Μάιος 1958: Η έξαρση της μισαλλοδοξίας του Γρίβα

Ο Μάιος του 1958 αποτέλεσε τον πιο αιματοβαμμένο μήνα της τετραετούς δράσης της ΕΟΚΑ και της επίθεσης του Γρίβα εναντίον του ΑΚΕΛ.

Ο Γρίβας ήδη από τις αρχές της δράσης της Οργάνωσης είχε αρχίσει να σχεδιάζει το κτύπημα της Αριστεράς, όπως μαρτυρείται από τον ίδιο στα απομνημονεύματά του και σε επιστολές του.

Το έχουμε γράψει και το έχουμε αναλύσει πολλές φορές ότι οι λόγοι των δολοφονικών επιθέσεων, οι οποίες κορυφώθηκαν τον Μάιο του 1958, ήταν καθαρά ιδεολογικοί κι αυτό έχει τεκμηριωθεί επαρκώς χωρίς να υπάρξει καμία ουσιαστική ανατροπή των τεκμηρίων που έχουν παρατεθεί.

Σε αυτό το σημείωμα θα επικεντρωθούμε στην κατάθεση στοιχείων που αντλήσαμε από το βιβλίο του Σπύρου Παπαγεωργίου «Κυπριακή Θύελλα»*1

Ο αριθμός των δολοφονημένων Αριστερών

Είναι γνωστό ότι η ΕΟΚΑ, μέσω των Συνδέσμων Αγωνιστών, αλλά και οι ιστοριογράφοι του χώρου αρνούνται ότι έγιναν δολοφονίες για πολιτικούς λόγους κι επιμένουν στον ψευδή ισχυρισμό ότι εκτελέστηκαν όσοι πρόδιδαν τον αγώνα.

Ακόμα και σε αυτή την παραδοχή τους όμως δεν μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους στον αριθμό των δολοφονημένων. Από πλευράς του «Συνδέσμου Συγγενών Δολοφονηθέντων κατά την περίοδο του αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59» έχει δοθεί ένα αριθμός 19 δολοφονηθέντων από την ΕΟΚΑ.

Ο Σύνδεσμος διευκρινίζει ότι ο αριθμός αυτός δεν είναι ο τελικός, αφού στο αρχείο του είναι καταγραμμένες κι άλλες περιπτώσεις που δεν έχουν ξεκαθαρίσει ακόμη. Η μνήμη των 19 του καταλόγου έχουν αποκατασταθεί με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου στις 12 Δεκεμβρίου 2012.

Οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών αρχικά ισχυρίζονταν ότι «Δέκα από τα ογδόντα άτομα που εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ ήταν αριστερής πολιτικής απόκλισης, ενώ οι περισσότεροι από τους ογδόντα που εκτελέστηκαν ως προδότες προέρχονται από την επαρχία Λεμεσού».*2

Ωστόσο στην έρευνα των Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ, που έγινε τον Νοέμβριο του 2002 και κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2003 με τίτλο «Προδότες και εκτελεσθέντες στον απελευθερωτικό αγώνα 1955-1959 και ΑΚΕΛ», καταγράφονται τα ονόματα 8 δολοφονηθέντων αριστερών και σημειώνεται ότι: «Για τους πιο πάνω η ΕΟΚΑ ανέλαβε πλήρως την ευθύνη για την εκτέλεσή τους ως συνεργάτες των Αποικιοκρατών και δεν θεωρείται σκόπιμο ούτε υπάρχουν σχετικοί φάκελοι για να παρουσιαστούν. Αλλά και αν ακόμα υπάρχουν, δεν πρόκειται να στηθούν δικαστήρια». *3

Σημειώνεται επίσης ότι οι περισσότεροι δολοφονηθέντες προέρχονταν από την επαρχία Αμμοχώστου.

Από τα πιο πάνω στοιχεία διαπιστώνουμε ότι οι 10 έγιναν 8 και οι περισσότερες δολοφονίες γράφουν ότι έγιναν στην επαρχία Αμμοχώστου.

Τον Μάιο του 1958 δολοφονήθηκαν πέντε στελέχη της Αριστεράς:

Κυριάκος Πατατάς από την Πηγή Αμμοχώστου 6.5.1958.

Σάββας Μένοικος από τις Γούφες Αμμοχώστου 23.5.1958.

Δημήτρης Μάτσουκος από τη Γύψου Αμμοχώστου 23.5.1958.

Ανδρέας Σακκάς από τα Πέρα Ορεινής Λευκωσίας 25.5.1958.

Παναγιώτης Στυλιανού από την Αχερίτου Αμμοχώστου 29.5.1958.

Σημειώνεται ότι οι δολοφονίες των Μένοικου και Στυλιανού ήταν οι πιο αποτρόπαιες, αφού επρόκειτο περί κανιβαλισμού, ο μεν πρώτος δολοφονήθηκε μέχρι θανάτου με λιθοβολισμό και ο δεύτερος κατακρεουργήθηκε με ρόπαλα, στα οποία είχαν καρφώσει πάνω τους μεγάλες βελόνες.

Υπερβολικός ζήλος για εκτελέσεις

Η ΕΟΚΑ ίσως να είναι μία από τις οργανώσεις που εκτέλεσε τόσους πολλούς ανθρώπους χωρίς να υπάρχει τεκμηριωμένη κατηγορία, εκτός ορισμένων εξαιρέσεων.*4

Για το θέμα αυτό ο Σπ. Παπαγεωργίου αναφέρεται μεν σε εκτελέσεις πρακτόρων των Άγγλων, αλλά σημειώνει ότι: «Δυστυχώς όμως, εξ ελαφρότητος ή κακώς νοουμένου ζήλου, εσημειώθησαν απαράδεκτοι ακρότητες, όπως η εκτέλεσις ιεροψάλτου κατά την ώρα της θείας λειτουργίας εις Κυθραίαν, ή ο φόνος ανθρώπων οι οποίοι ουδέποτε έβλαψαν τον Αγώνα». Ο προσεκτικός μελετητής αντιλαμβάνεται ότι σε αυτό το κείμενο ο συγγραφέας αντιφάσκει με τον εαυτό του, αφού από τη μια μιλά για εκτελέσεις πρακτόρων των Άγγλων και στην ίδια παράγραφο αναφέρει ότι έγιναν δολοφονίες ανθρώπων που ουδέποτε έβλαψαν τον αγώνα!*5

Θλιβερή υπόθεση των δολοφονιών

Ο Παπαγεωργίου σημειώνει ακόμα ότι από τις αρχές του αγώνα ο Γρίβας ανυπομονούσε να αρχίσει τις εκτελέσεις.

Γράφει ότι στις 17 Μαΐου «δια διαταγής του ζητεί “να περατωθούν αι προκαταρκτικαί εργασίαι δια την εκτέλεσιν των προδοτών”. Επίσης αναφέρει προς τους τομεάρχας ότι αι μελέται δια την εκκαθάρισιν των προδοτών πρέπει να του υποβληθούν το ταχύτερον».*6

Βέβαια σε αυτή την περίπτωση ο Γρίβας αναφερόταν σε ύπαρξη προδοτών, ιδιαίτερα μέσα στην οργάνωση και όχι εκτός αυτής, σύμφωνα με το Ημερολόγιό του.

Ο Παπαγεωργίου σημειώνει ακόμη ότι: «Κατά την τετραετήν σχεδόν διαδρομήν του αγώνος, η από πάσης απόψεως θλιβερά αυτή υπόθεσις της εκτελέσεως προδοτών, ή και αντιφρονούντων προς την ΕΟΚΑ, επρόκειτο να επαναληφθεί πολλάς φοράς». *7

Σημειώνουμε κι εδώ τον διαχωρισμό προδοτών κι αντιφρονούντων. Ο συγγραφέας δεν κάνει τυχαία αυτό τον διαχωρισμό, αφού αν διαβάσουμε πίσω από τις λέξεις, ουσιαστικά παραδέχεται ότι έγιναν εκτελέσεις ανθρώπων που μπορεί να εκδήλωναν απλώς την αντίθεσή τους στη μορφή του αγώνα. Και το λέμε αυτό αφού έχουμε υπόψη μας ότι ο ίδιος πάλεψε για την αποκατάσταση του δολοφονημένου Δημήτρη Γράβαρη στην Αγλαντζιά.

Ο Γρίβας ήθελε εξόντωση των κομουνιστών

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πλέον, αφού είναι τεκμηριωμένο πέραν πάσης αμφιβολίας με ντοκουμέντα ότι ο Γρίβας ήθελε να εξοντώσει το ΑΚΕΛ.

Σωρεία στοιχείων, αναφορών και ντοκουμέντων περιέχονται στο βιβλίο του γράφοντος «Διμέτωπος ο Αγών» που εκδόθηκε το 2016. Στο βιβλίο αυτό καταγράφονται αρκετές αναφορές του Γρίβα ότι επιδίωκε την εξόντωση του ΑΚΕΛ ως πολιτική οντότητα, ώστε να μην μπορεί με τη λύση του Κυπριακού να επηρεάζει τα πολιτικά πράγματα του τόπου.

Ο Παπαγεωργίου ενισχύει αυτή τη θέση γράφοντας ότι ο Γρίβας ήθελε να βάλει χέρι στους κομουνιστές και το επιχείρησε πολλές φορές αυτό. Και βρήκε αντίδραση τόσο από τον Μακάριο όσο κι από άλλους σε Κύπρο και Ελλάδα.

Ο Γρίβας βάσιζε τους φόβους του και σε λάθος πληροφορίες, όπως πληροφορίες ότι το ΑΚΕΛ ετοίμαζε επιθέσεις με βόμβες εναντίον των Άγγλων σε αντιπερισπασμό των ενεργειών της ΕΟΚΑ*8 και ότι οι ενέργειες αυτές θα γίνονταν στην περιοχή της Λεύκας.

Και συμπληρώνει τα εξής σημαντικά: «Ο Διγενής εφοβείτο την ανάληψιν επαναστατικού ρόλου υπό άλλων πλην της καταστάσεως της οποίας ηγείτο ο ίδιος. (…) Υποπτεύετο ο αρχηγός της ΕΟΚΑ ότι οι Κύπριοι κομμουνισταί, στερούμενοι μαχητικής πείρας, θα ήθελαν να φέρουν εις Κύπρον ως εκπαιδευτάς κομουνιστικά στελέχη εξ Ελλάδος».*9

Τα όπλα της… ΛΟΕΛ

Ο Γρίβας έδινε πίστη σε κάθε πληροφορία που του ενίσχυε τους φόβους και τις εμμονές του.

Μια τέτοια πληροφορία δόθηκε στον Γρίβα από έναν αριστερό πληροφοριοδότη αγνώστου ονόματος και εγκυρότητας, σημειώνει ο Παπαγεωργίου, «ο οποίος έγραφεν ότι οι ομόφρονές του απεφάσισαν να οργανωθούν και να πλήξουν αφ’ ενός τους Άγγλους δια σαμποτάζ, αφ’ ετέρου δε να αντιπαραταχθούν εις την ΕΟΚΑ.

Συναφώς, αναφέρετο, ό,τι όπλα θα εισήγεν η αριστερά εταιρεία ΛΟΕΛ εκ της Τσεχοσλοβακίας ή τοιαύτα, θα εξασφαλίζονταν μέσω της ΕΔΑ».*10

Τίποτε δεν αποδείχθηκε βάσιμο

Πολλές φορές έχουμε αναφερθεί στις εμμονές και τις ιδεοληψίες του Γρίβα, οι οποίες τον οδηγούσαν σε ευθεία σύγκρουση με την κυπριακή Αριστερά.

Χωρίς κανένα ουσιαστικό στοιχείο έστησε ένα ολόκληρο κύκλωμα προπαγάνδας κατηγορώντας το ΑΚΕΛ ως προδοτικό, σε σημείο που αρκετοί ανιστόρητοι ή προπαγανδιστές εξακολουθούν να το πιστεύουν μέχρι σήμερα.

Ο Γρίβας έκτισε πάνω σε αυτή την προπαγάνδα για να δικαιολογήσει την ένοπλη επίθεση εναντίον του ΑΚΕΛ, την οποία οργάνωνε από πολύ νωρίς.

Διότι, όπως έγραφε στον Α. Αζίνα, ο αγώνας έφτανε στο τέλος του και οι κομμουνιστές δεν θα έπρεπε να είχαν λόγο στο κράτος που θα δημιουργείτο. *11

Κλείνουμε αυτό το σημείωμα με την επισήμανση – παραδοχή του Σπ. Παπαγεωργίου:

«Πάντως, πρέπει να ομολογηθή, ότι μέχρι πέρατος του Αγώνος ουδέν στοιχείον εκ των ανωτέρω αποδείχθη βάσιμον. Οι Κύπριοι κομμουνισταί ούτε όπλα εισήγαγον, ούτε μαχητικάς ομάδας συνεκρότησαν, ούτε τους Άγγλους έπληξαν, αλλ’ ούτε και κατά των αγωνιστών του Διγενή αντέστησαν, όσο και αν διεφώνουν προς την δυναμικήν μέθοδον του Αγώνος».*12

Αυτή η αναφορά του Σπ. Παπαγεωργίου αποτελεί ακόμα μια πιστοποίηση πως για όσα κατηγορήθηκε τότε το ΑΚΕΛ και κάποιοι τα συντηρούν μέχρι σήμερα, δεν είχαν και δεν έχουν καμία δόση αλήθειας. Στο επόμενο σημείωμα θα αναφερθούμε στις αντιδράσεις που προκλήθηκαν από τις επιθέσεις του Γρίβα εναντίον της Αριστεράς.

*1 Ο πολυγραφότατος Σπ. Παπαγεωργίου ήταν αγωνιστής της ΕΟΚΑ και στενός συνεργάτης του Γρίβα, ενώ στην περίοδο της ΕΟΚΑ Β ήταν ο θεωρητικός της οργάνωσης. Επίσης, την περίοδο του πραξικοπήματος διορίστηκε ως κυβερνητικός εκπρόσωπος της πραξικοπηματικής κυβέρνησης Ν. Σαμψών.

*2 Ανακοίνωση προέδρου του «Συμβουλίου Ιστορικής Μνήμης ΕΟΚΑ» Ανδρ. Αγγελόπουλου, «Φιλελεύθερος» 11 Ιουνίου 1997.

*3 Έρευνα Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-59, σελ. 13.

*4 Κάποιοι λένε ότι σε όλα τα επαναστατικά κινήματα υπήρξαν τέτοιες περιπτώσεις, αλλά τουλάχιστον σε άλλες περιπτώσεις ζητήθηκε συγγνώμη προς τις οικογένειες όσων σκοτώθηκαν άδικα, κάτι που δεν εννοούν να κάνουν οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών.

*5 «Κυπριακή Θύελλα» σελ. 131. *6 Στο ίδιο, σελ. 313.

*7 Στο ίδιο σελ. 360. *8 Στο ίδιο, σελ. 304, 305. *9 Στο ίδιο, σελ. 305. *10 Στο ίδιο, σελ. 606.

*11 Αυτό είναι ακόμα μια απόδειξη ότι από νωρίς ο Γρίβας ήξερε ότι ο στόχος του απέτυχε και η Κύπρος θα γινόταν ένα ανεξάρτητο κράτος και δεν θα ενωνόταν με την Ελλάδα.  *12 Στο ίδιο, σελ. 606.

Επιμέλεια: Μιχάλης Μιχαήλ