Λογικά ασυμβίβαστο

Του Σταύρου Τομπάζου*

Οι επικριτές της απόφασης του Πανεπιστηµίου Κύπρου να παραχωρήσει άδεια άνευ απολαβών στον καθηγητή Νιαζί Κιζίλγιουρεκ κατά τη διάρκεια της θητείας του ως ευρωβουλευτή βασίζονται σε µια συγκεκριµένη ερµηνεία του άρθρου 70 του Συντάγµατος, η οποία, ωστόσο, αν επικρατήσει, θα αποτελέσει κατάφωρη παραβίαση της αρχής της ισονοµίας και της ακαδηµαϊκής ελευθέριας που ισχύει σε κάθε ευνοµούµενη φιλελεύθερη δηµοκρατία.

Τι ακριβώς λέει το άρθρο 70;

«Η ιδιότης του βουλευτού είναι ασυµβίβαστος προς το αξίωµα του υπουργού ή του µέλους Κοινοτικής Συνελεύσεως ή δηµοτικού συµβουλίου, συµπεριλαµβανοµένου και του δηµάρχου, ή προς την ιδιότητα του ανήκοντος εις τας ενόπλους δυνάµεις ή τας δυνάµεις ασφαλείας της ∆ηµοκρατίας ή προς οιονδήποτε έτερον δηµόσιον ή δηµοτικόν αξίωµα ή θέσιν … Ο όρος “δηµόσιον αξίωµα ή θέσις” εν τω παρόντι άρθρω περιλαµβάνει οιονδήποτε αξίωµα ή θέσιν επ’ αµοιβή εν τη υπηρεσία της ∆ηµοκρατίας ή Κοινοτικής Συνελεύσεως, η αµοιβή της οποίας τελεί υπό τον έλεγχον είτε της ∆ηµοκρατίας είτε Κοινοτικής Συνελεύσεως, συµπεριλαµβανοµένου παντός αξιώµατος ή θέσεως εις οιονδήποτε νοµικόν πρόσωπον δηµοσίου δικαίου ή οργανισµόν δηµοσίας ωφελείας». 

Ας δεχτούµε ότι «η ιδιότης του βουλευτού» περιλαµβάνει και την ιδιότητα του ευρωβουλευτή, αφού αυτό προκύπτει από το άρθρο 16 του νόµου του 2004 «Περί εκλογής Μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου», το οποίο προνοεί ότι για το ασυµβίβαστο ισχύει για τον ευρωβουλευτή ό,τι και για τον βουλευτή. Μήπως αυτό σηµαίνει ότι το Πανεπιστήµιο έχει παρανοµήσει; Μα το άρθρο 70 ορίζει το δηµόσιο αξίωµα ή θέση ως «οιονδήποτε αξίωµα ή θέσιν επ’ αµοιβή».

Ο κ. Κιζίλγιουρεκ δεν είναι διπλοθεσίτης. ∆εν παίρνει ούτε σεντ από το Πανεπιστήµιο Κύπρου, αφού του παραχωρήθηκε άδεια άνευ απολαβών. Ούτε και συµµετέχει µε οποιοδήποτε τρόπο στις εργασίες του Πανεπιστηµίου Κύπρου: ∆εν διδάσκει και δεν συµµετέχει σε ερευνητικά πρόγραµµα, επιτροπές ή όργανα του Πανεπιστηµίου. Η άδεια άνευ απολαβών ισοδυναµεί, απλώς, µε την αναγνώριση του δικαιώµατος του κ. Κιζίλγιουρεκ να επιστρέψει στο Πανεπιστήµιο µε τη λήξη της θητείας του ως ευρωβουλευτή.

Σε στενά νοµικό επίπεδο, είναι δυνατό η φράση «οιονδήποτε αξίωµα ή θέσιν επ’ αµοιβή» να ερµηνευτεί και µε άλλον τρόπο, π.χ. κατά κανόνα αµειβόµενη είναι η όποια θέση αναφέρεται στον προϋπολογισµό έστω κι αν δεν αντιστοιχεί σε καµιά δαπάνη για την κρίσιµη περίοδο. Αν όµως ερµηνευτεί µε αυτόν τον στενό τρόπο η πρόνοια του Συντάγµατος, τότε το άρθρο 70 αντίκειται τόσο στην αρχή της ισονοµίας όσο και στην αρχή της ακαδηµαϊκής ελευθερίας, που αποτελούν αναπόσπαστες αρχές της φιλελεύθερης δηµοκρατίας.

Πώς είναι δυνατό ο πανεπιστηµιακός ιδιωτικού πανεπιστηµίου να απολαµβάνει το δικαίωµα του πολιτειακού αξιώµατος χωρίς να χάνει το δικαίωµα επιστροφής στη θέση του, ενώ ο πανεπιστηµιακός του ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύµατος στη χώρα να µην έχει το ίδιο δικαίωµα; Γενικότερα, γιατί ο δηµόσιος υπάλληλος να στερείται ένα δικαίωµα που ο ιδιώτης δικηγόρος π.χ. έχει; Μήπως ο ιδιώτης δικηγόρος δεν µπορεί να συµβάλει µε την ιδιότητά του ως βουλευτής ή από άλλη δηµόσια θέση ευθύνης (υπουργός, πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας κ.λπ.) στη διαµόρφωση συνθηκών που να ευνοούν τον ίδιο, π.χ. συµβάλλοντας στο στήσιµο µιας βιοµηχανίας «χρυσών» διαβατηρίων από την οποία κερδίζει το ιδιωτικό του γραφείο; Θέλουµε µια πολιτεία αυθαίρετων «νοµοταξικών» προνοµίων προ-νεωτερικής εποχής ή θέλουµε µια πολιτεία φιλελεύθερης δηµοκρατίας;

Αν το «ασυµβίβαστο» άφορα και σε πανεπιστηµιακούς δηµοσίων πανεπιστηµίων, τότε παραβιάζεται και η αρχή της ακαδηµαϊκής ελευθερίας, η οποία περιλαµβάνει αυτονοήτως το δικαίωµα εµπλοκής των πανεπιστηµιακών στα πολιτικά δρώµενα και την εκλογή ή διορισµό τους σε δηµόσιες θέσεις ευθύνης. Άλλωστε, όλα τα άλλα Κοινοβούλια και Υπουργικά Συµβούλια ευρωπαϊκών χωρών, καθώς και το Ευρωκοινοβούλιο, είναι γεµάτα µε πανεπιστηµιακούς, χωρίς να έχει τεθεί ποτέ θέµα «ασυµβίβαστου».

Συνεπώς από τα δύο το ένα: Ή το Πανεπιστήµιο δεν παρανοµεί και το άρθρο 70 είναι συµβατό µε τις θεµελιώδεις αρχές της φιλελεύθερης δηµοκρατίας, ή το Πανεπιστήµιο παραβιάζει το άρθρο 70, το οποίο όµως είναι ασυµβίβαστο µε τη λογική του κράτους δικαίου και τις θεµελιώδεις αρχές της φιλελεύθερης δηµοκρατίας. Το Πανεπιστήµιο Κύπρου δεν είναι βέβαια υπεράνω του νόµου. Ωστόσο ούτε ο νόµος είναι υπεράνω των θεµελιωδών και διεθνώς εµπεδωµένων αρχών της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δηµοκρατίας.

Αντί λοιπόν κάποιοι βουλευτές να ανεβάζουν τους τόνους και να κουνούν το δάκτυλο στο Πανεπιστήµιο Κύπρου, ας σπεύσουν να διορθώσουν τους νόµους που δεν συνάδουν µε τη λογική του κράτους δικαίου. Αρκετά µε το διεθνή διασυρµό της χώρας. Ας µην την εξευτελίσουµε άλλη µια φορά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

* Αναπληρωτής καθηγητής, Τµήµα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστηµών, Πανεπιστήµιο Κύπρου