Μετανάστευση ώρα Μηδέν: Καταστολή ή Ένταξη

Της Κορίνας Δημητρίου*

Είναι αναντίλεκτο πως οι αιτήσεις ασύλου που δέχεται η Κύπρος τα τελευταία τέσσερα χρόνια αυξάνονται συνεχώς. Το 2016 δεχτήκαμε 2.936 αιτήσεις, το 2017 λάβαμε 4.582 αιτήσεις, το 2018 7.761 και το 2019 περίπου 13.200.

Η αύξηση, παρ’ όλο που ήταν σταδιακή, βρήκε τις αρμόδιες υπηρεσίες απροετοίμαστες. Αποτέλεσμα, οι τεράστιες καθυστερήσεις στην εξέταση των αιτημάτων, ο συνωστισμός μεγάλου αριθμού προσώπων σε ακατάλληλους χώρους με ανύπαρκτες συνθήκες υποδοχής και η φτώχεια και ο αποκλεισμός που βιώνουν όσοι εγκλωβίζονται στο σύστημα για χρόνια. Οι διαδικασίες εντοπισμού των ευάλωτων αιτητών, δηλ. των θυμάτων σωματεμπορίας, των ανάπηρων, των ασυνόδευτων, των θυμάτων βασανιστηρίων κ.λπ. άρχισε μόλις το 2020 για πρώτη φορά. Εντοπισμός δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη και διαχείριση των ιδιαίτερων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα άτομα αυτά. Σωρεία οι καταγγελίες εναντίον της Κύπρου από διεθνείς οργανισμούς για τις άθλιες συνθήκες υποδοχής που επιφυλάσσει στους πρόσφυγες και ας μη βλέπουν όλες οι εκθέσεις το φως της δημοσιότητας. Αναφέρω ενδεικτικά μόνο την έκθεση της Επιτροπής του ΟΗΕ ενάντια στα βασανιστήρια (CAT) που εκδόθηκε το 2019, η οποία γράφει για έμφυλη βία κατά γυναικών και κοριτσιών εντός των κέντρων υποδοχής και για την πλήρη αδιαφορία των Αρχών, κατά κύριο λόγο της Αστυνομίας, να διερευνήσει τα παράπονα και να προσάψει κατηγορίες.

Τα πολλαπλά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι οικογένειες των αιτητών ασύλου με παιδιά στην Κύπρο λόγω των συστημικών αδυναμιών και της αδιαφορίας των Αρχών κατέγραψε σε έκθεσή της η Επίτροπος για τα Δικαιώματα του Παιδιού τον Αύγουστο 2019, κάνοντας λόγο για ανείπωτη φτώχεια, για οικογένειες με μικρά παιδιά που κοιμούνται σε πάρκα ή σε άθλια ξενοδοχεία χωρίς θέρμανση ή ζεστό νερό, για την εξαθλίωση και την ταπείνωση που προκαλεί το σύστημα των κουπονιών και της αυτόματης διακοπής του πενιχρού επιδόματος, το οποίο μόλις που φτάνει να ταΐσει 3-4 στόματα.

Η φοβική πολιτική κατασταλτικής ρητορικής

Η διαχείριση του μεταναστευτικού από την κυβέρνηση περιέχει τα εξής στοιχεία:

– Την προώθηση του μοντέλου της εξαθλίωσης ως αντικίνητρο για μελλοντικές ροές.

– Τη στέρηση του δικαιώματος της οικογενειακής επανένωσης επίσης ως αντικίνητρο.

– Τη φοβική έως ρατσιστική ρητορική ενίοτε εμποτισμένη με παραφουσκωμένα και ανυπόστατα στοιχεία.

– Την καταστολή της μετανάστευσης με τη δημιουργία στρατοπέδων συγκέντρωσης.

Τα δύο πρώτα έχουν στόχο τη μείωση των ροών. Επιχείρημα εντελώς άκυρο αφού παρά τις σταθερά άθλιες συνθήκες υποδοχής των τελευταίων 7 χρόνων, οι ροές αυξάνονται αντί να μειώνονται.

Τα δύο τελευταία στοχεύουν στη διαχείριση της κοινής γνώμης, αφού το γνωστότερο δόγμα της ακροδεξιάς είναι πως ευκολότερα χειραγωγούνται οι μάζες που είναι φοβισμένες και φοβικές.

Στις αρχές του έτους ο ΥΠΕΣ ανακοίνωσε τη δημιουργία στρατοπέδων για τις νέες αφίξεις, αναφέροντας πως η χώρα βρίσκεται σε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» και αυτό πριν τον κορονοϊό. Αναφέρθηκε σε κλειστά κέντρα κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής, σε μαζικές απελάσεις, σε δημιουργία λίστας με «ασφαλείς χώρες» και στην επιστροφή όλων των Σύρων που έρχονται μέσω Τουρκίας. Από τις πιο τραγικές επισημάνσεις του ΥΠΕΣ είναι ότι… η κατάσταση στη Συρία έχει αρχίσει να σταθεροποιείται, ενώ από τον Νοέμβριο 2019 μέχρι τον Φεβρουάριο 2020, δηλαδή μόνο μέσα σε τρεις μήνες, είχαν προσφυγοποιηθεί 800.000 Σύροι.

Από τη φοβική πολιτική στην αξιοπρεπή ένταξη

[…] Ο Αναστασιάδης κατέθεσε στο Εθνικό Συμβούλιο μέτρα καταστολής της μετανάστευσης στο πνεύμα των εξαγγελιών του ΥΠΕΣ του. Πολλά από αυτά αποτελούν κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου και θα βρεθεί αντιμέτωπος με τη διεθνή κοινότητα. Το ξέρει; Θεωρώ πως ναι, αλλά δεν τον ενδιαφέρει. Στόχος είναι το εσωτερικό μέτωπο και η παγίωση της εξουσίας μέσω της κατασκευής ενός εχθρού. Τότε οι Εβραίοι, σήμερα οι μετανάστες.

Τι διαφορετικό θα μπορούσε να γίνει; Να επικεντρωθούμε στην ένταξη αντί στην καταστολή. Να διαθέσουμε πόρους για να στηρίξουμε ουσιαστικά τους πρόσφυγες, αντί να σπαταλούμε τα κονδύλια της ΕΕ σε τηλεοπτικές εκπομπές μαγειρικής. Με δωρεάν μαθήματα γλώσσας, με ψυχολογική στήριξη, με εντοπισμό των αναγκών τους και των ταλέντων τους και την αξιοποίηση τους στην αγορά εργασίας, με προστασία και μέτρα σχολικής ένταξης των παιδιών και με χίλια άλλα μέτρα που εφαρμόστηκαν με επιτυχία σε άλλες χώρες.

Αν πραγματικά θέλουμε να αποσυμφορήσουμε το σύστημα ασύλου από τους αιτητές που δεν πληρούν τα κριτήρια, η λύση είναι γνωστή: Να τους παραχωρήσουμε άδειες μετανάστευσης για να εργαστούν σε τομείς που έχει ανάγκη η οικονομία. Είμαστε ίσως η μοναδική χώρα που κατά συρροή παραβιάζει τις Οδηγίες της ΕΕ για τη νόμιμη μετανάστευση με μέτρα που θυμίζουν μεσαίωνα: αρνούμαστε την άδεια μακρόχρονης παραμονής σε όλους τους μετανάστες εκτός κι αν είναι πλούσιοι, εκδίδουμε μηδενικό αριθμό αδειών για μετανάστες υψηλών δεξιοτήτων (κι ας έχουμε σοβαρότατες ελλείψεις σε πολλούς κλάδους), ενώ το καθεστώς εργασίας των εργατών στη γεωργία-κτηνοτροφία και των οικιακών εργατριών παραπέμπει σε δουλεία. Με αποτέλεσμα αρκετοί οικονομικοί μετανάστες να καταφεύγουν στο σύστημα ασύλου για να αποφύγουν για όσο μπορούν την απέλαση.

Ποιοι επωφελούνται από τη μεταναστευτική πολιτική μας; Κατά κύριο λόγο οι εργοδότες που κρατούν τους μισθούς ξένων, αλλά και ντόπιων σε χαμηλά επίπεδα και κατά δεύτερο λόγο οι ατζέντηδες. Φαινόμενα που θα έπρεπε να εκλείψουν αν είχαμε μια ολοκληρωμένη και συνετή μεταναστευτική πολιτική. Ας σκεφτούμε λοιπόν τα νέα μέτρα από αυτή την οπτική και ας αποφασίσουμε αν η λύση της καταστολής που προτείνει η κυβέρνηση Αναστασιάδη είναι βιώσιμη και συμφέρουσα. Και πρωτίστως αν θέλουμε να δημιουργήσουμε στη χώρα μας το νέο Νταχάου και τη νέα Μόρια της ανθρωπότητας.

*Εμπειρογνώμονας για θέματα ισότητας και μετανάστευσης