Λογοτεχνική Γεωγραφία

Ανοιχτός ορίζοντας

του Θεόδωρου Γρηγοριάδη

Λογοτεχνική γεωγραφία

Γράφοντας μια ιστορία, πάντα έχουμε στο νου μας έναν τόπο. Η αφηγηματική πεζογραφία και ειδικά το μυθιστόρημα διαδραματίζεται σε οικείους χώρους που γνωρίζουμε ή αναπλάθουμε. Ωστόσο η λογοτεχνική γεωγραφία δεν ταυτίζεται με την κλασική, ακριβώς επειδή δεν την ενδιαφέρει η γεωγραφική αποτύπωση όσο η προσωπική καταγραφή του συγγραφέα.

Ενας συγκεκριμένος τόπος αποτελεί ασφαλές έδαφος για να τοποθετηθούν οι ιστορίες και οι χαρακτήρες μιας ιστορίας και εξαρτάται από τον συγγραφέα πώς θα εκμεταλλευτεί αυτός τις συνιστώσες του που δεν είναι πάντα γεωγραφικές. Στη γραφή προέχει ο λόγος, το ύφος που αμφίδρομα λειτουργούν με τον τόπο. Υπάρχουν επιβλητικοί τόποι που καθορίζουν το ύφος και την πλοκή μιας ιστορίας όπως οι μεγαλουπόλεις του κόσμου. Ωστόσο και σε ένα νησιώτικο χωριό του Παπαδιαμάντη χτίζεται μια αφήγηση το ίδιο συναρπαστικά, η λογοτεχνική γεωγραφία δεν αφορά εκτάσεις αλλά εσωτερικά τοπία. Ας μην ξεχνάμε ότι πολλές ιστορίες εκτυλίσσονται σε φανταστικούς ή επινοημένους τόπους που ούτε οι συγγραφείς δεν τις επισκέφτηκαν ποτέ.

Η προσωπική μου γεωγραφία σχετίζεται πάντα με τους τόπους που έζησα και μοιράστηκα εμπειρίες με τους άλλους. Κατά βάθος μιλάμε για μια δική μου ανθρωπογεωγραφία. Τα περισσότερα μυθιστορήματά μου διαδραματίζονται στη Βόρεια Ελλάδα, στα σύνορα αλλά και τα διαπερνούν. Φυσικά προστέθηκε και η Αθήνα στα τελευταία μυθιστορήματά μου. Ωστόσο επειδή ο τόπος καταγωγής είναι πάντα ο τόπος των νεανικών μας χρόνων πολύ συχνά θέλω να επιστρέφω εκεί.

Οι χαρακτήρες μου πάντα είναι συνυφασμένοι με τον τόπο τους. Ο ελληνικός βορράς είναι πιο ιδιόμορφος από τον νότο (αν εξαιρέσεις την πρωτεύουσα), επειδή δέχθηκε τους περισσότερους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και αυτή η ανάμειξη υπήρξε καθοριστική. Γεννήθηκα σε ένα χωριό της Καβάλας που ήταν μισό χριστιανικό και μισό μουσουλμανικό για αιώνες. Ο Πόντιος παππούς μου, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, εγκαταστάθηκε στην τουρκογειτονιά όπως την αποκαλούσανε. Αυτή η πολυφωνία του χωριού καθόρισε και τον τρόπο που γράφω.

Ο Ναύτης, το πιο αυτοβιογραφικό μου μυθιστόρημα, διαδραματίζεται στο Παγγαίο, στον τόπο καταγωγής μου, με τους μύθους και τις καθημερινές ιστορίες. Ξεκίνησα να το γράφω όταν μετακόμισα στην Αθήνα, ήταν η ανάγκη μου να επιστρέψω στον τόπο μου και να τον ξαναδώ με τη δική μου ματιά. Το ίδιο συνέβη και στα επόμενα μυθιστορήματα, το Παρτάλι με τη Θεσσαλονίκη της μεταπολίτευσης, ο Παλαιστής και ο Δερβίσης με την Ορεστιάδα, την Αδριανούπολη, την Κωνσταντινούπολη, η Ζωή μεθόρια με την Ξάνθη. Το πιο γεωγραφικό μου βιβλίο, οι Χάρτες, είναι μια συλλογή διηγημάτων με τέσσερις ενότητες: χωριά, πόλεις, ξενιτιές και ουτοπίες.

Ο τόπος της λογοτεχνίας φτιάχνεται με τα υλικά του συγγραφέα γι’ αυτό και ένα ηλιόλουστο μέρος μπορεί να είναι ο πιο σκοτεινός τόπος ενός μυθιστορηματικού χαρακτήρα. Ομως το ίδιο καθοριστικό είναι και η χρονική στιγμή που διαδραματίζεται μια ιστορία κι έτσι χρόνος και τόπος φτιάχνουν μαζί τη δική τους λογοτεχνική γεωγραφία.

Tο Βιβλιοτρόπιο και οι εκδόσεις Πατάκη σας προσκαλούν την Τετάρτη 23 Νοεμβρίου 2016 στις 19:30 στην εκδήλωση “Γεωγραφία της γραφής και λογοτεχνικοί τόποι” με τον συγγραφέα Θεόδωρο Γρηγοριάδη.

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο Κέντρο Λόγου και Τεχνών Τεχνοδρόμιο, Μουσείο «Το Πλουμιστό Ψωμί»