Συναντήσεις/ Ορίζοντας/ Φωτογραφία: Μαρίτα Λοϊζίδου
Μαρία Α. Ιωάννου: Το Σαρδάμ φλερτάρει με τα όρια, πάντα με άγκυρα τις λέξεις
Ο Αντώνης Γεωργίου συναντάει συγγραφέα – καλλιτεχνική διευθύντρια του διεθνούς φεστιβάλ Σαρδάμ Μαρία Α. Ιωάννου και μιλάνε για τη φετινή επετειακή έκδοση για τα 10χρονα του φεστιβάλ που παρουσιάζεται 23, 24, 25 Σεπτεμβρίου 2022 στη Λεμεσό και στις 22 Οκτωβρίου 2022 στην Αθήνα
Η προφορικότητα της αφήγησης υπήρχε από τα αρχαία χρόνια
Πώς προέκυψε το Σαρδάμ: H λογοτεχνία αλλιώς;
Ήταν σχεδόν καρμικό, δεν μπορώ να το εξηγήσω. Απλά έγινε το πρώτο που δεν είχε καν τη μορφή ενός φεστιβάλ, ήταν μια εκδήλωση, και τώρα βρισκόμαστε στο 10ο. Ακόμη κι εγώ που έχω συχνά τρελές ιδέες, δεν πίστευα πως θα έφτανε μέχρι εδώ, ειδικά στην Κύπρο που δεν είχε καμία επαφή με κάτι τέτοιο όταν πρωτοξεκινήσαμε. Σίγουρα, πάντως, προέκυψε από την αγάπη μου για τη λογοτεχνία/συγγραφή και τον ενθουσιασμό μου για την επιτέλεσή της. Το πώς δηλαδή ένα κείμενο αλλάζει και μεταμορφώνεται όταν γράφεται ειδικά για την σκηνή, ή όταν διαφοροποιείται για να υπάρξει στην σκηνή, παρέα με τον/την δημιουργό του. Κάποτε η ροή ενός κειμένου, το τέμπο του, μας μεταφέρει ένα συναίσθημα πρωτόγνωρο, ακόμη δηλαδή κι όταν ακούμε ένα κείμενο σε άλλη γλώσσα, κάτι περνά σ’ εμάς, κάτι μυστήριο, κάτι βαθύ που συχνά δεν μπορούμε να το περιγράψουμε με λέξεις. Κι όταν οι λέξεις συνδιαλέγονται με άλλες τέχνες ή άλλα μέσα καλλιτεχνικής έκφρασης, προκύπτει κάτι άλλο, κάτι υβριδικό, που έχει τη σημασία του. Δεν είναι τυχαίο το ότι πολλοί καλλιτέχνες ασχολούνται με τη διαθεματικότητα πλέον, κατά κάποιον τρόπο αυτό αντικατοπτρίζει τον κατακερματισμό και την ποικιλομορφία της σύγχρονης πραγματικότητας.
Άρα «η λογοτεχνία αλλιώς» είναι μια ανάγκη;
Κάτι που ξεκίνησε ως προσωπική ανάγκη κατέληξε να είναι και συλλογική. Συνειδητοποιήσαμε, όσοι ενδιαφερόμαστε για τη λογοτεχνική περφόρμανς στην Κύπρο και το εξωτερικό, πως δεν είμαστε μόνοι μας σε αυτό, ούτε πρέπει, εν τέλει, να αποδείξουμε ότι αυτή η προέκταση της γραφής, της λογοτεχνίας, των λέξεων, γιατί περί προέκτασης πρόκειται, είναι σωστή ή λάθος. Είναι μια ανάγκη για επικοινωνία, για εξερεύνηση, για πειραματισμό, για σύνδεση με άλλους δημιουργούς, άλλες τέχνες, το κοινό. Ξέρουμε όλοι πόσο μοναχική και δύσκολη είναι κάποτε η συγγραφή, πόσο αργή η αφομοίωσή της, η αποδοχή της, η ανατροφοδότηση, οπότε μια πιο παραστατική και υβριδική προσέγγιση στον λόγο και τη λογοτεχνία δημιουργεί μια αμεσότητα που ίσως λείπει από τα γραφεία μας, τις γωνιές μας, τις βιβλιοθήκες μας. Για κάποιους η συγγραφή και η περφόρμανς είναι αλληλένδετα, για άλλους μια ευκαιρία να δοκιμάσουν καινούργια πράγματα, για μερικούς κάτι άγνωστο ή κάτι που ξενίζει. Το Σαρδάμ δεν είναι αποκλειστικά λογοτεχνικό φεστιβάλ, ούτε υπήρξε ποτέ, το Σαρδάμ είναι ένα διαθεματικό φεστιβάλ λογοτεχνίας που φέρνει το κοινό κοντά σε νέες τάσεις και νέα μονοπάτια, φλερτάροντας με τα όρια, πάντα με επίκεντρο, με άγκυρα, τις ίδιες τις λέξεις.
Όταν οι λέξεις συνδιαλέγονται με άλλες τέχνες ή άλλα μέσα καλλιτεχνικής έκφρασης, προκύπτει κάτι άλλο, κάτι υβριδικό, που έχει τη σημασία του
Κάποιοι θεωρούν πως η ποίηση / γραφή δεν προορίζεται για να μοιράζεται «δημόσια» με το κοινό και πώς είναι κάτι πιο προσωπικό. Τι απαντάτε σε αυτό;
Μα αυτό το μοίρασμα δεν είναι κάτι που ξεκίνησε τώρα, ή με το Σαρδάμ πριν δέκα χρόνια, ή μέσα από άλλα παρόμοια φεστιβάλ στο εξωτερικό. Αυτή η προφορικότητα της αφήγησης, το δημόσιο μοίρασμα, υπήρχε από τα αρχαία χρόνια, ενώ η γενιά Μπιτ – Κέρουακ, Γκίνσμπεργκ, Μπάροουζ – ενίσχυσε ακόμη περισσότερο την ηχητική διάσταση της λογοτεχνίας/απαγγελίας. Τώρα πια βλέπουμε συνδυασμό των λέξεων με Εικονική πραγματικότητα, τεχνολογία, ήχο / μουσική, βιντεοποίηση, ηχητική ποίηση και ούτω καθεξής. Μπορεί για αρκετούς, στην Κύπρο ειδικά, να φαντάζει ακόμη κάτι καινούργιο, όμως κάποιοι δημιουργοί αφιέρωσαν τη ζωή τους σε αυτό, όπως για παράδειγμα η Katalin Ladik (1942 – Yoko Ono Prize 2016) και ο Giovanni Fontani (1946), σημαντικοί και ευρέως γνωστοί ποιητές που εξερευνούν τα όρια του σώματος και της φωνής σε σχέση με τις λέξεις και τους οποίους θα έχουμε την τιμή να χαρούμε στη σκηνή του φετινού επετειακού Σαρδάμ. Κι αν τους ρωτήσεις τι αισθάνονται πως είναι, μάλλον δεν θα σου πουν πως είναι μόνο περφόρμερ, θα σου πουν πως είναι ποιητές.
Πώς κύλησαν αυτά τα δέκα χρονια;
Μα πέρασαν δέκα ολόκληρα χρόνια; Μου φαντάζει σχεδόν αστείο, συγκινητικά αστείο. Κάποτε σκέφτομαι να το αφήσω, είτε να φύγει από τα χέρια μου είτε να ολοκληρώσει τον κύκλο του είτε να ενταχθεί κάπου αλλού. Μετά αλλάζω γνώμη. Δεν ξέρω. Πάντως, φέτος η κόρη μου με ρώτησε πότε θα σταματήσω για να απολαύσουμε επιτέλους έναν Αύγουστο μαζί.
Είναι ένα διαθεματικό φεστιβάλ λογοτεχνίας που φέρνει το κοινό κοντά σε νέες τάσεις και νέα μονοπάτια, φλερτάροντας με τα όρια, πάντα με επίκεντρο, με άγκυρα, τις ίδιες τις λέξεις
Έχει αποκτήσει το κοινό του το Φεστιβάλ; Γενικότερα έχει αλλάξει η αντιμετώπιση του κοινού σε διαφορετικές μορφές παρουσίασης της λογοτεχνίας;
Υπάρχει ένα φανατικό κοινό που μας στηρίζει κάθε χρόνο, που μεγαλώνει αργά μα σταθερά, κι υπάρχει πάντοτε και κοινό που έρχεται πρώτη φορά. Ελπίζω φέτος να έχουμε την στήριξη όλων όσων ενδιαφέρονται για μια τέτοια εμπειρία, μιας και λόγω της επετειακής έκδοσης για τα δεκάχρονα του φεστιβάλ, μεταφερόμαστε για πρώτη φορά στο υπέροχο και πάντα υποστηρικτικό Θέατρο Ριάλτο. Και, ναι, θεωρώ πως εξοικειώνεται το κοινό όσο περνά ο καιρός, το δέχεται όλο αυτό με αγάπη και ενδιαφέρον, ενώ όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες ενδιαφέρονται να παρακολουθήσουν το φεστιβάλ ή/και να συμμετάσχουν. Το Σαρδάμ δεν αφορά μόνο λογοτέχνες πλέον, έχει αποκτήσει μια ευρύτερη ταυτότητα που αγκαλιάζεται και από δημιουργούς που δεν σχετίζονται άμεσα με τη λογοτεχνία, ηθοποιούς, μουσικούς, περφόρμερ, εικαστικούς, χορευτές.
Το Σαρδάμ δεν αφορά μόνο λογοτέχνες πλέον, έχει αποκτήσει μια ευρύτερη ταυτότητα που αγκαλιάζεται και από δημιουργούς που δεν σχετίζονται άμεσα με τη λογοτεχνία
Τι περιλαμβάνει το φετινο Σαρδάμ;
Εργαστήρια, παράλληλες εκδηλώσεις, την ομαδική βραδιά στο Ριάλτο, μια μικρή περιοδεία στην Αθήνα. Πολλά και διάφορα. Το φετινό Σαρδάμ θα είναι μια γιορτή, αυτό θέλω να πιστεύω.
Ολόκληρο το πρόγραμμα βρίσκεται αναρτημένο στην ιστοσελίδα μας www.sardamcy.wordpress.com.
Γενικά πόση λογοτεχνία και πόσο αλλιώς είναι τελικά το Σαρδάμ;
Αυτό αλλάζει κάθε χρόνο, ανάλογα με τη σύνθεση της ομάδας. Νομίζω δεν τίθεται θέμα ποσόστωσης. Το Σαρδάμ είναι αυτό που είναι. Κι αν και ξεκίνησε από τη λογοτεχνία, και το μότο «η λογοτεχνία αλλιώς» το οποίο έχουμε πάντα στο μυαλό και την καρδιά μας, το Σαρδάμ είναι κάτι ευρύτερο πια, ένα φυτώριο, ένας χώρος δημιουργίας που απευθύνεται σε όλους τους καλλιτέχνες που έχουν ιδιαίτερη σχέση με τις λέξεις. Η τέχνη του λόγου άλλωστε είναι πλέον ανοικτή σε ποικίλες ερμηνείες, συστέλλεται και διαστέλλεται, επιμηκύνεται, αναποδογυρίζεται, μετουσιώνεται σε μια εμπειρία που εν τέλει περικλείει όλες τις αισθήσεις.
Σε μια φράση τι είναι για σένα το «Σαρδάμ»;
Μια μικροσκοπική ιδέα που μεγάλωσε κι απέκτησε ζωή από μόνη της. Μια επαφή με την καλλιτεχνική κοινότητα της Κύπρου και του εξωτερικού. Μια συναρπαστική στιγμή συντονισμού με το τι συμβαίνει εκεί έξω αλλά, πολύ περισσότερο, με το τι μπορεί να συμβεί.
Ομαδική βραδιά (Sardam Main Event)
σε συνεργασία με το Θέατρο Ριάλτο
Σάββατο, 24 Σεπτεμβρίου 2022Θέατρο Ριάλτο: 8:00
Aκολουθήστε μας στο Google News
