Με αφορμή… το δημοτικό τραγούδι ως πολιτισμικό αγαθό

Με αφορμή …την παρουσίαση του βιβλίου Το δημοτικό τραγούδι ως πολιτισμικό αγαθό. Η διδασκαλία του στη Μέση Εκπαίδευση της Κύπρου, των Γιώργου Κ. Μύαρη, Δέσποινας Νικολάου και Αγγελικής Ριαλά, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ακτίς, ο Γιώργος Κ. Μύαρης μιλάει στον Ορίζοντα:

«Από αιώνες ο παραδοσιακός αγροτικός πολιτισμός υποχωρεί, όπως και η ανώνυμη προφορική δημιουργία. Αυτά δυσκολεύουν και τη διαμόρφωση και τη διάδοση των ανώνυμων δημοτικών τραγουδιών. Είναι άλλης κατάστασης δημιούργημα η (επώνυμη) ποιητάρικη σύνθεση ή ακόμη και τα «νεοδημοτικά» τραγούδια, δηλαδή τραγούδια σημερινών επώνυμων δημιουργών, που όμως γράφονται πάνω σε μουσικούς δρόμους παραδοσιακούς.

Οι προβληματισμοί για την προσέγγιση, τη μελέτη και την ανάδειξη της παράδοσης αναζωπυρώνονται μέσα στην αρνητική πολιτισμική συγκυρία που βιώνουμε κι αυτό δεν είναι περίεργο. Σε τέτοιες καταστάσεις δίνουν ανάσα ζωής ο λαϊκός παραδοσιακός πολιτισμός στο σύνολό του και ειδικότερα η ανώνυμη προφορική δημιουργία. Για τούτο επιβάλλεται να μελετηθούν τα δημοτικά τραγούδια όχι ως φολκλορική μορφή του πολιτισμού, αλλά ως ουσιαστική, υπαρξιακή ανάγκη. Eτσι μπορεί να υπάρξει ανάσχεση της πολιτισμικής ισοπέδωσης των μικρότερων λαών και πολιτισμών, παρά τις ευνοϊκές προς αυτήν ιστορικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες.

Το βιβλίο είναι μια πρόταση ανάμεσα σε άλλες. Περιγράφει το θεσμοθετημένο «τοπίο» στη Μέση Εκπαίδευση της Κύπρου, αλλά περιέχει και διδακτικές κατευθύνσεις/προτάσεις. Περιέχει, επίσης, για πρώτη φορά μια δυσεύρετη, εξαντλητική βιβλιογραφία, ελλαδική και κυπριακή, η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί στη σχολική καθημερινότητα. Επιμένει πρωτίστως στην ανάγκη βιωματικής επαφής των μαθητών με το δημοτικό τραγούδι μέσω της αξιοποίησης όσων ασχολούνται (επαγγελματικά ή μη) με την προώθησή του. Ρόλο καθοριστικό διαδραματίζουν σ’ αυτά λαϊκοί οργανοπαίκτες, τραγουδιστές, μελετητές και συνθέτες/διασκευαστές και ο απλός λαός της υπαίθρου.

Το βιβλίο απευθύνεται πρώτα στους εκπαιδευτικούς. Αλλά προπάντων σε όσους ενδιαφέρονται για την ποιητική του λαϊκού πολιτισμού ως αντίσταση στους εμπορευματοποιημένους ορίζοντες της καπιταλιστικής παγκοσμιοκρατίας. Στους ανήσυχους πολίτες που βλέπουν πέρα από τους κερδοσκοπικούς γυαλισμένους υαλοπίνακες, και πίσω από τα καθημερινά συμπτώματα ομοιομορφίας, αλλοτρίωσης και ισοπέδωσης των τοπικών πολιτισμών.

Οι συγγραφείς με την έκδοση αυτή επιχειρούν να ενισχύσουν τη συζήτηση γύρω από τη διδασκαλία του δημοτικού τραγουδιού με όρους σημερινούς και όχι παρελθοντικούς. Επιμένουν σε μια διαδικασία ανοικτών οριζόντων, στη σφαιρική προσέγγιση του δημοτικού τραγουδιού σε όλες τις λειτουργίες της θεματολογίας και της λαϊκότητάς του. Με τα τεκμήρια που παραθέτουν, με την κριτική στην επικρατούσα διδακτική (κειμενική) τυποποίηση, στο φολκλορισμό, το ρητορισμό, υποβοηθούν την αναζωπύρωση, μέσα στην αρνητική πολιτισμική συγκυρία, των προβληματισμών γύρω από τη μελέτη και την ανάδειξη της παράδοσης. Δυναμικός φορέας αυτών είναι οι καλλιτέχνες και τα συγκροτήματα που μελετούν το δημοτικό τραγούδι και με τις αυθεντικές εκτελέσεις ή με τις διασκευές δίνουν την ευκαιρία στους νεότερους να συναντηθούν με αυτή τη μορφή λαϊκής τέχνης.

Ο τρόπος που διδάσκεται η λογοτεχνία σήμερα στα σχολεία δεν μπορεί να είναι στατικός και «ικανοποιητικός». Ειδικά για το θέμα που μας απασχολεί: ο λαϊκός παραδοσιακός πολιτισμός μπορεί να μελετηθεί ορθά και να διδαχθεί με τρόπους ελκυστικούς, δηλαδή όχι ως φολκλορική μορφή αλλά ως ουσιαστική, υπαρξιακή ανάγκη, έτσι που να συνδυάζει τη διαδικασία εθνικής αυτογνωσίας με το σεβασμό της διαφορετικότητας του «άλλου». Είναι μια προσπάθεια που μπορεί να αναδείξει την πολιτισμική φυσιογνωμία του ελληνισμού στις εξακτινώσεις της σύγχρονης παρουσίας του, φυσικά και τον ιδιαίτερο τοπικό πολιτισμό των Ελλήνων της Κύπρου».

Το βιβλίο παρουσιάζεται από τους συγγραφείς την Παρασκευή, 2 Δεκεμβρίου 2016, στις 7:30 μ.μ. στο καφενείο «Αρσινόης», Λευκωσία. Τηλ.: 22 675540

Mαζί του παρουσιάζεται το βιβλίο “Με λογισμό και μ’ όνειρο. Σκέψεις πάνω σε δύο ποιήματα και δύο δοκίμια του Θεοδόση Νικολάου» του Παναγιώτη Νικολαΐδη, επίσης από τις εκδόσεις Ακτίς