Λάνεια: Ένα παραδοσιακό χωριό, μια πολυπολιτισμική κοινότητα

Οι «Πολύχρωμες Πτήσεις», με πιλότο τη Χριστίνα Γεωργίου, στο ραδιόφωνο του «Άστρα», προσγειώνονται αυτή τη φορά στο χωριό Λάνεια της επαρχίας Λεμεσού.

Λέξεις κλειδιά για το χωριό:

• Κουμανταροχώρι
• Πολυεθνικό χωριό
• Παλιά σπίτια
• Τοιχοκολλημένες αφίσες
• Ληνοί
• Γραφικό χωριό
• Το χωριό της ζωγραφικής

Της Χριστίνας Γεωργίου

 

 

Στα τέλη του προηγούμενου μήνα, με συντροφιά τις βροχές και τις καταιγίδες αλλά και κρυφά χαμόγελα, οι «Πολύχρωμες Πτήσεις» ξεκίνησαν για ένα περίπατο από τα Κουμανταροχώρια, και συγκεκριμένα στο χωριό Λάνεια, το οποίο συναντάει κανείς λίγο πριν το χωριό Τριμίκλινη. Έτοιμες να ακούσουν από διάφορες φωνές των κατοίκων για τις ομορφιές του, για τα παλιά χρόνια στο χωριό, αλλά και για το σήμερα. Μπορεί κανείς να ονομάσει αυτό το χωριό ιστορικό, παραδοσιακό, ακόμα και το χωριό της ζωγραφικής.

Το πολυεθνικό στοιχείο της Λάνειας

Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού και οι καθημερινοί επισκέπτες δίνουν στην κοινότητα ζωή και φωνή, κάνοντάς το να παραμένει ένα χωριό το οποίο προσελκύει πολλούς Άγγλους, Γερμανούς, Ρώσους και Ισραηλινούς. Όπως μάθαμε, οι μόνιμοι κάτοικοι είναι 320 και πολλοί από αυτούς είναι άτομα από τις πιο πάνω χώρες. Αναζήτησαν, όπως είπαν οι κάτοικοι, την ηρεμία και την ξεγνοιασιά.

Ο κοινοτάρχης του χωριού και άλλοι δέκα περίπου κάτοικοι μάς καλωσόρισαν με το ζεστό τους χαμόγελο στο κεντρικό καφενεδάκι της Λάνειας. Ο κ. Μιχάλης Παπαελισσαίου, κοινοτάρχης του χωριού, χαρακτήρισε την κοινότητα πολυεθνική. Τι κάνει τους επισκέπτες να μένουν μόνιμα στο χωριό και να λεν πως η Λάνεια είναι το σπίτι τους;

Όπως ανέφερε ο κ. Μιχάλης, υπάρχει μια αρμονία σχέσεων μεταξύ αλλόγλωσσων και ντόπιων. Σημείωσε ότι κάθε Πέμπτη στο καφενείο του χωριού διοργανώνεται πρωτάθλημα σαΐτας, στο οποίο πρωταγωνιστούν συνήθως Άγγλοι. Κάθε Παρασκευή το καφενεδάκι αφιερώνεται αποκλειστικά για τους αλλόγλωσσους, μιλώντας και παίζοντας διάφορα επιτραπέζια. Ο κοινοτάρχης τόνισε ότι αυτές οι κινήσεις συγκρατούν τον κόσμο που προέρχεται από άλλες χώρες και αυτός είναι ο κύριος λόγος που προτιμούν να κατοικούν στη Λάνεια. Υπήρξαν πρόσφατες περιπτώσεις όπου ξένοι οι οποίοι κατοικούσαν στα γύρω χωριά εγκατέλειψαν το σπίτι τους και βρήκαν σπίτι στη Λάνεια.

Λάνεια, με μια λέξη παράδοση

Μια ακόμα ιδιαιτερότητα του χωριού είναι ότι οι κάτοικοι κατάφεραν να συγκρατήσουν τον πυρήνα του χωριού, δηλαδή το παλιό χωριό όπως ήταν πριν 200 και περισσότερα χρόνια. Ο κοινοτάρχης σημείωσε ότι στο χωριό δεν θα δει κανείς σιδερένια κάγκελα ούτε το λεγόμενο «σπριτς».  Αυτός που επιθυμεί να ανακαινίσει ή να κτίσει οποιοδήποτε κτίριο είναι υποχρεωμένος να ακολουθήσει τις οδηγίες της πολεοδομίας, οι οποίες κάνουν αναφορά στο «παραδοσιακό κτίσμα».

Με την επίσκεψη του χωριού θα δείτε πως η ιστορία και η παράδοση του κρύβονται σε αφίσες, οι οποίες είναι τοιχοκολλημένες στα στενά μα συνάμα μυστήρια σοκάκια του χωριού. Όπου σταθείς και όπου βρεθείς θα δεις αφίσες οι οποίες δείχνουν ολόκληρη την ιστορία της Λάνειας. Φωτογραφίες από τους παλιούς κατοίκους να εργάζονται, άλλες φωτογραφίες να δείχνουν τα πρώτα μέσα διακίνησης στο χωριό, αλλά και άλλες πολλές δραστηριότητές τους.

Ονομασία της Λάνειας

Αναφορικά με την ονομασία της κοινότητας υπάρχουν τρεις εκδοχές. Η πρώτη αφορά τον Θεό Διόνυσο, ο οποίος πέρασε με την κόρη του Λάνα από το συγκεκριμένο τότε χωριό. Γεύτηκε, όπως λέγεται, την κουμανταρία της κοινότητας, του άρεσε και είπε ότι θα δώσει στο χωριό το όνομα της κόρης του. Η δεύτερη εκδοχή αφορά τα λεγόμενα αρπακτικά πουλιά λάνιος και λάνεια που υπήρχαν τα παλιά χρόνια στην περιοχή. Η τρίτη και η επικρατέστερη εκδοχή έχει σχέση με τα βελανίδια. Βα-λάνεια, μιας και η κοινότητα ανέκαθεν είχε πολλά δέντρα δρυ.

Η κεντρική εκκλησία του χωριού

Στο κεντρικό καφενάκι του χωριού, της κυρίας Αθηνούλας και του κύριου Αντωνάκη, θα δει κανείς πως αυτό «στολίζεται» με την εκκλησία της Παναγίας. Χρονολογείται από το 1600 και το 1904 ανακαινίστηκε. Νωρίτερα ο κοινοτάρχης μας ανέφερε ότι μέσα στην εκκλησία φυλάγεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας του Βαλανά. Διευκρίνισε ότι η εικόνα βρέθηκε στην περιοχή με το όνομα «Βαλανάς» και ότι στην περιοχή εκείνη υπήρχαν πολλές βελανιδιές. Αυτό επιβεβαιώνει κιόλας την επικρατέστερη εκδοχή ονομασίας του χωριού. 

Ο πάτερ του χωριού Κωνσταντίνος ανέφερε ότι σύμφωνα με όσα άκουσε, η εικόνα βρέθηκε σε ένα αλώνι. «Τα βόδια δεν έμεναν μέσα στο αλώνι.  Έφευγαν. Τα επέστρεφαν πίσω αλλά αυτά επέμεναν. Τελικά οι κάτοικοι σκέφτηκαν ότι κάτι ιερό θα υπάρχει εκεί κάτω για να μην μένουν στον τόπο τους τα βόδια.  Πράγματι, βρήκαν την εικόνα μέσα σε ένα μπαούλο», ανέφερε ο πάτερ. Πρόσθεσε ακόμα ότι το 1959 αποφασίστηκε εκείνο το μέρος να γίνει παρεκκλήσι.

Πίσω στο χρόνο, μετρώντας… αντίστροφα

Ώρα να πάμε στα πιο παλιά χρόνια. Στα χρόνια όπου το ελαιοτριβείο και τα 23 τότε πιεστήρια σταφυλιών, οι λεγόμενοι δηλαδή ληνοί, η κάβα κρασιών και το τσαγκάρικο ήταν αυτά που έφερναν τα πολλά εισοδήματα στη Λάνεια.  Ο κ. Μιχάλης τόνισε ότι από τους 23 ληνούς παρέμενε ένας μόνο, όπου σύμφωνα με έρευνες είναι ο παλιότερος μα συνάμα γνήσιος ληνός σε όλα τα Βαλκάνια. Σημείωσε ότι υπάρχει ακόμα μια ομάδα νεότερων χωριανών, οι οποίοι ασχολούνται με την κουμανταρία, με τη διαφορά ότι τώρα έχει εκμοντερνιστεί. Τα πιεστήρια πλέον είναι μοντέρνα και υπάρχει το περιφερειακό εργοστάσιο, το οποίο παίρνει τα σταφύλια και κάνει εκεί όλη τη διαδικασία.

Όμως ο τρόπος ουσιαστικά εργασίας παραμένει ο ίδιος. Μαζεύονται τα ώριμα σταφύλια, μετά ανάλογα με την ηλιοφάνεια μένουν απλωμένα στον ήλιο για 10-15 ημέρες και μετά τα παίρνουν στο πιεστήριο. Το πιεστήριο τα πιέζει, παίρνει τον γλυκό χυμό και τον αποθηκεύουν για τουλάχιστον δύο χρόνια για εμφιάλωση.

Ο λάκκος του Κκολάτζη

Ο λάκκος του Κκολάτζη, στο πέρασμά μου για να φωτογραφίσω τα στολισμένα από λουλούδια παραδοσιακά σπίτια και ξωπόρτια, με έκανε να ρωτήσω τι ακριβώς βοηθούσε τους κατοίκους τα παλιά χρόνια. Ο πάτερ και ο νέος φίλος της παρέας μας, ο κ. Αντρέας, ανέφεραν ότι στο χωριό υπήρχαν δύο λάκκοι, οι οποίοι τροφοδοτούσαν τα περισσότερα σπίτια. Ο λάκκος του «Κκολάτζιη» και το λεγόμενο «Λατσιή». Σήμερα μπορεί κανείς να δει μόνο τον λάκκο του «Κκολάτζιη».

Το σχολείο και το τότε παρθεναγωγείο της Λάνειας

Οι «Πολύχρωμες Πτήσεις» έμαθαν για το παλιό σχολείο αλλά και για το τότε παρθεναγωγείο του χωριού. Το 1950, σύμφωνα με τους κατοίκους, οι μαθητές/τριες στο σχολείο έφταναν τους 60.  Νωρίτερα όμως, γύρω στο 1931, δημιουργήθηκε και το παρθεναγωγείο, το οποίο είχε διάρκεια ζωής μόνο τέσσερα χρόνια. «Τα χρόνια εκείνα, δυστυχώς, δεν άφηναν τα κορίτσια μέχρι την έκτη δημοτικού, γι’ αυτό και μειωνόταν ο αριθμός των μαθητριών», ανέφερε ο πάτερ. Οι μαθήτριες λοιπόν σταματούσαν το σχολείο για να βοηθούν στα χωράφια τους γονείς τους. Κάποιες μάθαιναν ράψιμο για να γίνουν μοδίστρες, ενώ το κύριο μέλημα ήταν για να προσέχουν τα μωρά, όπως είπε σιγανά ο κ. Τάσος, ο οποίος καθότανε ήσυχα στη γωνιά του τραπεζιού. 

Το τότε περιφερειακό δικαστήριο

Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο του χωριού είναι ένα παλιό κτίριο, το οποίο λειτουργούσε ως περιφερειακό δικαστήριο. Αργότερα, εφόσον σταμάτησε να λειτουργεί ως δικαστήριο, ενοικιάστηκε από τους Άγγλους αποικιοκράτες και έγινε αστυνομικός σταθμός, εξίσου και η διατήρηση του ονόματος μέχρι σήμερα «Police».

Λειτούργησε μέχρι το 1947 περίπου και αργότερα το αγόρασε η αγγλική κυβέρνηση. «Έκανε προσθήκες και συγκεκριμένα δύο δωμάτια τα οποία λειτουργούσαν σαν στάβλοι αλόγων, εφόσον εκείνον τον καιρό οι αστυνομικοί κυκλοφορούσαν με άλογα», ανέφερε ο κοινοτάρχης.

Τι κρύβεται πίσω από την ξεχωριστή-μικρή βιβλιοθήκη της Λάνειας

Τη βιβλιοθήκη της Λάνειας μπορεί κάποιος να τη συναντήσει σε ένα από τα δρομάκια της κοινότητας. Ένα μικρό δωματιάκι γεμάτο ελληνικά και ξενόγλωσσα βιβλία, τα οποία προσφέρουν στους ντόπιους και στους επισκέπτες μια δόση χαλάρωσης. Την πρωτοβουλία για δημιουργία αυτής της βιβλιοθήκης είχε ο ζωγράφος Michael Owen και η Jacqueline Owen, μία από τους ιδρυτές της Κυπριακής Εταιρείας Χορού.  

Γεννημένοι στην Αγγλία και στη Νέα Ζηλανδία, αντίστοιχα, κατοικούν στη Λάνεια από το 1973. Ανέφεραν χαρακτηριστικά ότι «δεν μπορούμε να ζήσουμε κάπου αλλού. Η Λάνεια είναι ο τόπος μας». Όπως δήλωσε η κ. Owen στις «Πολύχρωμες Πτήσεις», το έναυσμα για να ξεκινήσουν τη νέα ζωή τους στο χωριό ήταν το τότε ακατοίκητο σπίτι που αγόρασαν. «Το σπίτι που αγοράσαμε στην κοινότητα ήταν ακατοίκητο για 15 χρόνια. Το σπίτι ανήκε σε μια γιαγιά η οποία ήταν πολύ καλή η ψυχή της, όπως μας είπαν οι χωριανοί.  Διάβαζε στα παιδιά της κοινότητας και καθότανε κάτω από τις λάμπες του δρόμου διαβάζοντας. Άφησε πίσω της μια ωραία ατμόσφαιρα στο σπίτι και ξεκινήσαμε με αυτό», πρόσθεσε η κ. Owen.

Η κ. Owen με τη σκέψη της μας πήρε στα χρόνια της προσφυγιάς, αναφέροντας την προσπάθεια που έκανε για την απασχόληση των 200 προσφύγων από το Αργάκι που πέρασαν από το χωριό. Ως δασκάλα μπαλέτου λοιπόν, αποφάσισε να δημιουργήσει μια αίθουσα μπαλέτου στο σχολείο για να απασχολούνται κυρίως τα κορίτσια και οι μητέρες με μαθήματα κλασικού μπαλέτου. Η κ. Owen πρόσθεσε: «Όταν πηγαίνω Λεμεσό, βρίσκω άτομα και μου λεν: “Θυμάστε κυρία Jacqueline όταν κάναμε μαθήματα κλασικού μπαλέτου στη Λάνεια;” Νιώθω πολύ όμορφα».

Το ατελιέ και η γκαλερί του ζωγράφου Michael Owen

Οι «Πολύχρωμες Πτήσεις» επισκέφτηκαν την γκαλερί του κ. Michael με τους πίνακες ζωγραφικής, οι οποίοι εικονίζουν σημεία ενδιαφέροντος από διάφορες χώρες του κόσμου. Πριν αποχαιρετήσω τους καλλιτέχνες, το βλέμμα μου έπεσε σε ένα πίνακα ο οποίος απεικόνιζε το παλιό αεροδρόμιο Λευκωσίας. Αυτό μου αρκούσε.