Μαρίνα Νεοφύτου: Buffer Fringe: Mια πρόκληση στα κάθε λογής όρια

Συνέντευξη στον Αντώνη Γεωργίου
Το Buffer Fringe είναι το τριήμερο φεστιβάλ πειραματικών παραστατικών τεχνών που από το 2014 διοργανώνεται στη Λευκωσία από το «Σπίτι της Συνεργασίας» και είναι ανοιχτό στο κοινό με ελεύθερη είσοδο. Στο φετινό φεστιβάλ, από τις 10 μέχρι τις 12 Νοεμβρίου παρουσιάζονται 10 πειραματικά έργα παραστατικών τεχνών από την Κύπρο και το εξωτερικό. Μιλάμε με τη Μαρίνα Νεοφύτου, Διευθύντρια στο «Σπίτι της Συνεργασίας», για την εμπειρία των προηγούμενων χρόνων και την προσπάθεια του φεστιβάλ «να προκαλέσει κοινό και καλλιτέχνες να αμφισβητήσουν και να ξεπεράσουν τα γεωγραφικά και καλλιτεχνικά όρια και να συνδημιουργήσουν».

ΜΑΡΙΝΑ ΝΕΟΦΥΤΟΥ

Buffer Fringe: Mια πρόκληση στα κάθε λογής όρια

Το φεστιβάλ διαμορφώνει και διαμορφώνεται από το κοινό

Πού διοργανώνεται το Buffer Fringe Φεστιβάλ και από ποιους;

Το Buffer Fringe διοργανώνεται στη Λευκωσία από το «Σπίτι της Συνεργασίας» από το 2014. Η φετινή διοργάνωση έγινε με τη βοήθεια των πρεσβειών ή πολιτιστικών ινστιτούτων των χωρών που συμμετέχουν (Γαλλία, Πολωνία, Ισπανία, Ισραήλ, Γερμανία, Νορβηγία) και την καθοδήγηση της καλλιτεχνικής Επιτροπής. Οι παραστάσεις και οι καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις θα φιλοξενηθούν στο Κοσμικόν Κέντρο Αντωνάκης, στο Ινστιτούτο Γκαίτε, στο Bedesten, στην Αίθουσα Καστελιώτισσα και στο Bandabuliya (παλιά αγορά).

Γιατί διοργανώνεται στο συγκεκριμένο  χώρο  της  Νεκρής  Ζώνης  και  γύρω από αυτήν; 

Ο χώρος διοργάνωσης καθορίζει και το περιεχόμενό του;  Στα τρία χρόνια ζωής του, το φεστιβάλ εξερευνά διαφορετικούς τρόπους αμφισβήτησης γεωγραφικών και καλλιτεχνικών ορίων. Την πρώτη χρονιά της διοργάνωσής του το Buffer Fringe έλαβε χώρα εξ ολοκλήρου στη Νεκρή Ζώνη, ανατρέποντας κατά τον τρόπο αυτό τη χρήση μιας συγκεκριμένα οριοθετημένης περιοχής. Τη δεύτερη χρονιά παίρνει τη μορφή ενός «περιπατητικού φεστιβάλ» με παραστάσεις σε όλη την εντός των τειχών πόλη. Την τρίτη χρονιά, φέτος, θα φιλοξενηθεί σε διάφορους χώρους σε όλη την Παλιά Πόλη. Με αυτό τον τρόπο υπερβαίνει τους περιορισμούς μιας de facto διαιρεμένης γεωγραφικά πόλης. Το πρόγραμμα του 2016 περιλαμβάνει εναλλακτική, πειραματική μουσική, multimedia και διαδραστικές εγκαταστάσεις, θέατρο σκιών, χοροθέατρο, Commedia dell’ Arte, light installation, μουσικές συνθέσεις και DJs.

Πώς ήταν η εμπειρία των προηγούμενων διοργανώσεων;

Η πρώτη και η δεύτερη χρονιά του φεστιβάλ είχαν πολύ θετικό αντίκτυπο, τόσο σε εμάς, τους διοργανωτές, όσο και στους ανθρώπους που το στήριξαν και το αγκάλιασαν. Εξελισσόμαστε και εμείς σαν διοργανωτές και το φεστιβάλ σαν ζωντανός οργανισμός και το κοινό του, από την εμπειρία της κάθε προηγούμενης χρονιάς. Κάθε χρόνο παρουσιάζεται με νέα μορφή και σε διαφορετικούς χώρους. Ο μετασχηματισμός του στην πορεία των τριών χρόνων είναι μια συνειδητή επιλογή, η οποία αντικατοπτρίζει τις προσδοκίες του κοινού. Το φεστιβάλ διαμορφώνει και διαμορφώνεται από το κοινό. Η δυνατότητα να εξέλθουμε της Nεκρής Zώνης, η δυνατότητα να προσφέρουμε περισσότερες παραστάσεις, περισσότερες ημέρες, αλλά και διεθνείς συμμετοχές, σχετίζεται απόλυτα με την εξέλιξη των προσδοκιών του κοινού και των καλλιτεχνών και βασίζεται στην εμπειρία που αντλήσαμε από τις προηγούμενες διοργανώσεις, στα πλαίσια, πάντα, των τεχνικών και των οικονομικών μας δυνατοτήτων.

Χρειάζεται εξάσκηση στην αμφισβήτηση των ορίων, πειραματισμός στην αποδοχή και τη συνδημιουργία της Κύπρου που ονειρευόμαστε

Πιστεύετε πως το φεστιβάλ έχει αποκτήσει το χαρακτήρα του, το στίγμα του και ποιο είναι αυτό; 

Ο χαρακτήρας, αν με αυτό τον όρο μιλάμε για τη φόρμα, τη δομή του Buffer Fringe, θα λέγαμε ότι είναι ρευστός και μεταβλητός όπως ακριβώς και τα πειραματικά, εναλλακτικά θεάματα που παρουσιάζει και αυτό δίνει την ευχέρεια να εξελίσσεται το φεστιβάλ. Το στίγμα του όμως είναι ξεκάθαρο από την πρώτη κιόλας χρονιά, είναι μια δήλωση, μια πρόκληση στα κάθε λογής όρια που περιορίζουν τη ζωή και το πνεύμα μας. Το φετινό φεστιβάλ, υποδέχεται καλλιτέχνες από την Κύπρο και από το εξωτερικό, υπογραμμίζοντας την ευρύτητα των πολιτισμικών μας αναφορών, η οποία υπερβαίνει τα όποια φυσικά και γεωγραφικά όρια.

Αναφέρεται σε  ανακοίνωσή σας  πως το Φεστιβάλ χρησιμοποιεί τις σύγχρονες παραστατικές τέχνες ως «εργαλείο για τη διαμόρφωση  νέων πολιτιστικών ταυτοτήτων». Πώς το εννοείτε αυτό; 

Η καλλιτεχνική δημιουργία και δραστηριότητα είναι έκφραση του πολιτισμού και ο πολιτισμός είναι η επιτομή του «είναι» μας, της ύπαρξής μας. Κάθε αλληλεπίδραση υποστηρίζει ένα κοινό πολιτισμικό πλαίσιο που διαμορφώνει το βασικό συστατικό της προσωπικής και της συλλογικής ταυτότητας κάθε ατόμου. Η κάθε ομάδα που συμμετέχει φέρει μαζί της την κουλτούρα και τον πολιτισμό της, η κάθε παράσταση είναι μια πρόσκληση να γευτούμε το διαφορετικό. Ο κάθε καλλιτέχνης διαμορφώνει προσθέτοντας την ατομική του ταυτότητα και διαμορφώνεται αφομοιώνοντας. Ο κάθε θεατής συμμετέχοντας σε αυτή τη φαντασμαγορική μίξη πολιτισμικών στοιχείων διευρύνει την πολιτιστική του ταυτότητα.
Υπό την έννοια αυτή, ο πολιτισμός κατέχει ουσιαστικό ρόλο προσέγγισης ανθρώπων και κοινοτήτων, όχι μόνο ως εργαλείο, αλλά και ως μέσο διαμόρφωσης νέων πολιτιστικών συμπεριφορών. Αυτές τις συμπεριφορές ονομάζουμε πολιτιστικές ταυτότητες και στη βάση τους έχουν την περιέργεια και τον ενθουσιασμό για τη δημιουργία, την ελευθερία να στηρίζονται στη φαντασία και στον πειραματισμό, τη μεγάλη επιθυμία για επικοινωνία και αλληλεπίδραση, για συνεργασία. Βλέποντας τη δουλειά των καλλιτεχνών, την ετήσια διεύρυνση του κοινού, ναι, πιστεύουμε ότι σίγουρα υπάρχει κινητικότητα.

Πώς αποφασίζεται το πρόγραμμα και από ποιους; 

Κάθε χρονιά γίνεται ανοικτή πρόσκληση για υποβολή αιτήσεων συμμετοχής στο φεστιβάλ. Φέτος οι αιτήσεις αξιολογήθηκαν από την καλλιτεχνική επιτροπή που αποτελούνταν από τους Χαραλαμπία Θεοφάνους, Εβρέν Μανέρ, Λία Χαράκη, Μαρίνα Νεοφύτου, Μάριο Κωνσταντινίδη, Νίκο Ζαβαλλή, Οσμάν Ατές και Ζέχρα Σόνυα. Τα κριτήρια επιλογής ήταν το πόσο πειραματική ήταν η πρόταση, πόσο καινοτόμα ήταν η ιδέα και η συμβατότητά της με τους στόχους του φεστιβάλ. Υπήρχαν επίσης πρακτικά κριτήρια όπως οι λιτές τεχνικές προδιαγραφές και η χρονική διάρκεια. Παρ’ όλη την πληθώρα αξιόλογων προτάσεων, οι οικονομικές μας δυνατότητες μας περιόρισαν σε 5 κυπριακές και 5 διεθνείς παραγωγές. Πρέπει να σημειώσουμε ότι επιθυμία μας ήταν και είναι να παραμείνει το φεστιβάλ δωρεάν για το κοινό. Πιστεύουμε ότι ο πολιτισμός, τουλάχιστον το μέρος αυτό που προσφέρουμε στο φεστιβάλ, πρέπει να είναι ανοιχτός σε όλους.

Ποια η φετινή θεματική; Υπάρχει κάτι ιδιαίτερο από άλλες χρονιές; 

Σε ό,τι αφορά το καλλιτεχνικό περιεχόμενο, το φεστιβάλ φέτος δεν καθορίζει θεματική, αλλά αναζητά παραστάσεις που πειραματίζονται είτε στη θεματική είτε στην καλλιτεχνική τους φόρμα, είτε ακόμα και στη σχέση με το κοινό. Κάθε παράσταση είναι μια απάντηση στην αρχική πρόκληση του φεστιβάλ προς τους καλλιτέχνες να επανεξετάσουν τα καλλιτεχνικά όρια, αντλώντας από τη δημιουργικότητα και τη φαντασία τους.

Συνοψίζοντας  ποιοι  μπορούμε  να πούμε ότι είναι οι στόχοι του φεστιβάλ;

Σκοπός του φεστιβάλ είναι να δημιουργήσει μία νέα πλατφόρμα για καινοτόμα έργα παραστατικής τέχνης. Το Buffer Fringe φιλοδοξεί να ενθαρρύνει ένα κλίμα αλληλεπίδρασης και ανταλλαγής γνώσεων που μεταφέρεται από καλλιτέχνη σε καλλιτέχνη, από θεατές σε καλλιτέχνες και το αντίστροφο. Ο βασικός στόχος του φεστιβάλ είναι να προκαλέσει κοινό και καλλιτέχνες να αμφισβητήσουν και να ξεπεράσουν τα γεωγραφικά και καλλιτεχνικά όρια και όντας σε “καινούρια λημέρια” να συνδημιουργήσουν.

Eνα φεστιβάλ που θέλει να αμφισβητήσει  κυρίαρχες  αντιλήψεις,  όρια  και στερεότυπα,  όπως  θα  πρέπει  βέβαια  να κάνει η τέχνη γενικά. Πόσο εύκολο είναι αυτό στην κυπριακή κοινωνία;

Κάθε φεστιβάλ παραστατικών τεχνών δύναται να αμφισβητήσει στερεότυπα και όρια πολιτικά, θρησκευτικά, γεωγραφικά, προσωπικά, καλλιτεχνικά που έχουν καθιερωθεί στη ζωή μας. Η προσέγγιση αυτή έχει, όπως είναι αναμενόμενο, δεχτεί κριτική, όπως άλλωστε και προκλήσεις όπως είναι η αρνητική στάση που συναντάμε από άτομα αλλά και θεσμούς, που πηγάζει πολλές φορές από την απροθυμία να γνωρίσουν και να επεξεργαστούν κάτι διαφορετικό ή την αμηχανία μπροστά στο άγνωστο. Πρέπει να ειπωθεί όμως ότι υπάρχει και σημαντική μερίδα της κοινωνίας που αποζητά τη συνεχή εξέλιξη, την αμφισβήτηση του εαυτού της. Αυτό φαίνεται και στο κοινό και στους καλλιτέχνες που συμμετέχουν.

Το φεστιβάλ θα έχει θέση και σε μια ενωμένη Κύπρο χωρίς Nεκρή Zώνη και οδοφράγματα; Τι ωραία που θα ήταν αν η υπογραφή μιας συμφωνίας μπορούσε αυτόματα να εξαλείψει τα οδοφράγματα στο μυαλό μας και τις νεκρές ζώνες στην ψυχή μας. Δυστυχώς όμως το τραύμα της διαίρεσης θα μας ακολουθεί μέχρι να το εκφράσουμε μέσα από τις τέχνες μας, μέχρι να το αναγνωρίσουμε και σε εμάς αλλά και στους «άλλους». Χρειάζεται λοιπόν εξάσκηση στην αμφισβήτηση των ορίων, πειραματισμός στην αποδοχή και τη συνδημιουργία της Κύπρου που ονειρευόμαστε. Και το φεστιβάλ είναι και θα είναι ο χώρος όπου ο καθένας θα μπορεί να πειραματίζεται, να αμφισβητεί, να δημιουργεί το καινούριο, το άγνωστο, τον πολιτισμό ειρήνης και συνεργασίας.

Ξεκινώντας με την εκδήλωση έναρξης στο Σπίτι της Συνεργασίας οι παραστάσεις του φεστιβάλ φιλοξενούν τους:

Duetrost από Νορβηγία, Λευτέρη Μουμτζής και Νιχάτ Ağdaç από Κύπρο, σε ένα Τζαζ τζαμ στις 9 Νοεμβρίου στο Σπίτι της Συνεργασίας, 8.30μμ-9.30μμ

Maren Wickwire από Γερμανία και Melissa Hekkers από Κύπρο με την οπτικο-ακουστική εγκατάσταση Island in the Sun για τις κατακερματισμένες ζωές των μεταναστών, στις 10 Νοεμβρίου, Ινστιτούτο Γκαίτε, 6μμ-7.30.

Από το Ισραήλ η Ruth Hoth με το έργο A Man with a Suitcase – ένα θέατρο σκιών που αφηγείται το μυστηριώδες ταξίδι του χάρτινου ανθρώπου, στο Κοσμικόν Κέντρο Αντωνάκης, 7.30μμ, 10 Νοεμβρίου

Η Εύη Δημητρίου από την Κύπρο σε μία σόλο παράσταση χορού, The More You Dance the More You Get, που αποκαλύπτει την αντίληψη του σώματος ως προϊόν στη σεξουαλική εκμετάλλευση των γυναικών. Κοσμικόν Κέντρο Αντωνάκης, 8.15μμ, 10 Νοεμβρίου

Από Πολωνία η Ramona Nagabczyńska με την παράσταση σύγχρονου χορού, pURe, μεταφέρει το σώμα από το χώρο του συμβολικού στο χώρο των αναγκών, των επιθυμιών και των φαντασιώσεων. 11 Νοεμβρίου, Bedestan, 7.15μμ

SEAL – Μία παράσταση πολυμέσων που ιχνηλατεί το ταξίδι της ψυχής από τους Κύπριους καλλιτέχνες- Refia Ors, Ezgin Desdur, Basak Bayburtlu, Idil Gelic Canates, Kemal Ozkaram, Kurtulus Altayli, Inal Bilsel και Cagri Cerkez. 11 Νοεμβρίου, Bedestan, 8μμ

Ship of Fools_Ashore – Ένα θεατρικό έργο εμπνευσμένο από τους ήχους της Νεκρής Ζώνης από τους Lukasz Walewski, Κωνσταντίνα Πήτερ, Μάριος Ιωάννου, Μάριος Κωνσταντίνου, Γιάννης Χριστίδης, Ελενα Αγαθοκλεόυς και το κέντρο παραστατικών τεχνών ΜΙΤΟΣ. 11 Νοεμβρίου, Bedestan, 9μμ

Οι Melissa Garcia Carro, Brice Catherin, Fabio Visone και Pascal Caron από την Κύπρο παρουσιάζουν το CYPRIOT BALL OF BODIES AND SOULS – μια διαδραστική παράσταση όπου το κοινό δημιουργεί ήχο και κίνηση και γίνεται από θεατής, εκτελεστής. 12 Νοεμβρίου, Καστελιώτισσα, 7.15μμ

Οι Νεκτάριος Ροδοσθένους, Έλλη Αλλωνεύτου, Κατερίνα Ανδρέου και Julia Πέτρου-Μιχαηλίδη από την Κύπρο, παρουσιάζουν το NARcissus Ύβρις Θρήνος (rev. 2016) – Ένα έργο πειραματικού μουσικού θεάτρου. 12 Νοεμβρίου, Καστελιότισσα, 8.15μμ

Από Ισπανία οι Carlos Garcia Estevez, Paige Allerton και οι Manifesto Poetico, Solo dell’Arte – Ένα έργο σύγχρονου θεάτρου με μάσκες. 12 Νοεμβρίου, Καστελιώτισσα, 9.15μμ

Από Γαλλία ο Matthieu Tercieux παρουσιάζει το YOU ARE HERE… ELSEWHERE – Μία διαδραστική εγκατάσταση με φώτα σας μεταφέρει σε όλο το σύμπαν. 12 Νοεμβρίου, Bandabuliya, 10μμ-2πμ

Το φεστιβάλ κλείνει με ένα ολονύχτιο πάρτυ λήξης με τους Inal Bilsel, Cotsios o Pikatillis, The mighty scoop, Pueblo Franco. Bandabuliya, 10μμ-4πμ