Μαγδαλένα Ζήρα: Κλασικά έργα φέρουν κάποτε τοξικά στερεότυπα

Συναντήσεις

Κλασικά έργα φέρουν κάποτε τοξικά στερεότυπα τα οποία δεν έχουν θέση στη σύγχρονη εποχή

Ο Αντώνης Γεωργίου συναντά τη Μαγδαλένα Ζήρα με αφορμή τη ΣΕΖΟΝ, μια πλατφόρμα αποτελούμενη από σειρά παραστάσεων και παράλληλων δράσεων με κοινή θεματική για το 2019-2021 τη γυναίκα. Θα ακολουθήσουν συναντήσεις και με άλλες σκηνοθέτιδες που λαμβάνουν μέρος στις δράσεις της ΣΕΖΟΝ.

Το θέατρο αντικατοπτρίζει συχνά την εποχή του. Πώς το (κλασικό) θέατρο αντικατοπτρίζει την κυρίαρχη αφήγηση για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία;

Οι μεγάλοι κλασικοί συγγραφείς, όπως ο Ευριπίδης, ο Σαίξπηρ, ο Ίψεν, ακόμα κι ο Αισχύλος και ο Σοφοκλής, συχνά στέκονται με κριτική ματιά απέναντι στην υποβάθμιση της γυναίκας, στο μισογυνισμό, στην κατάφωρη ανισότητα που χαρακτηρίζει την εποχή τους. Έχουν δραματοποιήσει πολλές φορές τις φοβερές συνέπειες αυτής της καταπίεσης και προκαλούν συχνά το κοινό τους, που στην περίπτωση των αρχαίων τραγικών ήταν ένα ανδρικό κοινό, να αναθεωρήσει τις στερεοτυπικές αντιλήψεις του για το φύλο: Άλκηστη, Μήδεια, Αντιγόνη, Κουκλόσπιτο, Έντα Γκάμπλερ, Όπως Σας Αρέσει, Με το Ίδιο Μέτρο, Μάκβεθ, ακόμα και Ορέστεια, είναι μερικά μόνο παραδείγματα έργων που έχουν ως κοινό άξονα μια τολμηρή πρόκληση προς τα έμφυλα στερεότυπα και την έμφυλη σύγκρουση. Η δυναμική και η τόλμη τους σε αυτό το θέμα είναι σχεδόν αξεπέραστη, γι’ αυτό μας προκαλούν ακόμα και σήμερα δέος και για αυτό ανατρέχουμε σε αυτά ξανά και ξανά.

Την ίδια στιγμή είναι αναπόφευκτο ότι σε πολλά κλασικά έργα συναντάμε, χωρίς ιδιαίτερο φίλτρο ή προβληματισμό, κάποιες στερεοτυπικές ή και ακόμα και μισογύνικες αντιλήψεις, συμπεριφορές ή δεδομένα της εποχής στην οποία γράφτηκαν, τα οποία οφείλουμε να αναγνωρίσουμε και να εξετάσουμε σε ένα σύγχρονο ανέβασμα.

Ένα κλασικό έργο, λόγω του φιλοσοφικού πλούτου, υψηλής καλλιτεχνικής αξίας και μεγάλου ειδικού βάρους το οποίο του προσδίδεται και μέσα από την καθοριστική θέση του στη διαμόρφωση της κοινής μας πολιτιστικής ταυτότητας, περιέχει έναν κίνδυνο. Ο κίνδυνος είναι να θεωρούμε την κάθε πτυχή της διάνοιας του έργου ως de facto σωστή και αναντίλεκτη. Είναι πολύ σημαντικό να υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας ότι τα έργα αυτά μιλούν στην εποχή τους και ως εκ τούτου φέρουν κάποιες φορές τοξικά στερεότυπα σε σχέση με τα φύλα (αλλά και σε σχέση με άλλα κοινωνικά και πολιτικά θέματα) τα οποία δεν έχουν θέση στη σύγχρονη εποχή. Πρέπει επίσης να θυμόμαστε πως ο τρόπος με τον οποίο κάνουμε θέατρο έχει αλλάξει: το σημερινό καλλιτεχνικό δυναμικό, αλλά και το κοινό, μπορεί και οφείλει να αντιπροσωπεύει ολόκληρη την κοινωνία.

Αυτή η απεικόνιση της γυναίκας πώς παρουσιάζεται στις σύγχρονες παραστάσεις; Χρειάζεται να αποδομηθεί και γιατί;

Κάθε σύγχρονο ανέβασμα κλασικού έργου νομίζω πρέπει να μιλά στην εποχή του, σε κάθε πτυχή του, όχι μόνο σε σχέση με το φύλο. Έτσι κάθε αναβίωση κλασικού έργου είναι και μια καινούργια ερμηνεία, μια διασκευή. Το θέατρο απευθύνεται στο τώρα.

Εσείς όταν επιλέγετε έργα ή όταν σκηνοθετείτε δίνετε ιδιαίτερη βαρύτητα σε αυτό το θέμα;

∆εν μπορώ να κάνω αλλιώς, αντιμετωπίζω ένα έργο μέσα από τα προσωπικά μου βιώματα, αναζητήσεις, προβληματισμούς, αναμετριέμαι με εσωτερικές, ψυχικές ανάγκες. Όπως νομίζω κάθε καλλιτέχνης. Απ’ την άλλη, οι παραστάσεις μας θέλω να πιστεύω προσπαθούν να περιέχουν ένα όραμα για μια αλλαγή στην κοινωνία μας.

Νιώθω συχνά ότι μέσα από αυτά τα μεγάλα κλασικά έργα, που γράφτηκαν από άντρες, ενώ εντοπίζεται το πρόβλημα της πατριαρχίας και οι τρομερές της συνέπειες, δεν βλέπουμε έναν ορίζοντα για αλλαγή προς το καλύτερο. ∆εν προτείνεται μια λύση, μάλλον δραματοποιείται ένα αδιέξοδο, μια «τραγική ανθρώπινη κατάσταση». Νιώθω ότι αυτό ισχύει ακόμα και στα φεμινιστικά έργα του Ίψεν. Αναρωτιέμαι δηλαδή πώς θα τέλειωνε η Έντα Γκαμπλερ, Το Κουκλόσπιτο, η Ορέστεια, η Μήδεια, η Δεσποινίς Τζούλη, το Με το Ίδιο Μέτρο, αν τα έγραφαν γυναίκες… Απλά ένας προβληματισμός, χωρίς να θέλω να μειώσω σε καμία περίπτωση την τεράστια αξία αυτών των έργων.

Οι παραστατικές τέχνες στην Κύπρο βλέπετε να διαιωνίζουν ή να αποδομούν έμφυλα στερεότυπα;

Νιώθω ότι στην Κύπρο δεν υπάρχει ακόμα αρκετός προβληματισμός σε σχέση με αυτό το θέμα όταν μιλάμε για αρχαία κλασικά έργα που στη χώρα μας έχουν μεγάλη πολιτισμική βαρύτητα.

Είναι αντίστοιχο αυτό της θέσης των γυναικών γενικότερα στην κυπριακή κοινωνία;

Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας σαν κοινωνία σ’ αυτό το θέμα. Ανισομισθία, μη ίση εκπροσώπηση στα κοινά, έλλειψη γυναικών σε ψηλές διευθυντικές θέσεις στον τομέα των τεχνών, σεξισμός στην καθημερινότητα… ∆εν τα βλέπουμε γιατί τα έχουμε τόσο συνηθίσει.

Τι πιστεύετε ότι πρέπει να κάνουμε για ξεπεραστούν προκαταλήψεις αιώνων στο χώρο του θεάτρου, αλλά και της κοινωνίας;

Πρώτα πρέπει να υπάρξει συνειδητοποίηση του προβλήματος και να αρχίσει ένας ειλικρινής διάλογος. Αν αναγνωρίσουμε το πρόβλημα και τις συνέπειές του, τότε μόνο μπορούμε να αρχίσουμε να δουλεύουμε προς την αλλαγή.

Η ιστορία της από τη ΣΕΖΟΝ: Γυναίκες 2019-2021

Πέντε χαρακτήρες από πέντε διαφορετικές ιστορικές στιγμές που άλλαξαν τον κόσμο μοιράζονται τη δική τους προσωπική μεταμόρφωση. Πέντε ηθοποιοί, τρεις σκηνοθέτες και δύο σκηνογράφοι συνεργάζονται για να μας αφηγηθούν την ιστορία της. Οι ιστορίες παρουσιάζονται το ίδιο βράδυ, σε διαφορετικούς συνδυασμούς κάθε φορά.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ: Σκηνοθεσία: Μαγδαλένα Ζήρα, Μαρία Κυριάκου, Αθηνά Κάσιου. Σκηνογραφία/ενδυματολογία: Λύδια Μανδρίδου, Κωνσταντίνα Ανδρέου.

Ερμηνεύουν: Νίκη ∆ραγούμη, Έλενα Καλλινίκου, Μαρίνα Μακρή, Παναγιώτα Παπαγεωργίου, Λένα Κάσιου.

Από 2 Απριλίου 2019, 8:30 μ.μ.

Χώρος | site – specific: H παράσταση θα παρουσιαστεί σε σπίτια φίλων. Μπορεί και στο δικό σας αν θέλετε.

Πληροφορίες/Κρατήσεις: (Για φιλοξενία στο σπίτι σας ή για να είστε φιλοξενούμενοι): τηλ. 99602428, 96500767