Κωνσταντία Σωτηρίου: Η κάθε γενιά γράφει για τα δικά της τραύματα

Συναντήσεις

 Η κάθε γενιά γράφει για τα δικά της τραύματα

 

Ο Αντώνης Γεωργίου με τη συγγραφέα Κωνσταντία Σωτηρίου νικήτρια του φετινού διεθνούς λογοτεχνικού διαγωνισμού Διηγήματος της Κοινοπολιτείας με το διήγημα Έθιμα Θανάτου που μετάφρασε στα αγγλικά η Λίνα Πρωτοπαπά

 

Πως προέκυψε η συμμετοχή στο διαγωνισμό;

Παρακολουθώ γενικά τους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και όταν θεωρήσω ότι θα μπορούσα να συμμετάσχω, στέλλω ανάλογα κάποιο διήγημα. Τον συγκεκριμένο διαγωνισμό τον παρακολουθώ καιρό και θεωρώ ότι είναι σημαντικός αφού είναι διεθνής και τυγχάνει σημαντικής αναγνώρισης. Θεώρησα πως η οποιαδήποτε διάκριση θα μπορούσε να βοηθήσει στο θέμα της μετάφρασης της δουλειάς μου και πραγματικά ελπίζω να βοηθήσει. Το ζητούμενο για μένα πλέον είναι αυτό, αφού είναι πολύ δύσκολο να μπορέσει ένα ελληνόφωνο βιβλίο να μεταφραστεί σωστά και βγει από την αφάνεια τυγχάνοντας της κατάλληλης προώθησης και διανομής. Πραγματικά δεν περίμενα η ιστορία να πάει τόσο καλά και να πάρω το μεγάλο βραβείο αν και γνώριζα πως πρόκειται για ένα καλό διήγημα με πολύ δυνατό θέμα.

Πες μας λίγα περισσότερο για αυτό τον διαγωνισμό

Είναι ένας ετήσιος διεθνής λογοτεχνικός διαγωνισμός στον οποίο μπορούν να λάβουν μέρος λογοτέχνες από χώρες μέλη της Κοινοπολιτείας. Οι συμμετοχές μπορούν να υποβληθούν σε αγγλικά, ελληνικά, κινέζικα, μαλαϊκά, μπεγκάλι, πορτογαλικά, σαμόα, σουαχίλι, ταμίλ και τουρκικά. Στην πρώτη φάση του διαγωνισμού επιλέγονται 5 περιφερικοί νικητές  από την Αφρική, την Ασία, την Ευρώπη/Καναδά, την Καραϊβική και τον Ειρηνικό. Στο τέλος ανακοινώνεται ο συνολικός νικητής για όλο τον διαγωνισμό.

Να πω ότι φέτος  έγιναν 5081 υποβολές από 50 χώρες της Κοινοπολιτείας και ότι στην πρώτη λίστα με τα 22 επικρατέστερα διηγήματα βρισκόταν και το διήγημα της Ερατώς Ιωάννου, επίσης από την Κύπρο. Να προσθέσω επίσης πως εγώ υπέβαλα το διήγημα μου στην Ελληνική γλώσσα και ότι αυτό μεταφράστηκε από τη Λίνα Πρωτοπαπά, η οποία με εξαιρετική ευαισθησία και προσοχή κατάφερε να κάνει μια σπουδαία μετάφραση και να αποδώσει το διήγημα εξαιρετικά στην Αγγλική γλώσσα.

Οι γυναίκες των αγνοούμενων στο επίκεντρο, πως τις προσεγγίζεις;

Στο διήγημα αναφέρομαι στο μετά, τι γίνεται δηλαδή όταν ανακαλύπτονται τα οστά των αγνοουμένων και επιστρέφονται στις γυναίκες που περίμεναν, τις συζύγους αλλά κυρίως τις μανάδες τους για να τα θάψουν. Προσπαθώ να δω λίγο πέραν της εικόνας που διαμορφώθηκε τόσο καιρό στο μυαλό μας, της τραγικής γυναίκας που κλαίει στα οδοφράγματα και στις αντι-κατοχικές εκδηλώσεις κρατώντας φωτογραφίες.  Στη γυναίκα που είχε γίνει αθέλητα ηρωίδα. Τι γίνεται τώρα που εκείνοι που ήταν αγνοούμενοι βρέθηκαν; Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν τελικά να βρεθούν; Τι γίνεται με τους αγνοούμενους από το Πραξικόπημα; Είναι όλες οι μανάδες το ίδιο ηρωικές; Είναι για όλους ο θάνατος ο ίδιος. Να σημειώσω επίσης πως η βραβευμένη ιστορία αποτελεί μέρος του τρίτου μου βιβλίου που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Πατάκη το Φθινόπωρο.

Έχουμε «λογοτεχνικά» ακόμα πολλά να πούμε για τον τόπο μας και την ιστορία του;

Έχουμε να πούμε πολλά ακόμα, πολλά να γράψουμε και να αφηγηθούμε. Η κάθε γενιά γράφει για τα δικά της τραύματα. Η δική μας η γενιά γράφει για τα δικά της τα τραύματα και τις δικές τις παρακαταθήκες. Νομίζω γενικότερα πως κάποιος όταν ξεκινά να γράψει καλύπτει πρώτα τις δικές του ανάγκες, τις δικές του αγωνίες και αν συνεχίζουμε να γράφουμε για τον τόπο μας και τον πόνο που βίωσε σημαίνει πως οι δικές μας ανάγκες και αγωνίες είναι ακόμα μεγάλες και οι πληγές ανοικτές. Οι δικές μου τουλάχιστον είναι και για αυτό συνεχίζω να γράφω για την Κύπρο και θα συνεχίσω μέχρι να νιώσω πως αυτό το θέμα έχει εξαντληθεί πρώτα από μέσα μου. Κι ας λένε κάποιοι ότι η Κύπρος λογοτεχνικά «δεν πουλά».

Αυτό που ήθελα ωστόσο να επισημάνω είναι πως ίσως πρέπει να βρούμε νέους τρόπους αφήγησης, νέες τεχνικές, ένα νέο τρόπο να μιλήσουμε για τα πράγματα, πιο μοντέρνο και πιο σύγχρονο λογοτεχνικά. Μερικές φορές δεν είναι μόνο αυτά που γράφουμε αλλά και πως τα γράφουμε που μετρά. Επίσης πιστεύω πως πέραν της θεματικής ένας λογοτέχνης πρέπει να αφουγκράζεται γενικότερα την εποχή του λογοτεχνικά, να διαβάζει και να ενημερώνεται.

Νομίζω πως οι γυναίκες δεν έχουν συχνά την ευκαιρία να ακουστούν όπως οι άντρες. Είναι ένα θέμα που με έχει απασχολήσει πολύ και νομίζω για αυτό γράφω. Θεωρώ πως η γυναικεία αφήγηση της ιστορίας, η γυναικεία μαρτυρία των ιστορικών γεγονότων, είναι απαραίτητη για να κατανοήσουμε τα πράγματα.

 

Προσεγγίζεις συνειδητά όλα αυτά τα θέματα κυρίως  μέσα από τις γυναίκες του τόπου, Κύπριες ασχέτως εθνικότητας. Έτσι είναι; Είναι κάτι που γίνεται πλέον πιο συνειδητά στη κυπριακή λογοτεχνία;

Νομίζω πως οι γυναίκες δεν έχουν συχνά την ευκαιρία να ακουστούν όπως οι άντρες. Είναι ένα θέμα που με έχει απασχολήσει πολύ και νομίζω για αυτό γράφω. Θεωρώ πως η γυναικεία αφήγηση της ιστορίας, η γυναικεία μαρτυρία των ιστορικών γεγονότων, είναι απαραίτητη για να κατανοήσουμε τα πράγματα. Προσωπικά με γοητεύει η απλή γυναικεία αφήγηση, η φωνής της γυναίκας της Κύπρου που ανεξάρτητα από εθνικότητα μαρτυρεί για όλα αυτά που έζησε, που δίνει μέσα από το παράδειγμα του χαμού του δικού της μικρόκοσμου την μεγάλη εικόνα της χαμένης πατρίδας.

Όσο για το αν γίνεται συνειδητά, πιστεύω πως οι Κύπριες συγγραφείς της δικής μου γενιάς συνειδητά δίνουν φωνή στις γυναίκες, δίνοντας στην φωνή τους μια άλλη προοπτική. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως τουλάχιστον οι παλιότερες γυναίκες συγγραφείς δεν επιχειρούσαν να αναδείξουν τον γυναικείο ψυχισμό.

Ποια η χρησιμότητα της τέχνης στην κατανόηση του Άλλου;

Νομίζω πως η τέχνη μας βοηθά να κατανοήσουμε τον Άλλο, μας δίνει το απαραίτητο πρίσμα, την απόσταση που χρειάζεται για να δούμε τα πράγματα αν όχι με αντικειμενικότητα τουλάχιστον με ψυχραιμία. Η τέχνη βοηθά και αυτόν που δημιουργεί να επουλώσει τις πληγές του και αυτόν που την λαμβάνει να νιώσει την ανακούφιση που προσφέρει η δημιουργία. Χρειάζονται τα πάντα για να επουλώσουμε τις πληγές μας, χρειάζεται να πούμε τις ιστορίες μας σαν παραμύθια για να μην τρομάξουμε. Στα «Έθιμα θανάτου», το διήγημα που βραβεύτηκε, μιλώ ακριβώς για τους μύθους, τις δοξασίες, την τέχνη της παράδοσης και πως αυτά μας βοηθούν να γιατρευόμαστε και να προχωρούμε. Ναι, αν δεν υπήρχε η τέχνη ίσως να μην μπορούσαμε να καταλάβουμε τον ‘Άλλο.