόλις αρχίσει να φτάνει ώς εδώ ο αχός της Μεγάλης Επανάστασης του Οκτώβρη 1917 που είχε ανατρέψει τον Τσαρισμό και τον Καπιταλισμό στη Ρωσία κι είχε στήσει για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία σε μια μεγάλη χώρα ένα κράτος του λαού για το λαό. Το κράτος των Σοβιέτ. Η επανάσταση εκείνη… προκάλεσε τρόμο στους καπιταλιστές όλης της γης. Και γιόμισε μ’ ελπίδες τον προλεταριάτο κάθε χώρας». Και καταλήγει: «Όσο γεωγραφικά απομονωμένη και ξεμακρεμένη κι αν ήτανε η Κύπρος, ο αχός της μεγάλης κείνης επανάστασης έφτανε και σ’ εμάς εδώ». («Οι Ρίζες», σελ. 49)

Πώς αυτός ο αχός έφτανε στην απομονωμένη, για τα δεδομένα της εποχής, Κύπρο;

Βέβαια οι εφημερίδες της εποχής κάλυπταν ειδησεογραφικά αλλά και με σχόλια, κατά κανόνα άκρως αντικομμουνιστικά, τα γεγονότα στη Ρωσία. Υπήρχε όμως και ένα διαφορετικό κανάλι ενημέρωσης.

Ο Στρίγγος στην επιστολή που προαναφέραμε γράφει: «… οι επαναστατικές ιδέες και η αίγλη της Σοβιετικής Ένωσης άρχισαν να κατακτούν έδαφος μέσα στην εργατική τάξη, ιδιαίτερα στην εργαζόμενη νεολαία. Σ’ αυτό βοήθησαν πολύ ο “Ριζοσπάστης”, όργανο της Κ.Ε. του Σοσιαλ-εργατικού Κόμματος της Ελλάδας, που τον παίρναμε καθημερινά, η “Κομμουνιστική Επιθεώρηση” που την παίρναμε επίσης τακτικά, μια σειρά μαρξιστικές εκδόσεις, που άρχισαν να εκδίδονται στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα, όπως το “Κράτος και Επανάσταση” του Λένιν, η “Καταγωγή της οικογένειας και του Κράτους” του Ένγκελς κ.ά. Σημαντική ήταν η βοήθεια και η επίδραση που είχε πάνω μας το πολιτικο-θεωρητικό περιοδικό Correspondance Internationale (αργότερα “Rundschau”) που έβγαινε στο Βερολίνο και τη Βιέννη σαν όργανο του Γραφείου στην Ευρώπη της Κομμουνιστικής Διεθνούς και περιείχε άρθρα των πιο επιφανών ηγετικών στελεχών του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Όλα αυτά τα υλικά βρισκόταν στην αίθουσα πού είχε η κομμουνιστική οργάνωση και μπορούσε να τα διαβάσει ο καθένας». (Αναφέρεται προφανώς στο κτίριο στην οδό Χατζηλοϊζή Μιχαηλίδη, όπου στεγάστηκαν και οι πρώτες συντεχνίες).

Ο Λεύκης κάνει επίσης αναφορά στην εφημερίδα «Ουμανιτέ», όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος Γαλλίας, ως ένα έντυπο που συχνά έφτανε στην Κύπρο και το οποίο μελετούσαν οι πρώτοι Κύπριοι κομμουνιστές.

Όταν θα εκδοθεί ο «Πυρσός» και αργότερα από την πρώτη του Γενάρη 1925 όταν θα εκδοθεί ο «Νέος Άνθρωπος», εκφραστικό όργανο του ΚΚΚ, σε κάθε φύλλο οι ειδήσεις από τη Σοβιετική Ρωσία και το επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα σε ολόκληρο τον κόσμο καλύπτουν σημαντικό μέρος της ύλης. Έτσι η Κύπρος και οι Κύπριοι κομμουνιστές συνδέονται ακόμα περισσότερο με την παγκόσμια επαναστατική διαδικασία.

Ο Λεύκης εξηγεί με ποιο τρόπο όλα αυτά τα υλικά έφταναν στην Κύπρο: «Άλλοι απ’ αφτούς (δηλαδή τους μετέχοντες στους πρώτους πυρήνες) καταγίνουνταν στο «πασάρισμα» κομμουνιστικών βιβλίων, περιοδικών, εφημερίδων κι άλλου έντυπου κομμουνιστικού υλικού που τους στέλνανε με διάφορους τρόπους, φίλοι τους κι άλλοι γνωστοί τους από την Αθήνα κι από την Αλεξάνδρεια. Οι δύο πιο συνηθισμένοι τρόποι που το έντυπο εκείνο υλικό έφτανε στα χέρια τους ήτανε ο ένας με το ταχυδρομείο, προσεκτικά τυλιγμένο μέσα σε άλλα άσχετα έντυπα, ο άλλος με ομοϊδεάτες τους καμαρότους πλοίων που βγαίναν στη στεριά για ψώνια». («Οι Ρίζες», σελ. 63).

Το γεγονός ότι η Λεμεσός εκείνης της εποχής ήταν το κύριο λιμάνι της Κύπρου λειτούργησε ως παράθυρο στον έξω κόσμο για τη διακίνηση ιδεών, περιλαμβανομένων και των κομμουνιστικών ιδεών. Προφανώς η επαφή δεν ήταν άμεση, δηλαδή με την ίδια τη Σοβιετική Ρωσία, αλλά μέσω της Αθήνας και της μεγάλης και προοδευτικής ελληνικής παροικίας της Αλεξάνδρειας. Εδώ να σημειώσουμε ότι και ο ίδιος ο Χαράλαμπος Βατυλιώτης είχε έρθει σε επαφή και εντάχθηκε στο κομμουνιστικό κίνημα ακριβώς στην Αλεξάνδρεια.

Εσωτερικοί και εξωτερικοί λόγοι οδήγησαν, λοιπόν, στην ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου. Και επειδή ακριβώς δεν ήταν τυχαία η ίδρυση αυτού του κόμματος και δεν οφειλόταν στον παροδικό ενθουσιασμό κάποιων ανθρώπων, αλλά ανταποκρινόταν στην ανάγκη μιας ολόκληρης ιστορικής εποχής και μιας ολόκληρης κοινωνικής τάξης, υπάρχει, αγωνίζεται και εδραιώνεται συνεχώς μέχρι σήμερα ως το Ανορθωτικό Κόμμα του Εργαζόμενου Λαού.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy