Μαρτυρίες – 48 χρόνια μετά

Του Θεόδωρου Χαραλάμπους*

Η τουρκική εισβολή µε βρήκε να υπηρετώ στην III Ανωτέρα Τακτική ∆ιοίκηση (III ΑΤ∆) στη Λευκωσία, σαν βοηθός 4ου ΕΓ στο γραφείο του ∆ιευθυντή του 1ου & 4ου Επιτελικού Γραφείου, Αντισυνταγµατάρχη Χρίστου Φώτη. Η Τρίτη Ανωτέρα είχε όρια ευθύνης την Πράσινη Γραµµή και την περιοχή της εισβολής στην Κερύνεια.

Χαράµατα το πρωί της 20ής Ιουλίου 1974 συνάντησα στο προαύλιο της Ανωτέρας τον Αν/χη Χρίστο Φώτη ντυµένο µε στολή εκστρατείας. Ανταλλάξαµε λίγες κουβέντες και µου εξήγησε ότι πήρε φάκελο από το ΓΕΕΦ και φεύγει αµέσως για να αναλάβει τάγµα εφέδρων που θα συγκροτηθεί. Μου έκανε τροµερή εντύπωση και αναρωτήθηκα «πώς είναι δυνατόν, τη στιγµή που υπάρχουν άλλοι αξιωµατικοί χωρίς ουσιαστικά καθήκοντα να “ξηλώνουν” τη νευραλγική διοίκηση του 1ου & 4ου Επιτελικού Γραφείου».

[…] Γύρω στο µεσηµέρι µπαίνω στο γραφείο και βλέπω να κάθεται στη θέση του Αντισυνταγµατάρχη Χρίστου Φώτη ο ∆ιοικητής του 3ου Τακτικού Συγκροτήµατος, Αντισυνταγµατάρχης Στυλιανός Μιχόπουλος, ο οποίος έπρεπε να ήταν στην Κερύνεια, όπου είχε την έδρα του το Συγκρότηµα. Τόση οργή ένιωσα, που εγκατέλειψα το γραφείο µέχρι που ο συγκεκριµένος αξιωµατικός εγκατέλειψε την Ανωτέρα και εξαφανίστηκε.

Αναφέρεται σχετικά στο πολεµικό ηµερολόγιο της ΙΙΙ Ανωτέρας ∆ιοίκησης για την 20ήν Ιουλίου 1974: «Ο διοικητής τούτου (3ον Τακτικό Συγκρότηµα – Αντισυνταγµατάρχης Στυλιανός Μιχόπουλος) είναι αµφίβολον εάν ευρέθη µετά του επιτελείου του εις το πεδίον της µάχης και αν ήτο εις θέσην να γνωρίζει τι το συγκεκριµένον έπραττον οι υπ’ αυτού».

Μια µέρα πριν από τον δεύτερο Αττίλα, στις 13 Αυγούστου 1974, µετακινηθήκαµε από την έδρα της ΙΙΙ ΑΤ∆ (έναντι παλαιού ΓΣΠ) στο Γυµνάσιο Στροβόλου. Είχαµε ήδη χαρτογραφήσει τις περιοχές που είχαν καταλάβει οι Τούρκοι κατά την πρώτη φάση της εισβολής, κοκκινίζοντας το θύλακα που δηµιουργήθηκε. Ξεκίνησε την επόµενη µέρα η δεύτερη φάση της εισβολής και παίρναµε αναφορές για νέες περιοχές που έπεφταν στα χέρια των Τούρκων, 14, 15, 16 Αυγούστου 1974, και κοκκινίζαµε το χάρτη.

Βγήκα από την τάξη που ήταν το 2ο Ε.Γ. (µεσηµέρι της 16ης Αυγούστου 1974), όπου ήταν ο χάρτης, και µε παράπονο και απογοήτευση κατευθύνθηκα προς την τάξη του 1ου & 4ου Ε.Γ. Μπήκα στην τάξη, κανένας δεν ήταν µέσα, πήρα µια κιµωλία και έγραψα µε µεγάλα γράµµατα στον πίνακα «πάλι µε χρόνια µε καιρούς πάλι δικά µας θα ναι». Πέρασε λίγη ώρα και µπαίνει στην τάξη ο επόπτης του γραφείου, ο οποίος αντικατέστησε περί τα τέλη Ιουλίου 1974 τον ηρωικώς πεσόντα, την πρώτη µέρα της εισβολής 20/7/1974, στη µάχη στα Καζιβερά, διευθυντή µας Αν/χη Χρίστο Φώτη. Μας κοίταξε και ρώτησε «ποιος το έγραψε αυτό;» Χωρίς δισταγµό του είπα «εγώ». Μου είπε κάτσε να µιλήσουµε.

Καθίσαµε και ξεκίνησε λέγοντάς µου πως βρέθηκε στην Κύπρο (Χρίστος Φαρµάκης, Ταγµατάρχης του Γενικού Επιτελικού Στρατού ΓΕΣ της Ελλάδας) λίγες µέρες πριν από την τουρκική εισβολή για να επιβλέψει την αλλαγή της ΕΛ∆ΥΚ που έγινε το πρωί της 19ης Ιουλίου 1974, και µου ανάφερε τα ακόλουθα: «Τη βραδιά 19 προς 20 Ιουλίου (1974) βρισκόµουν µε τον Ταξίαρχο Μιχαήλ Γεωργίτση, στο ΓΕΕΦ (∆ιοικητής ΙΙΙ ΑΤ∆, εκτελούσε χρέη Αρχηγού ΓΕΕΦ) και καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας ο Ταξίαρχος τηλεφωνούσε στο ΓΕΕΘΑ στην Αθήνα και ανέφερε ότι τα ραντάρ στην Κύπρο δείχνουν νηοποµπή, µε πλοία να κινούνται προς Κύπρο, και σε κάθε τηλεφώνηµα ανέφερε πόσο απείχαν από τις ακτές της Κύπρου.

Σε όλα τα τηλεφωνήµατα έπαιρνε τη στερεότυπη διαβεβαίωση (από την Αθήνα) ότι οι Τούρκοι κάνουν άσκηση και θα επιστρέψουν πίσω και να µην κάνει τίποτα. Όταν ξεκίνησαν οι βοµβαρδισµοί, έβγαλε το τηλέφωνο από το παράθυρο για να ακούσουν οι συνοµιλητές του Ταξίαρχου ότι ξεκίνησαν οι βοµβαρδισµοί, ο πόλεµος και η εισβολή».

(Το κείµενο αποτελεί µέρος από µαρτυρίες µου που δηµοσιεύθηκαν για πρώτη φορά στις 19 Ιουλίου 2013, πολύ πριν τη δηµοσιοποίηση των πρώτων τόµων του Φακέλου της Κύπρου)

* Καθηγητής Πανεπιστηµίου