Με αφορμή… “Μινέττι” του Τόμας Μπέρνχαρντ από το Θέατρο Δέντρο

Με αφορμή…το έργο του Τόμας Μπέρνχαρντ Μινέττι που ανεβαίνει από το Θέατρο Δέντρο, μιλήσαμε με τον Θανάση Γεωργίου (σκηνοθέτης και ηθοποιός):

Παρακολούθησα πρόσφατα στην Αθήνα την Πλατεία Ηρώων και ένιωσα (ξανά) πως με όσα συμβαίνουν γύρω μας ο Μπέρνχαρντ είναι ίσως πιο επίκαιρος από ποτέ. Ζούμε σε μια κοινωνία που λατρεύει το πρόσκαιρο. Είναι κοινή διαπίστωση ότι σήμερα υπάρχει απουσία κριτικής σκέψης που οδηγεί σε μια γενικότερη αποχαύνωση και συνεπώς στην άνοδο όλων αυτών των εξτρεμιστικών οργανώσεων , σε πρακτικές διαχωρισμών , στο ρατσισμό. Ο Μπέρνχαρντ στηλίτευε από τότε το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν της χώρας του και έκρουε τον κώδωνα. Και, αντί να τον ακούσει, μια μεγάλη μερίδα του κοινού τον κατηγοριοποίησε στους “γραφικούς”. Είναι πάντα η πιο εύκολη λύση, να ξεμπερδεύει κανείς με το πρόβλημα. Ο Μπέρνχαρντ έγραφε ήδη στο Μινέττι: “Κανένας άνθρωπος σήμερα δεν τραυματίζεται θανάσιμα, ζούμε σε μια αποκρουστική κοινωνία που αρνείται να πληγωθεί θανάσιμα”.

Γιατί επέλεξες το συγκεκριμένο έργο του Τόμας Μπέρνχαρντ; Για να ασχοληθεί κανείς με τον Μπέρνχαρντ έχει αμέτρητους λόγους. Μέσα από το πρόσωπο του Μινέττι, ο Μπέρνχαρντ σκιαγραφεί μια εσχατολογική πραγματεία για τον άνθρωπο, θέτοντας ταυτόχρονα βαθείς ουσιαστικούς προβληματισμούς για την ίδια την Τέχνη του θεάτρου. Η επιλογή του συγκεκριμένου έργου καθορίστηκε και από μια δύσκολη δική μου περίοδο, όπου η σχέση μου με το θέατρο είχε αρχίσει να γίνεται ιδιαίτερα αμφιθυμική. Η ανάγκη μου να ασχοληθώ με τον Μινέττι ήταν σχεδόν αναπόφευκτη.

Ποιος είναι ο Μιννέτι; Ο «Μινέττι» είναι ο σπουδαίος Γερμανός ηθοποιός Μπέρνχαρντ Μινέττι που πρώτος τον υποδύθηκε και που ο Τόμας Μπέρνχαρντ τον θεωρούσε «έξυπνο ηθοποιό». Ως ουσία όμως είναι και ο ίδιος ο συγγραφέας αλλά και όποιος άλλος ηθοποιός υποδύεται το συγκεκριμένο ρόλο. Από μόνο του το γεγονός ότι ο Μπέρνχαρντ έγραψε ένα έργο για έναν ηθοποιό, αφιερωμένο σε έναν ηθοποιό, που τον υποδύθηκε κιόλας, είναι ένα σχόλιο πάνω στην τέχνη της υποκριτικής. Ήδη δηλαδή από τον τίτλο του έργου ο Μπέρνχαρντ θέτει το ζήτημα της ταύτισης του ηθοποιού με το ρόλο.

Είναι όμως ένα έργο που «αφορά» μόνο την καλλιτεχνική κοινότητα; Ο Μπέρνχαρντ δεν θα έγραφε ποτέ ένα έργο που να απευθύνεται αποκλειστικά στην καλλιτεχνική κοινότητα εκτός κι αν ήθελε να την υποσκάψει. Έτσι κι αλλιώς δεν την είχε σε ιδιαίτερη εκτίμηση. Νομίζω πως πάντα έγραφε για να κινητοποιεί πρόσωπα και καταστάσεις. Ο ίδιος έλεγε πως γράφει για “τη μεγάλη βιωματική μάζα που λέγεται κοινό”.

Το έργο καταπιάνεται με την αγωνία ενός καλλιτέχνη να βρει τη θέση του στον κόσμο και στην τέχνη του. Αυτό ισχύει και σήμερα; Παρά το γεγονός πως μια μεγάλη μερίδα καλλιτεχνών δείχνει σίγουρη γι’ αυτό που της συμβαίνει, ότι δηλαδή ξέρει πού βαδίζει, υπάρχουν ακόμα καλλιτέχνες που δεν εφησυχάζουν. Καλλιτέχνες ανήσυχοι, που ερευνούν σε βαθύτερα πεδία και παλεύουν διαρκώς με την αμφισβήτηση θέλοντας να χωρέσουν σε έναν κόσμο που απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τους βαθύτερους στοχασμούς.

Ποιος ο ρόλος ενός καλλιτέχνη σε ένα κόσμο που αφήνει (δίπλα μας) πρόσφυγες να πνίγονται στη θάλασσα; Μπορεί οι δυναμικές της τέχνης να φαίνονται εύθραυστες, είναι όμως απεριόριστες. Ο Μινέττι του Μπέρνχαρντ με μοναδικό του όπλο την τέχνη του αγωνίστηκε ενάντια στο φανατισμό, τη βία και τα πνευματικά απορρίμματα, όπως λέει και ο ίδιος. Ενάντια δηλαδή σε όλα αυτά που οδήγησαν στη δημιουργία μιας κοινωνίας που επιτρέπει και ανέχεται να συμβαίνουν τερατωδίες. Ο Μπέρνχαρντ έλεγε “να αφυπνίζεις τον κόσμο, δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση”. Η αφύπνιση είναι προσωπική υπόθεση του καθενός. Η τέχνη είναι πάντα εκεί και περιμένει.

Γενικότερα κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί αν σε αυτή την ταραγμένη εποχή είναι καιρός για θέατρο, για τέχνη γενικότερα; Και ιστορικά να το δει κανείς, διαπιστώνει πως η τέχνη ευδοκιμεί σε ταραγμένες περιόδους. Η ανάγκη για δημιουργία γίνεται επιτακτική όταν δυσκολεύουν οι συνθήκες. Ό,τι αισθάνεται πως χάνει κανείς στη ζωή, μπορεί να το βρει μέσα στην τέχνη.

Πώς προσέγγισες σκηνοθετικά αυτό το κείμενο; Κυρίως μέσα από το ρυθμό της γραφής του έργου. Στο κείμενο δεν υπάρχει πουθενά στίξη. Είναι ένα κείμενο που μεταμορφώνεται συνεχώς σε έμμονες ιδέες ή αποφθέγματα, δεν αποκρυπτογραφείται εύκολα. Όταν κάναμε τις πρόβες είχα συνεχώς την αίσθηση ότι ήταν αδύνατο να περιορίσεις τις λέξεις σε μία μόνο ερμηνεία. Ο Μπέρνχαρντ συνθέτει στην πραγματικότητα μια παρτιτούρα. Δανείζεται στοιχεία από τη τεχνική της φούγκας και δημιουργεί ένα ρυθμό. Αυτόν το ρυθμό προσπάθησα να ακούσω σε όλη τη διάρκεια των προβών .

Με ποια αίσθηση θα ήθελες να φεύγει ο θεατής από αυτή την παράσταση; Της αφύπνισης.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ Μετάφραση: Στέλιος Παυλίδης, Σκηνοθεσία: Θανάσης Γεωργίου, Σκηνικά: Έλενα Κοτασβήλι, Κοστούμια: Κωνσταντίνα Ανδρέου, Σχεδιασμός φωτισμού: Παναγιώτης Λαμπής Επιμέλεια κίνησης: Φώτης Νικολάου, Μάσκες: Μάρθα Φωκά, Ηχητικό περιβάλλον: Δημήτρης Σπύρου

Παίζουν: Θανάσης Γεωργίου, Έλενα Αγαθοκλέους, Μαρίνα Μανδρή, Νίκος Βαρέλλας, Αλεξία Νικολάου, Φαίδων Οδυσσέως, Μιχάλης Στεφανίδης, Παναγιώτης Τοφή.

Παραστάσεις: Μέχρι 31 Μαΐου 2017, Σάββατο, Δευτέρα, Τετάρτη: 20:30, Κυριακή: 19:00

Θέατρο ΔΕΝΤΡΟ, (Ενότητος 44β, Παλλουριώτισσα), Πληροφορίες – Κρατήσεις: 99 520835