Λεωνίδας Γαλάζης:  Η σύγχρονη κυπριακή ποίηση διαλέγεται με την καβαφική ποίηση σε εύρος και βάθος και διάρκεια

Συναντήσεις/ Ορίζοντας

 Λεωνίδας Γαλάζης:  Η σύγχρονη κυπριακή ποίηση διαλέγεται με την καβαφική ποίηση σε εύρος και βάθος και διάρκεια

 Ο Αντώνης Γεωργίου συζητεί με τον Λεωνίδα Γαλάζη, Πρόεδρο του Ομίλου Λογοτεχνίας και Κριτικής για το  Α΄ Επιστημονικό Συνέδριο του Ομίλου με θέμα «Καβάφης και Κύπρος»

 Προσθέτουμε μία ψηφίδα στη συνέχιση της προγενέστερης φιλολογικής διερεύνησης του θέματος «Καβάφης και Κύπρος»

Γιατί επιλέξατε τον Καβάφη και τη σχέση του με την Κύπρο για το Α΄ Επιστημονικό Συνέδριο του Ομίλου Λογοτεχνίας και Κριτικής;

Η επιλογή του θέματος «Καβάφης και Κύπρος» για το Α΄ Επιστημονικό Συνέδριο του Ομίλου Λογοτεχνίας και Κριτικής συνάδει με τον διακηρυγμένο στο Καταστατικό του Ομίλου μας σκοπό για την υλοποίηση δραστηριοτήτων που επικεντρώνονται όχι μόνο στην προβολή της κυπριακής λογοτεχνίας αλλά και της ευρύτερης νεοελληνικής, καθώς και στην εξέταση των μεταξύ τους σχέσεων. Ως εκ τούτου επιλέξαμε μιαν από τις πλέον εμβληματικές μορφές της νεοελληνικής ποίησης, με παγκόσμια εμβέλεια και απήχηση, για το Α΄ Επιστημονικό μας Συνέδριο.

Είναι η πρώτη φορά που μελετάται επιστημονικά και σε τόση έκταση η σχέση του Καβάφη με την Κύπρο;

Όχι, δεν είναι η πρώτη φορά που μελετάται επιστημονικά και σε τόση έκταση η σχέση του Καβάφη με την Κύπρο. Εκτός από το αφιέρωμα του περιοδικού Κύκλου το 1986, υπάρχουν και αφιερώματα άλλων λογοτεχνικών περιοδικών, όπως της Κυπριακής Βιβλιοφιλίας, των Μικροφιλολογικών και αρκετών άλλων περιοδικών, καθώς και άλλων εντύπων για τα οποία μπορεί ο ενδιαφερόμενος να βρει πληροφορίες σε βιβλιογραφικές εργασίες και άλλες μελέτες των Δημήτρη Δασκαλόπουλου, Νίκου Παναγιώτου, Λευτέρη Παπαλεοντίου, Μιχάλη Πιερή, Ανδρέα Χατζηθωμά κ.ά. Από την άλλη, το θέμα των σχέσεων του Καβάφη με τους Κύπριους λογοτέχνες της Αιγύπτου, καθώς και το θέμα των απηχήσεων της ποίησής του στη σύγχρονη κυπριακή ποίηση αποτέλεσε θέμα μαθημάτων, άρθρων και μελετών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, αλλά και μελετών από νεοελληνιστές και άλλους μελετητές. Επομένως, θεωρούμε ότι με το συνέδριό μας, προσθέτουμε σεμνά μία ψηφίδα στη συνέχιση της προγενέστερης φιλολογικής διερεύνησης του θέματος «Καβάφης και Κύπρος», χωρίς πάντως να επιθυμούμε να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι παραγνωρίζουμε την αξιόλογη προγενέστερη φιλολογική έρευνα γύρω από το ειδικό θέμα του συνεδρίου μας.

Οι ανακοινώσεις του συνεδρίου εντάσσονται σε έξι άξονες:

α) Καβάφης και Κύπριοι λογοτέχνες της εποχής του

β) Απηχήσεις της καβαφικής στην κυπριακή ποίηση

γ) Καβάφης και κυπριακή λογοτεχνική κριτική

δ) Η Κύπρος στην ποίηση του Καβάφη

ε) Ο «σχολικός» και «πανεπιστημιακός» Καβάφης

στ) Καβάφης, ΜΜΕ και διαδίκτυο (ιδίως κοινωνικά δίκτυα)

 «Σκέπτομαι και την Κύπρο όπου θα ήθελα να έλθω. Μελέτησα και έγραψα και αγαπώ τη νήσον σας»:  το απόσπασμα στη αφίσα του συνεδρίου προέρχεται από επιστολή του Καβάφη στον Κύπριο Μελή Ζαχαριάδη. Φαίνεται πως η Κύπρος και «το κυπριακόν ζήτημα» απασχολούσε τον ποιητή παρόλο που δεν επισκέφτηκε τελικά το νησί. Θα μπορούσατε, όσο περιεκτικά γίνεται και εν αναμονή του συνεδρίου, να προσδιορίσετε ποια ήταν η σχέση του Καβάφη με την Κύπρο;

 Μολονότι ο Καβάφης δεν επισκέφθηκε την Κύπρο, η σχέση του με το νησί μας αποτυπώνεται στην αλληλογραφία του, σε ορισμένα πεζά και ποιητικά του κείμενα, στα δημοσιεύματα κυπριακών εφημερίδων και άλλων εντύπων για το έργο και τη φυσιογνωμία του, τα οποία είναι ήδη γνωστά και έχουν κατά καιρούς σχολιαστεί από τους μελετητές του Καβάφη. Ακόμη είναι έκδηλη και στην ίδια τη Βιβλιοθήκη του όπου εντοπίζονται διάφορα βιβλία κυπρίων λογοτεχνών.

Είναι ευρέως γνωστό το δημοσίευμά του στην εφημερίδα Τηλέγραφος της Αλεξάνδρειας (9/21 Απριλίου 1893) «Το κυπριακόν ζήτημα», στο οποίο ο ποιητής, ανάμεσα σε άλλα, γράφει:

«Aς ελπίσωμεν ότι μίαν ημέραν οι πόθοι των Kυπρίων, ή ορθότερον, οι πόθοι των Eλλήνων όλων περί ενώσεως της νήσου μετά του Eλληνικού Bασιλείου θα εκπληρωθώσιν. Eν τη Mεγάλη Bρεττανία δεν εξέλειψαν εντελώς οι απόγονοι των ρεκτών ανδρών των αποδωσάντων την Eπτάνησον. Eν τη Mεγάλη Bρεττανία υπάρχει φιλοδίκαιος, πεφωτισμένη, και πανίσχυρος δημοσία γνώμη. Έπειτα ίσως βοηθήσωσι και αυτά τα πράγματα. H Kύπρος ήτις διά την Eλλάδα είναι μέγα βήμα προς τα πρόσω, διά την Aγγλίαν είναι βάρος, είναι δυσκολία τις, είναι πηγή φροντίδων».

Μολονότι, βέβαια, η σχέση του Καβάφη με την Κύπρο έχει εν μέρει μελετηθεί και διερευνηθεί, υπάρχουν περιθώρια για περαιτέρω ανάδειξή της και σ’ αυτό στοχεύει το συνέδριό μας.

Υπήρχαν και στην Κύπρο οι αντικαβαφικοί (με πιο γνωστό τον Γλαύκο Αλιθέρση) που αμφισβητούσαν την ποίηση του Καβάφη αλλά και εκείνοι (όπως ο Τεύκρος Ανθίας) που την επαινούσαν. Τελικά θεωρείτε πως ήταν/είναι έντονη η επιρροή της ποίησής του σε Κύπριους ποιητές; Υπάρχει κάποια διαφοροποίηση σε σχέση με το τι ισχύει γενικότερα στη νεοελληνική ποίηση;

Η σύγχρονη κυπριακή ποίηση διαλέγεται με την καβαφική ποίηση σε τόσο εύρος και βάθος και διάρκεια, ώστε οι διακειμενικές αυτές συναρτήσεις θα μπορούσαν να μελετηθούν εμπεριστατωμένα σε μια διδακτορική διατριβή. Οι τρόποι με τους οποίους η ποίησή μας δεξιώνεται την καβαφική ποίηση είναι πάρα πολλοί. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι από τη  μια έχουμε τα καβαφογενή ποιήματα στα οποία τα καβαφικά διακείμενα είναι εμφανή και στα οποία επιχειρείται η θεματική προέκταση του αρχικού ποιήματος ή η παρώδησή του ή ακόμη και ο κριτικός σχολιασμός του.  Από την άλλη, έχουμε τις λιγότερο εμφανείς και περισσότερο δυσδιάκριτες απηχήσεις της καβαφικής ποιητικής στην ποίησή μας, που εντοπίζονται στις δομές βάθους των ποιητικών κειμένων στην ποιητική σκηνοθεσία, στη ρητορική εκφορά, στην αφηγηματική δομή κ.λπ.

Εξίσου σημαντική είναι η απήχηση της καβαφικής ποίησης και σε άλλες τέχνες, όπως η ζωγραφική και το θέατρο.

Γιατί είναι σημαντικά τέτοια συνέδρια και ποιες είναι οι δυσκολίες στη διοργάνωση τους;

Η διοργάνωση ενός συνεδρίου είναι μια σύνθετη και επίπονη διαδικασία, αποτέλεσμα συλλογικής δουλειάς και συστηματικού προγραμματισμού. Ωστόσο, θεωρούμε ότι είναι σημαντικό να διοργανώνονται τέτοιου είδους επιστημονικές συναντήσεις, που συμβάλλουν στην προώθηση της νεοελληνικών σπουδών, καθώς και στην ανάπτυξη του επιστημονικού διαλόγου γύρω από θέματα και ζητήματα της λογοτεχνίας μας.

Ποια τα επόμενα σχέδια του Ομίλου;

Στα μελλοντικά μας σχέδια περιλαμβάνεται η έκδοση της ποιητικής ανθολογίας «Διακόσια χρόνια κυπριακής ποίησης», η διοργάνωση ενός συνεδρίου αφιερωμένου στον κορυφαίο νεοελληνιστή Γιώργο Κεχαγιόγλου, καθώς και η έκδοση του ετήσιου Δελτίου του Ομίλου Λογοτεχνίας και Κριτικής, με συνεργασίες των μελών μας. Συνεχίζεται ο Κύκλος Διαλέξεων «Τάσεις και αναζητήσεις στην ποίηση της Γενιάς της Εισβολής». Προγραμματίζεται η έκδοση των πρακτικών τόσο του καβαφικού συνεδρίου όσο και των διαλέξεων που βρίσκονται σε εξέλιξη. Τέλος, δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην προβολή της νεανικής λογοτεχνικής δημιουργίας.

«Καβάφης Και Κύπρος»

25 και 26 Σεπτεμβρίου

Επιστημονική Επιτροπή: Γιώργος Κεχαγιόγλου, Λεωνίδας Γαλάζης, Κυριάκος Ιωάννου

Οργανωτική Επιτροπή: Λεωνίδας Γαλάζης, Κυριάκος Ιωάννου, Φένια Κινικλή, Ηλιάδα Αδάμου

 

Επάνοδος από την Ελλάδα

Ώστε κοντεύουμε να φθάσουμ’, Έρμιππε.
Μεθαύριο, θαρρώ· έτσ’ είπε ο πλοίαρχος.
Τουλάχιστον στην θάλασσά μας πλέουμε·
νερά της Κύπρου, της Συρίας, και της Aιγύπτου,
αγαπημένα των πατρίδων μας νερά.
Γιατί έτσι σιωπηλός; Pώτησε την καρδιά σου,
όσο που απ’ την Ελλάδα μακρυνόμεθαν
δεν χαίροσουν και συ; Aξίζει να γελιούμαστε;

—αυτό δεν θα ’ταν βέβαια ελληνοπρεπές.

Aς την παραδεχθούμε την αλήθεια πια·
είμεθα Έλληνες κ’ εμείς — τι άλλο είμεθα; —
αλλά με αγάπες και με συγκινήσεις της Aσίας,
αλλά με αγάπες και με συγκινήσεις
που κάποτε ξενίζουν τον Ελληνισμό.

Δεν μας ταιριάζει, Έρμιππε, εμάς τους φιλοσόφους
να μοιάζουμε σαν κάτι μικροβασιλείς μας
(θυμάσαι πώς γελούσαμε με δαύτους
σαν επισκέπτονταν τα σπουδαστήριά μας)
που κάτω απ’ το εξωτερικό τους το επιδεικτικά
ελληνοποιημένο, και (τι λόγος!) μακεδονικό,
καμιά Aραβία ξεμυτίζει κάθε τόσο
καμιά Μηδία που δεν περιμαζεύεται,
και με τι κωμικά τεχνάσματα οι καημένοι
πασχίζουν να μη παρατηρηθεί.

A όχι δεν ταιριάζουνε σ’ εμάς αυτά.
Σ’ Έλληνας σαν κ’ εμάς δεν κάνουν τέτοιες μικροπρέπειες.
Το αίμα της Συρίας και της Aιγύπτου
που ρέει μες στες φλέβες μας να μη ντραπούμε,
να το τιμήσουμε και να το καυχηθούμε.

(1914) Από τα Κρυμμένα Ποιήματα με αναφορά στην Κύπρο