Μετά θάνατον αποκατάσταση στις γυναίκες που εκτελέστηκαν ως μάγισσες

Προκαταλήψεις, πουριτανισµός, ακόµα και το εµπόριο… µπίρας πίσω από το κυνηγητό

Η πρόσφατη κατάθεση νοµοσχεδίου, ενώπιον του κοινοβουλίου της Σκοτίας, που αποκαθιστά χιλιάδες γυναίκες που δικάστηκαν ως µάγισσες και εκτελέστηκαν, επανέφερε στη δηµοσιότητα ένα πογκρόµ γυναικών για το οποίο γνωρίζουµε ίσως περισσότερα από τον κινηµατογράφο παρά από την ιστορία.

Η οργάνωση «Μάγισσες της Σκοτίας» που ανέλαβε την εκστρατεία σηµειώνει ότι τα σηµάδια που συνδέονταν µε τη µαγεία -σκουπόξυλα, καζάνια, µαύρες γάτες και µαύρα µυτερά καπέλα- συνδέονταν επίσης µε τις «alewives», όπως ονοµάζονταν οι γυναίκες που παρασκεύαζαν µπίρα για να αντιµετωπίσουν την κακή ποιότητα του νερού.

Το σκουπόξυλο υποδηλούσε ότι η µπίρα είναι προς πώληση, το καζάνι έδειχνε τον τρόπο παραγωγής, η γάτα είναι αυτή που κρατούσε τα ποντίκια µακριά, ενώ το γνωστό καπέλο το φορούσαν για να ξεχωρίζουν στην αγορά. Οι γυναίκες εκδιώχθηκαν από τη ζυθοποιία και αντικαταστάθηκαν από τους άνδρες µόλις αυτή έγινε κερδοφόρα βιοµηχανία.

Βασικός στόχος της οργάνωσης ήταν να υπάρξει έµπρακτη αποκατάσταση των ονοµάτων αυτών των γυναικών που µπορεί να κατηγορήθηκαν πριν από αιώνες, όµως το στίγµα της «µαγείας» και της «καταραµένης» δεν εγκατέλειψε -στις περισσότερες περιπτώσεις- τις οικογένειές τους.

Η Claire Mitchell QC, της εκστρατείας Witches of Scotland, δήλωσε ότι επιδιώκει αποκατάσταση, επίσηµες συγγνώµες και εθνικό µνηµείο για τα, κυρίως, γυναικεία θύµατα του κυνηγιού µαγισσών. «Κατά την περίοδο µεταξύ του 16ου και του 18ου αιώνα στη Σκοτία εκτελέσαµε πέντε φορές περισσότερους ανθρώπους από ό,τι αλλού στην Ευρώπη, στη συντριπτική τους πλειονότητα γυναίκες», συµπλήρωσε.

Θρησκευτικές προκαταλήψεις και πουριτανισμός

Πολλοί πολιτισμοί παγκοσμίως, αρχαίοι και σύγχρονοι, αντιδρούσαν στη χρήση μα­γείας και θανάτωναν όποιον σχετιζόταν με αυτήν. Το κυνήγι μαγισσών ήταν, μάλιστα, ιδιαίτερα διαδεδομένο τον 16ο-17ο αιώνα, κυρίως λόγω της αντιμεταρρυθμιστικής δρα­στηριότητας συντηρητικών θρησκευτικών κύκλων.

Την αρχή φαίνεται ότι έκανε ο Πάπας Γρη­γόριος Δ’, που διόριζε ιεροεξεταστές με απο­στολή να ψάχνουν για αιρετικούς. Οι ιεροεξε­ταστές ξεκινούσαν τη διαδικασία της δίωξης με δική τους πρωτοβουλία, χωρίς να περιμέ­νουν να κατατεθεί μήνυση εναντίον κάποιου υπόπτου. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της ανά­κρισης, οι δικαστές μπορούσαν να χρησιμο­ποιήσουν εκφοβισμό ή και βασανιστήρια, προκειμένου να αποσπάσουν μια ομολογία.

Η δίκη των μαγισσών του Σάλεμ, στις ΗΠΑ, είναι ίσως το πιο γνωστό κυνήγι μαγισ­σών στην ιστορία της ανθρωπότητας. Διορ­γανώθηκαν από το 1692 και το 1693 στην αποικιακή Μασαχουσέτη και αποτέλεσαν μια νοητή «συνέχεια» των κυνηγιών μαγισσών της μεσαιωνικής Ευρώπης του 14ου αιώνα. Το κυνήγι μαγισσών ευδοκίμησε στον που­ριτανισμό και τη δεισιδαιμονία των αμερικα­νικών αποικιών, φαινόμενα που ήταν ακόμα πιο έντονα στη Νέα Αγγλία, λόγω της απομο­νωμένης θέσης της.

Πριν από το Σάλεμ όμως, χιλιάδες γυναί­κες θανατώθηκαν στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ελβετία, τη Βρετανία… Η τελευταία εκτέ­λεση μάγισσας στην Ευρώπη έγινε το 1782 στην Ελβετία.

Σημείο αναφοράς στην πολιτική και τη λογοτεχνία

Οι δίκες μαγισσών ανήκουν κυρίως στην καθολική, αλλά και την προτεσταντική δι­ωκτική παράδοση και είναι ενδεικτικές της επισφαλούς θέσης της γυναίκας.

Χαρακτηριστικό και μάλλον άγνωστο είναι ότι στη Σύνοδο της Μακόν στη Γαλ­λία (585) συζητήθηκε αν κατά τη Δευτέρα Παρουσία και την ανάσταση των σωμάτων, οι γυναίκες θα έπρεπε να πάρουν πρώτα ανθρώπινη υπόσταση αφού δεν την είχαν όσο ζούσαν! Η πρόταση απορρίφθηκε με μία μόνο ψήφο διαφορά!

Και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος όμως έλεγε ότι οι γυναίκες έρχονταν στον κόσμο με μοναδικό σκοπό «να ικανοποιούν τη λα­γνεία των ανδρών», ενώ ο Θωμάς ο Ακινά­της δίδασκε ότι η γυναίκα είναι απλά ένας ακρωτηριασμένος, αποτυχημένος, κακο­φτιαγμένος άντρας και είναι ικανή μόνο να φέρνει παιδιά στον κόσμο!

Το κυνήγι των μαγισσών έχει χρησιμο­ποιηθεί έκτοτε ως γλαφυρό παράδειγμα, σε τομείς όπως η πολιτική, αλλά και η λογοτε­χνία, για τους κινδύνους που κρύβει ο θρη­σκευτικός φανατισμός, οι ψευδείς κατηγο­ρίες και η κυβερνητική παρείσφρηση στις προσωπικές ελευθερίες του ατόμου.

Τώρα, όμως, οι μάγισσες με τα σκου­πόξυλα που βρήκαν φρικτό θάνατο κατά τον Μεσαίωνα, αρχίζουν να δικαιώνονται. Μετά τη Βουλή των Αντιπροσώπων της Μασαχουσέτης στις ΗΠΑ, η οποία ανακή­ρυξε αθώα τα θύματα του Σάλεμ το 2001, σειρά πήρε το Κοινοβούλιο της Σκοτίας.

Η αποκατάσταση ήρθε τρεις αιώνες μετά

Χιλιάδες γυναίκες κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα ήρθαν αντιμέτωπες με ισχυ­ρισμούς ότι καταράστηκαν το στόλο του βα­σιλιά, ότι μεταμόρφωναν ανθρώπους σε ζώα και πουλιά ή ότι χόρευαν με τον διάβολο. Ως αποτέλεσμα, ο σατανικός πανικός στην πρώ­ιμη Σκοτία επέφερε την καταδίκη χιλιάδων γυναικών, που κατηγορήθηκαν για μαγεία τον 16ο-18ο αιώνα και πολλές από αυτές εκτελέστηκαν.

Στην πραγματικότητα δεκάδες μελέτες αποδεικνύουν ότι άπειρες γυναίκες κάηκαν στην πυρά με την κατηγορία της μαγείας, ενώ το πρόβλημα των πατριαρχικών κοινωνιών ήταν άλλο -και αφορούσε την ενασχόληση των γυναικών με την αλχημεία και την πα­ρασκευή αλκοολούχων ποτών.

Τώρα, τρεις αιώνες μετά την κατάργηση του νόμου περί μαγείας, οι ακτιβιστές κέρδι­σαν την αποκατάσταση μετά θάνατον των γυ­ναικών και επίσημη συγγνώμη για τους πε­ρίπου 3.837 ανθρώπους, το 84% των οποίων ήταν γυναίκες, που δικάστηκαν ως μάγισσες, και σχεδόν τα δύο τρίτα, εκτελέστηκαν και κάηκαν.

Μετά από διετή εκστρατεία της ομάδας «Μάγισσες της Σκοτίας», κατάφεραν να φέ­ρουν νομοσχέδιο στο Κοινοβούλιο της Σκοτί­ας, το οποίο εξασφάλισε την υποστήριξη της κυβέρνησης της Νίκολα Στέρτζον για να απο­κατασταθούν τα ονόματα των κατηγορουμέ­νων. Η κίνηση αυτή έρχεται μετά το προη­γούμενο της Βουλής των Αντιπροσώπων της Μασαχουσέτης στις ΗΠΑ, η οποία ανακήρυξε αθώα τα θύματα του Σάλεμ το 2001.

Προκαλούσαν καταιγίδες που βύθισαν τα πλοία του βασιλιά!

Το ανηλεές κυνηγητό μαγισσών στη Σκο­τία διεξήχθη μεταξύ του 1563, όταν θεσπίστη­κε ο νόμος περί μαγείας, και του 1736, όταν τελικά καταργήθηκε. Αυτή η λύσσα εναντίον γυναικών που συχνά είχαν φήμη φυσιοδίφη, εκδηλώθηκε με πέντε μεγάλα σκοτσέζικα κυ­νήγια μαγισσών και μια σειρά από δίκες δια­συρμού σε εθνικό επίπεδο. Τα πρώτα κυνήγια μαγισσών εγκρίθηκαν από τον Ιάκωβο ΣΤ’ της Σκοτίας και μετέπειτα Ιάκωβο Α’ της Αγγλίας και της Ιρλανδίας, ο οποίος πίστευε ότι οι μά­γισσες συνωμοτούσαν εναντίον της Δανέζας γυναίκας του προκαλώντας καταιγίδες για να βυθίσουν τα πλοία του.

Μεταξύ εκείνων που κατηγορήθηκαν ήταν η Geillis Duncan -της οποίας ο χαρα­κτήρας εμφανίζεται στην τηλεοπτική σειρά Outlander- η οποία παραδέχτηκε κάτω από βασανιστήρια ότι συναντήθηκε με τον διάβο­λο για να ανατρέψει τα πλοία του βασιλιά.

Μια άλλη, η Agnes Sampson, είχε ομο­λογήσει ότι 200 γυναίκες σχεδίαζαν με τον διάβολο την καταστροφή του βασιλιά, ενώ η Lilias Adie κατηγορήθηκε ότι έκανε ξόρκι για να προκαλέσει πονοκέφαλο σε ένα γείτονα!

Οι καταδικασθέντες συνήθως στραγγαλί­ζονταν μέχρι θανάτου και στη συνέχεια καί­γονταν στην πυρά, ώστε να μην αφήσουν κανένα πτώμα για να θάψουν. Πολλοί ομο­λογούσαν κάτω από βασανιστήρια, τα οποία περιελάμβαναν στέρηση ύπνου, σύνθλιψη και τράβηγμα των νυχιών, και τρυπήματα του δέρματος με βελόνες για να δουν αν ο κατηγο­ρούμενος αιμορραγούσε.