Μιχάλης Χατζημιχαήλ: Η μαγεία του κυπριακού τραγουδιού και οι νέοι σήμερα

• «Κυριακού Πελαγία και Μιχάλης Βιολάρης οι σπουδαιότερες συνεργασίες μου»
• «Το μεγαλύτερο επίτευγμά μας με την Κυριακού Πελαγία είναι ότι επηρεάσαμε τους νέους θετικά ώστε να έρθουν στον “κήπο” του παραδοσιακού τραγουδιού»
• «Μεγάλωσα με τα μοιρολόγια και τα νανουρίσματα της γιαγιάς μου, τα τραγούδια του γάμου και τους παραδοσιακούς χορούς»

Συνέντευξη στην Παρασκευή Πασκουή

Τι είναι για εσάς η παραδοσιακή μουσική και από πού πηγάζει όλη αυτή η αγάπη για το παραδοσιακό τραγούδι;  

Tο παραδοσιακό τραγούδι είναι το πρώτο κεφάλαιο στο βιβλίο «Μουσική στο λαό». Μέσα από τα παραδοσιακά τραγούδια, την παραδοσιακή μουσική, παρουσιάζεται η ζωή των προγόνων μας, δηλαδή η ταυτότητά μας. «Την στράταν της παράδοσης οι νέοι αν περπατήσουν, θέλω να τους το ξαναπώ πως έχουν να κερτίσουν. Την στράταν τούτη να κρατούν που τους παλιούς μοιράσειν να ξέρουν πόθεν έρκουνται να ξέρουσειν πού πάσειν». Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την παράδοση του τόπου μας.

Σε ποια ηλικία ήρθατε σε πρώτη επαφή με την παραδοσιακή μουσική και τι θυμάστε από τα πρώτα εκείνα χρόνια; 

Από τον καιρό της κούνιας μου, μεγάλωσα με τα μοιρολόγια και τα νανουρίσματα της γιαγιάς μου. Οι γυναίκες στις κηδείες μοιρολογούσαν τους νεκρούς με δίστιχα. Όταν ήμουν μικρός πήγαινα στους παραδοσιακούς γάμους της περιοχής των Κοκκινοχωρίων, αλλά και του χωριού μου. Σε όλη τη διαδικασία ακολουθούσα τον βιολάρη και τον λαουτάρη για να παρακολουθώ και να ακούω προσεκτικά τα τραγούδια που παίζουν. Το αντρόγυνο χόρευε τη Δευτέρα του γάμου και όλοι γύρω τους, τους έλεγαν τραγούδια για να τους επαινέσουν ή να τους δώσουν συμβουλές για τη νέα τους ζωή. Έτσι μεγάλωσα με τα μοιρολόγια, τα τραγούδια του γάμου και τους παραδοσιακούς χορούς. Κατάγομαι από αγροτική οικογένεια, μεγάλωσα στα χωράφια μέχρι και σήμερα με μόνη διακοπή τα 5 χρόνια σπουδών μου στο εξωτερικό.

Τι σας ώθησε στο κυπριακό παραδοσιακό τραγούδι και τη λαϊκή ποίηση; Ποια είναι η μεγαλύτερη πηγή έμπνευσής σας;

Η μεγαλύτερη πηγή έμπνευσής μου είναι η ίδια η ζωή μου. Όπως πάντα ήταν τρόπος ζωής για τους παλιούς το τσίαττισμα, τα ερωτικά δίστιχα και το παραδοσιακό τραγούδι. Επίσης, πηγή έμπνευσής μου είναι ό,τι συναντώ και κοιτάζω γύρω στο δρόμο. Ακόμη και όταν οδηγώ με το αυτοκίνητο μέσα στους υπεραστικούς δρόμους παρατηρώ και διαβάζω τις πινακίδες που γράφουν τα ονόματα των διαφόρων χωριών, έτσι αντίστοιχα ταιριάζω δίστιχα τα οποία παρουσιάζω στην τηλεόραση και στην «Παραδοσιακή Βραδιά». Παρατηρώ και γράφω συνεχώς.

Στη μέχρι τώρα πορεία σας συνεργαστήκατε με πολλά μεγάλα ονόματα, όπως ο Νίκος Ξυλούρης, ο Γιώργος Νταλάρας, η Κυριακού Πελαγία. Ποια ήταν πιστεύετε η σημαντικότερη συνεργασία σας όλα αυτά τα χρόνια και τι κρατάτε από αυτήν;

Συνεργάστηκα με πολύ μεγάλους καλλιτέχνες. Συνεργάστηκα σε συναυλίες με την Άννα Βίσση, τον Μιχάλη Χατζηγιάννη, τον Μιχάλη Βιολάρη, τον Κώστα Χατζηχριστοδούλου, ωστόσο οι σημαντικότερες συνεργασίες μου μέχρι σήμερα είναι η Κυριακού Πελαγία και ο Μιχάλης Βιολάρης. Θεωρώ ευλογία τη συνεργασία μου με την Κ. Πελαγία, η οποία κράτησε 17 χρόνια και θέλω να την ευχαριστήσω γιατί μου έδωσε το δικαίωμα της αποκλειστικής συνεργασίας μαζί της. Κυκλοφορήσαμε 4 δισκογραφικές δουλειές που είχαν τεράστια επιτυχία. Η δεύτερη συνεργασία που θέλω να αναφέρω είναι ο Μιχάλης Βιολάρης. Συγκεκριμένα, αυτή την περίοδο έχουμε γράψει 17 νέα κυπριακά τραγούδια με στίχους δικούς μου και μελωδία του Μιχάλη. Αναφέρω τον Μιχάλη γιατί είναι ο άνθρωπος που διέδωσε την κυπριακή διάλεκτο έξω από τα στενά γεωγραφικά σύνορα του τόπου μας με σπουδαία τραγούδια τα οποία έγραψε και συνέθεσε ο ίδιος. Όπως το «Ούλα χαλάλιν σου», η «Λεμεσιανή», «Έλα να σμίξουμε τα θκυο» και ο «Σκάπουλος». Με τον Μιχάλη Βιολάρη είμαστε αδελφικοί φίλοι και στενοί συνεργάτες. Τα νέα κυπριακά τραγούδια που γράψαμε θα τα κυκλοφορήσουμε σύντομα σε CD και θα τραγουδήσουν εκτός από εμένα και τον Μιχάλη και άλλοι νέοι καλλιτέχνες, όπως είναι ο Κώστας Χατζηχριστοδούλου, ο Δημήτρης Μεσημέρης, η Άντρη Καραντώνη, η Δήμητρα Χατζημιχαήλ. Είναι πολύ σημαντικό για εμάς που θα συνεργαστούμε με το νέο αίμα της μουσικής του τόπου μας.

Τα τελευταία χρόνια επιτελείτε ένα μεγάλο έργο σε ό,τι αφορά την ανάδειξη της κυπριακής μουσικής παράδοσης. Ποια είναι τα κίνητρα και πόσο δύσκολο είναι το έργο αυτό;

Το έργο είναι πάρα πολύ δύσκολο. Από το 1980 και για 40 ολόκληρα χρόνια περιόδευσα σε όλα τα χωριά της Κύπρου, μίλησα με πολλούς ηλικιωμένους, δημιούργησα ένα τεράστιο αρχείο καταγράφοντας κυπριακά τραγούδια που δεν είναι πολύ γνωστά, όπως παροιμίες, παραδοσιακά παραμύθια και δίστιχα. Όσον αφορά τις εκπομπές στην τηλεόραση, προσπαθούμε να δώσουμε το κυπριακό τραγούδι και τη γνώση μας με αξιοπρέπεια και ζήλο για να το αγκαλιάσουν ακόμα περισσότερο οι νέοι. Είμαι πολύ ευχαριστημένος γιατί έρχονται πολλοί νέοι στην «Παραδοσιακή Βραδιά» κάθε Κυριακή στο ΡΙΚ. Εδώ να αναφέρω ότι η «Παραδοσιακή Βραδιά» θα συνεχιστεί και για έβδομη συνεχή χρονιά από τον Σεπτέμβρη.

Η κυπριακή παραδοσιακή μουσική θεωρείτε ότι μπορεί να ακολουθηθεί από τη νεότερη γενιά; Πιστεύετε ότι οι νέοι θα έχουν ανταπόκριση σε αυτό το είδος μουσικής στο μέλλον;

Το μεγαλύτερο επίτευγμά μας με την Κυριακού Πελαγία είναι ότι επηρεάσαμε τους νέους θετικά ώστε να έρθουν στον «κήπο» του παραδοσιακού τραγουδιού. Είμαι πολύ ευχαριστημένος με την αγάπη που μας έδειξαν οι νέοι. Προσπαθήσαμε να τους προσελκύσουμε και καταφέραμε να κερδίσουμε την αγάπη τους. Ταυτόχρονα, μαζί με την Κ. Πελαγία φέραμε στο προσκήνιο κυπριακά τραγούδια που αγάπησε ο κόσμος που δεν ήταν γνωστά στο ευρύ κοινό, όπως το «Περτίτζι μου μιτσόστομο», «Είπα σου χτενίστου λλίο», «Ο Αψεντής» και «Η Αρμενοπούλα».

Tι θα συμβουλεύατε τους νέους που επιθυμούν να ασχοληθούν με το κυπριακό παραδοσιακό τραγούδι και τη λαϊκή ποίηση;

Θέλω να συμβουλεύσω τους νέους μαζί με τα άλλα είδη μουσικής που ακούνε να ακούν και το κυπριακό τραγούδι, διότι όταν το γνωρίσουν είμαι βέβαιος ότι θα το αγαπήσουν. Αν όμως κάποιοι θέλουν να ασχοληθούν ιδιαίτερα με το κυπριακό τραγούδι, πρέπει να αφοσιωθούν σε αυτό, ψυχή τε και σώματι. Η κυπριακή μουσική είναι μαγική και μέσα από αυτήν οι νέοι και οι νέες θα δουν ένα νέο δρόμο να ανοίγεται όσον αφορά την παράδοση του τόπου μας.