Μάλτα, από το «οικονομικό θαύμα» στο «κράτος μαφία»

Μία δημοσιογράφος που ερευνούσε και κατήγγειλε τη διαφθορά δολοφονείται από έκρηξη βόμβας έξω από το σπίτι της. Η έρευνα για τη δολοφονία της είναι υποτυπώδης. Οι μηχανισμοί της Δικαιοσύνης και της Αστυνομίας είναι απρόθυμοι να κινηθούν. Και στην κυβέρνηση ξεφυσάνε με ανακούφιση.

Κάθε άνθρωπος που θα ακούσει την παραπάνω περιγραφή θα σκεφτεί κατά πάσα πιθανότητα μια χώρα της Λατινικής Αμερικής. Το πολύ – πολύ, μια αντολικο-ευρωπαϊκή ή βαλκανική. Κι όμως, η χώρα της περιγραφής, όχι μόνο ανήκει στο δυτικό αξιακό και οικονομικό σύστημα, αλλά είναι και μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μάλιστα, του σκληρού πυρήνα της, της Ευρωζώνης.

 

Ο λόγος για τη Μάλτα και τη δημοσιογράφο, Ντάφνι Καρουάνα Γκαλίζια, θύμα της πιο εμβληματικής δολοφονίας δημοσιογράφου σε ευρωπαϊκό έδαφος, με σκοπό τη φίμωσή της. Οι μόνοι που δεν τα παράτησαν ήταν η οικογένειά της. Κάθε μέλος της ξεκίνησε μια εκστρατεία σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, με αιχμή τις δημοσιογραφικές οργανώσεις, για να αποδοθεί δικαιοσύνη και οι θύτες -με οποιαδήποτε εμπλοκή και σε κάθε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο- να λογοδοτήσουν.

Ο αγώνας αυτός έχει αρχίσει να δείχνει τα πρώτα θετικά αποτελέσματα. Και, όπως διαπιστώνει το Spiegel, δύο χρόνια μετά τη δολοφονία της δημοσιογράφου, το τεράστιο, δύσοσμο βάθος της διαφθοράς στη Μάλτα είναι αδύνατον πλέον να αγνοηθεί.

 

«Όπου κι αν κοιτάξεις γύρω υπάρχουν απατεώνες»…

 

«Όπου κι αν κοιτάξεις γύρω υπάρχουν απατεώνες. Η κατάσταση είναι απελπιστική». Αυτή ήταν η τελευταία ανάρτηση που έκανε η Δάφνη στο δημοφιλές blog της, στις 16 Οκτωβρίου του 2017, μόλις 24 λεπτά πριν δολοφονηθεί. Από εκείνη τη στιγμή, η ζωή της Κορίννε Βέλα, της αδελφής της Δάφνης, θα άλλαζε για πάντα. «Η Δάφνη βασικά έγινε η δουλειά μου. Δεν ασχολούμαι με τίποτε άλλο τα τελευταία δύο χρόνια, λέει στο Spiegel.

Η Γκαλιζία ήταν ήδη διάσημη στη χώρα της πολύ πριν το τραγικό τέλος της. Διαχειριζόταν ένα blog αποκαλύψεων με βάση, αλλά όχι μόνο, τα «Panama Papers». Κάποιες από τις αναρτήσεις της μετρούσαν περισσότερες από 400.000 θεάσεις, σε μια χώρα που μετρά κάτω από μισό εκατομμύριο κατοίκους. Όλοι γνώριζαν λοιπόν τη Δάφνη. Κάποιοι τη φοβούνταν και κάποιοι άλλοι τη μισούσαν. Μέχρι θανάτου, όπως προέκυψε. «Όταν δολοφονήθηκε η Δάφνη, ορισμένοι έγραψαν στα κοινωνικά δίκτυα ότι η μάγισσα επιτέλους πήρε αυτό που της άξιζε» λέει η Βέλα.

Ενώ η επίσημη έρευνα των Αρχών «σερνόταν» εξαρχής, σύσσωμη η οικογένεια της Γκαλιζία ξεκίνησε τον αγώνα της σε κάθε επίπεδο και με κάθε τρόπο: Διαμαρτυρίες στην κυβέρνηση, παρεμβάσεις στα θεσμικά ευρωπαϊκή όργανα, ομιλίες σε δημοσιογραφικά συνέδρια. Η αστυνομία συνέλαβε τρεις υπόπτους, πρώην κατάδικους, που θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να είναι υπεύθυνοι λόγω του ποινικού τους μητρώου και λόγω ενδείξεων που φάνηκαν να δείχνουν προς την κατεύθυνσή τους. Αλλά δεν υπήρχε προφανές κίνητρο. Γιατί  αυτοί οι άνθρωποι θα σκότωναν μια δημοσιογράφο; Η Γκαλιζία δεν είχε γράψει ποτέ λέξη γι’ αυτούς. Ποιος ήθελε νεκρή μια διακεκριμένη δημοσιογράφο;

Τώρα, λίγο περισσότερο από δύο χρόνια μετά τη δολοφονία, τα πράγματα ξαφνικά άρχισαν να κινούνται γρήγορα. Πριν δύο εβδομάδες συνελήφθη στο γιοτ του ο επιχειρηματίας και μέλος μιας από τις πλουσιότερες οικογένειες της Μάλτας, Γιόργκεν Φένεχ, την ώρα που, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ετοιμαζόταν να εγκαταλείψει το νησί. Αυτή τη στιγμή του έχουν αποδοθεί κατηγορίες συνέργειας στη δολοφονία, με τον ίδιο να τις αρνείται, παρά τις περί του αντίθετου καταθέσεις μαρτύρων. Ωστόσο, έχει κατηγορήσει τον προσωπάρχη της κυβέρνησης, Κιθ Σέμπρι, ότι συμμετείχε στη δολοφονία. Ο Σέμπρι παραιτήθηκε την περασμένη εβδομάδα, παρότι επέμεινε ότι είναι αθώος.

Αλλά και ο πρωθυπουργός της χώρας, Τζόζεφ Μουσκάτ, ανακοίνωσε την πρόθεσή του να παραιτηθεί τον ερχόμενο Ιανουάριο. Η αντιπολίτευση τού πρότεινε να μην περιμένει τόσο πολύ και να εγκαταλείψει τώρα το πρωθυπουργικό γραφείο. Την ίδια άποψη έχουν και οι διαδηλωτές που βρίσκονται σε διαρκή κινητοποίηση την τελευταία εβδομάδα, πετώντας αυγά στον πρωθυπουργό, ψεύτικα χαρτονομίσματα έξω από το κοινοβούλιο,  φωνάζοντας «μαφία», ενώ, τη Δευτέρα, περίπου 40 ακτιβιστές εισέβαλαν στο κτίριο του 16ου αιώνα στο κέντρο της Βαλέτας, που στεγάζει την έδρα του πρωθυπουργού, κρατώντας τύμπανα, σφυρίχτρες, σημαίες και ντουντούκες και πραγματοποιώντας καθιστική διαμαρτυρία, εμποδίζοντας την είσοδο στο κτίριο και ζητώντας την παραίτηση του Μουσκάτ, ο οποίος δεν βρισκόταν εκεί την ώρα της διαμαρτυρίας.

Οι παραπάνω εικόνες κάθε άλλο παρά συνηθισμένες ή, ακόμη περισσότερο αναμενόμενες, ήταν για την κυβέρνηση του Μουσκάτ. Η Μάλτα, το μικρότερο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παραμένει γενικά μακριά από τα πρωτοσέλιδα. Πριν από δυόμισι χρόνια, το Spiegel και άλλα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης που συνεργάζονται με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας (EIC) δημοσίευσαν τα γνωστά και ως «αρχεία της Μάλτας», τα οποία αποκάλυψαν πώς οι γερμανικές εταιρείες κατάφεραν να γλιτώσουν φόρους εγκαθιστώντας την έδρα τους στο νησί. Πέρα από αυτό, όμως, η χώρα απολάμβανε μια ιδιότυπης «ασυλίας».

Όχι ανεξήγητα. Πλέον, οι σχέσεις μεταξύ των μεγαλο-επιχειρηματιών του νησιού, των πολιτικών και του οργανωμένου εγκλήματος έχουν αρχίζει να γίνονται ορατές και να τεκμηριώνουν πως η Μάλτα λειτουργεί με διαφορετικούς «κανόνες» από την υπόλοιπη ΕΕ. Το Spiegel λέει ότι ο διαχωρισμός των εξουσιών στη χώρα φαίνεται να είναι σε μεγάλο βαθμό ανύπαρκτος, με την αστυνομία να υπακούει στις εντολές των πολιτικών και την Υπηρεσία Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες να γυρίζει την πλάτη ακριβώς σε αυτό που θα έπρεπε να ελέγχει και να διώκει.

 

Ένα οικονομικό θαύμα;

 

Η ένταξη στην ΕΕ έκανε κάποιους Μαλτέζους πολύ πλούσιους. Κτίρια χτίζονται παντού, οι τιμές των ακινήτων αυξάνονται εδώ και χρόνια, κυκλοφορεί ένας αξιοσημείωτος αριθμός γερμανικών πολυτελών αυτοκινήτων στους δρόμους και στη δημοφιλέστερη εμπορική λεωφόρο, τη Republic Street, ακριβά κοσμηματοπωλεία απευθύνονται σε χοντρά πορτοφόλια, με διάσημες ακριβές μάρκες, όπως η Rolex, να έχουν δικά τους κατάστημα εκεί.

Δεν είναι τίποτα λιγότερο από ένα οικονομικό θαύμα. Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, η Μάλτα «ήταν μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες χώρες στην ΕΕ», έγραψε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο τον Φεβρουάριο. «Η Μάλτα επωφελείται από ένα ανθηρό οικονομικό κλίμα», έγραψε το Συμβούλιο της Ευρώπης. Και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημείωνε επίσης την οικονομική άνθηση του νησιού, γράφοντας ότι βασικοί δείκτες όπως το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, το ποσοστό απασχόλησης και το πλεόνασμα του προϋπολογισμού αυξάνονταν εδώ και χρόνια. Οι δε ετήσιοι ρυθμοί ανάπτυξης κυμαίνονται μεταξύ 6 και 7%. Πού αλλού υπάρχουν αυτές οι επιδόσεις στην Ευρώπη;

Με τέτοια εικόνα, ο πρωθυπουργός Τζόζεφ Μουσκάτ, ο οποίος έχει αναλάβει καθήκοντα από το 2013, πιθανότατα δεν φαντάστηκε ότι η θητεία του θα λήξει σύντομα. Υπό την πρωθυπουργία του, ο ηλεκτρονικός τζόγος, οι πάροχοι χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και οι κατασκευαστές ακινήτων ουσιαστικά «ανέλαβαν» το νησί, χωρίς το βάρος ιδιαίτερα αυστηρών κανονισμών ή κρατικών αξιωματούχων με ζήλο για τη δουλειά τους. Επειδή πολλοί κάτοικοι της Μάλτας επωφελήθηκαν από την κατάσταση αυτή, ο 45χρονος πρωθυπουργός ήταν δημοφιλής. Τόσο, που ακόμη και το σκάνδαλο των Panama Papers, δεν ήταν ικανό να τον βλάψει.

Σε άλλες χώρες, πολιτικοί ηγέτες αναγκάστηκαν να παραιτηθούν λόγω των συνδέσεών τους με τη δικηγορική εταιρεία Mossack Fonseca, το δικηγορικό γραφείο στον Παναμά, το οποίο εμπλέκεται στο εκτεταμένο σύστημα φοροδιαφυγής, το οποίο αποκαλύφθηκε από τα «Panama Papers». Αλλά στη Μάλτα, ήταν απλώς business as usual, σαν να μην είχε συμβεί τίποτα. Έτσι, τόσο ο Σέμπρι, όσο και ο υπουργός Τουρισμού, Κόνραντ Μίτζι παρέμειναν στις θέσεις τους, παρόλο που κατείχαν υπεράκτιες εταιρείες στον Παναμά, με τα ίχνη του χρήματος να οδηγούν σε «περίεργες» επιχειρηματικές συμφωνίες. Για επίσημες έρευνες και εξεταστικές επιτροπές στη Βαλέτα, ούτε λόγος.

 

Γρηγόρης Ν. Θεοχάρη από το tvxs.gr (απόσπασμα)

 

Ο παράδεισος της διεθνούς ολιγαρχίας

 

Αλλά αυτό που δεν έκαναν οι αρμόδιες Αρχές, αποφάσισε να το κάνει η Δάφνη Καρουάνα Γκαλιζία, με το μόνο όπλο που είχε: Τη δημοσιότητα. Μόλις μία μέρα μετά τη δολοφονία της, ο Μουσκάτ είπε στην επίσης διάσημη ανταποκρίτρια του CNN, Κριστιάν Αμανπούρ, ότι η Γκαλιζία ήταν η πιο σκληρή επικρίτριά του. «Η σκληρότερη που είχα ποτέ».

Η οικογένειά της, καταρχάς, και όχι μόνο, δεν έχει την παραμικρή αμφιβολία ότι η Δάφνη ήταν θύμα της διαφθοράς που είναι διαδεδομένη στη χώρα, όπως σημείωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε έκθεση του Φεβρουαρίου. Η έκθεση δεν μασάει τα λόγια της για τη διαφθορά που εγκαταστάθηκε στο νησί με την οικονομική έκρηξη, μεταξύ άλλων και μέσω του «μεγάλου αριθμού» ξένων τραπεζών και ασφαλιστικών εταιρειών που είναι καταχωρημένες στη Μάλτα, αλλά «εξυπηρετούν σχεδόν αποκλειστικά ξένους πελάτες». Ουσιαστικά, γίνεται λόγος για τον… «Παναμά» της Ευρωζώνης.

Το ίδιο ισχύει, συνεχίζει η έκθεση, για τα διαδικτυακά καζίνο, τα οποία αποτελούν περίπου το 11% της οικονομικής παραγωγής της χώρας. Επιπλέον, σημειώνει η έκθεση, η Μάλτα επιδιώκει να πλασαριστεί ως ηγετικό κέντρο για την οικονομία των κρυπτονομισμάτων.

Τραπεζικοί λογαριασμοί, χαρτοπαικτικές λέσχες και κρυπτοσυστήματα: Οι «επενδυτές» των εν λόγω «κλάδων» έχουν προφανώς επιλέξει τη Μάλτα ως το νησί της επιλογής τους. Όσον αφορά την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, η οποία είναι ευρέως διαδεδομένη σε αυτούς τους τομείς, σημειώθηκαν σοβαρές ελλείψεις, σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. «Οι κυρώσεις», έγραψαν, «σπανίως επιβάλλονται».