Ναρκωτικά: Προγράμματα και δράσεις που στοχεύουν το κακό στη ρίζα του

•Ξενώνα για φιλοξενία ανήλικων χρηστών που δεν έχουν υποστηρικτικό περιβάλλον περιλαμβάνει πρόταση του ΑΣΚ

•Λίαν συντόμως μηχανές με… δωρεάν προφυλακτικά στους δρόμους για την πρόληψη λοιμωδών νοσημάτων

Της Μαρίνας Κουμάστα

Παγκόσμια Ημέρα Ναρκωτικών η σημερινή. Συνήθως επικεντρωνόμαστε στα νούμερα σε ό,τι αφορά το θέμα των ναρκωτικών. Τόσοι χρήστες, σε τόσα κέντρα απεξάρτησης. Τόσοι θάνατοι συνεπεία των ουσιών εξάρτησης… Τα στατιστικά δεδομένα κι οι αριθμοί σκιαγραφούν την εικόνα που παρουσιάζει το πρόβλημα στον τόπο μας. Mε τους αριθμούς όμως το πρόβλημα δεν επιλύεται. Ούτε καν αντιμετωπίζεται. Χρειάζονται μέτρα στοχευμένα για τη μάστιγα των ναρκωτικών. Και προγράμματα που αγγίζουν το κακό στη ρίζα του. Το Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου προωθεί τέτοια προγράμματα, τα οποία στοχεύουν να αντιμετωπίσουν τη χρήση νέων ψυχοδραστικών ουσιών, τη χρήση του διαδικτύου για την αγορά ουσιών, την αύξηση των θανάτων από υπερβολική δόση, καθώς και την αυξανόμενη τάση σε ό,τι αφορά μολυσματικές ασθένειες ανάμεσα στους χρήστες.

Η οικονομική κρίση, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΑΣΚ, Δρ Χρύσανθο Γεωργίου, αλλά και τα νέα επιστημονικά δεδομένα σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα της πρόληψης ανάγκασαν το Αντιναρκωτικό να αναθεωρήσει τις πρακτικές εφαρμογής των προληπτικών του παρεμβάσεων, ώστε να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες και να καλύπτουν τις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού. «Εχουμε προχωρήσει στην προώθηση στοχοθετημένων παρεμβάσεων, με έμφαση γύρω από τους άξονες για στήριξη ευάλωτων ομάδων ως προς την αποτροπή της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών και παροχή προγραμμάτων σε περιοχές υψηλού κινδύνου καθώς και για ανάπτυξη δράσεων με στόχο τη δημιουργία αποτρεπτικού περιβάλλοντος ως προς τη χρήση», λέει στη «Χ» και ενδεικτικά αναφέρεται στην προκήρυξη για φέτος δύο τέτοιων προγραμμάτων:

1. Το πρώτο πρόγραμμα αποτελεί μία έγκαιρη στοχευμένη παρέμβαση για παιδιά και εφήβους 8-15 ετών και τις οικογένειές τους που έχουν ανάγκη υποστήριξης, σε 3 επαρχίες της Κύπρου και παρέχει υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης, εκπαιδευτικής ενίσχυσης και δημιουργικής ανάπτυξης στους τομείς του αθλητισμού, του πολιτισμού και της τέχνης.

2. Το δεύτερο πρόγραμμα αποτελεί έγκαιρη παρέμβαση για ανήλικους και νεαρούς παραβάτες 12-26 ετών και τις οικογένειές τους που παρουσιάζουν παραβατική συμπεριφορά, με στόχο τη μείωση ή την εξάλειψη της παραβατικότητας, συμπεριλαμβανομένης και της αποτροπής της χρήσης ουσιών εξάρτησης, καθώς και την αποτροπή της εξάρτησης στις περιπτώσεις όπου ήδη υπάρχει πειραματισμός με τις ουσίες αυτές.

Θεραπεία αντί φυλάκιση για τους χρήστες

Απ’ τις πιο σημαντικές επιτυχίες του Αντιναρκωτικού Συμβουλίου ο Δρ Χρύσανθος Γεωργίου θεωρεί την πρόσφατη ψήφιση του «περί θεραπείας Κατηγορουμένων και Καταδικασθέντων Χρηστών ή Ουσιοεξαρτημένων Ατόμων» Νόμου, ο οποίος προβλέπει την -μετά από αξιολόγηση- παραπομπή των εξαρτημένων ατόμων που κατηγορούνται/καταδικάζονται στη θεραπεία, ως εναλλακτική επιλογή αντί της φυλάκισης. «Η πολιτική αυτή, που εφαρμόζεται και σε άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, εκπηγάζει από μια στροφή σε ό,τι αφορά την αντίληψη του προβλήματος των ουσιών εξάρτησης, κατατάσσοντάς το από τη σφαίρα της εγκληματικότητας, στη θεώρησή του ως προβλήματος δημόσιας υγείας», εξηγεί.

«Η θεραπεία, η επανένταξη και γενικά η βελτίωση της ποιότητας της ζωής του εξαρτημένου από ουσίες ατόμου, αποτελεί παράγοντα πρόληψης μιας μελλοντικής εγκληματικής συμπεριφοράς, σπάζοντας ταυτόχρονα τον φαύλο κύκλο, χρήση-εγκληματικότητα-φυλάκιση-αποφυλάκιση-χρήση», τονίζει. Επισημαίνει ακόμη ότι η πολιτική αυτή, πέρα από την ευκαιρία που δίνει στο άτομο για θεραπευτική διαχείριση της εξάρτησής του, επιτρέπει στην Πολιτεία μια καλύτερη διαχείριση των πόρων της, αφού ο εγκλεισμός των ατόμων στη φυλακή έχει αποδειχθεί διεθνώς πολύ πιο δαπανηρός από την παροχή θεραπευτικών μέτρων.

Πρόληψη στην αντιμετώπιση λοιμωδών νοσημάτων

Σε ό,τι αφορά τις μολυσματικές ασθένειες στην Κύπρο, παρά το γεγονός ότι 1 στους 4 χρήστες που βρίσκεται στη θεραπεία έκανε έστω και μια φορά ενδοφλέβια χρήση, λίγοι είναι αυτοί που παραπέμπονται για εξέταση και επομένως η διάγνωση μολυσματικών ασθενειών εκτιμάται ότι βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά το 2014, από τους 109 χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών που εξετάστηκαν, οι 49 βρέθηκαν θετικοί στην ηπατίτιδα Γ. Η ηπατίτιδα Γ, η οποία μεταδίδεται μέσω της κοινής χρήσης βελονών και άλλων συνέργων, είναι σήμερα το πιο διαδεδομένο λοιμώδες νόσημα, μεταξύ των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών στην Ευρώπη. Το ΑΣΚ προσπαθεί να διασφαλίσει το συνεχές των παρεμβάσεων ως προς την πρόληψη και την αντιμετώπιση της μετάδοσης των λοιμωδών νοσημάτων. Παραδείγματα τέτοιων παρεμβάσεων, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Αντιναρκωτικού, είναι:

•Η διευκόλυνση της πρόσβασης στη θεραπεία υποκατάστασης.

•Το πρόγραμμα «δουλειά στο δρόμο» παρέχει σε ενεργούς χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών -που δεν είναι ενταγμένοι σε κάποιο θεραπευτικό πρόγραμμα- τη δυνατότητα να καλύψουν βασικές ανάγκες υγιεινής και ασφάλειας, να λάβουν ψυχοκοινωνική υποστήριξη για να επιτύχουν θετικές αλλαγές στη συμπεριφορά τους και να απασχοληθούν δημιουργικά σε ποικίλες δραστηριότητες.

•Το πρόγραμμα «χιονοστιβάδα» -η προσέγγιση των χρηστών και η μετάδοση μηνυμάτων για την ασφαλή χρήση και την πρόληψη της μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών.

•Το πρόγραμμα χορήγησης συρίγγων.

•Η ενίσχυση του θεραπευτικού προγράμματος εντός των φυλακών με πρακτικές μείωσης της βλάβης.

Επιπρόσθετα, σημειώνει ο Δρ Γεωργίου, το ΑΣΚ έχει τροχιοδρομήσει έρευνα με σκοπό τη συλλογή στοιχείων όσον αφορά τις συμπεριφορές υψηλού κινδύνου και την εξακρίβωση της επικράτησης των ιών ηπατίτιδας Β (HBV), ηπατίτιδας C (HCV) και HIV στους χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, οι οποίοι αναζητούν θεραπεία ή άλλες υπηρεσίες στα θεραπευτικά κέντρα στην Κύπρο, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του έτους.

Στα πλαίσια της ίδιας φιλοσοφίας για μείωση της εξάπλωσης των λοιμωδών νοσημάτων ανάμεσα στους ενέσιμους χρήστες παράνομων ουσιών, αλλά και την προώθηση πρακτικών ασφαλέστερης χρήσης το ΑΣΚ θα προβεί στην τοποθέτηση Αυτόματων Μηχανών Παροχής Κουτιών Μείωσης της Βλάβης σε επιλεγμένα σημεία ανά επαρχία, όπως για παράδειγμα μια μηχανή με δωρεάν προφυλακτικά.

---

Από το ΤΑΕΠ στα… κέντρα απεξάρτησης

Δεν είναι η πρώτη φορά ούτε η τελευταία που χρήστες νόμιμων (αλκοόλ και φάρμακα) και παράνομων ουσιών εξάρτησης επισκέπτονται τα ΤΑΕΠ σε κατάσταση στέρησης της δόσης τους ή άλλων προβλημάτων υγείας. Αυτά τα άτομα αποτελούν στόχο ενός νέου προγράμματος που άρχισε να εφαρμόζει το Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου, το οποίο έχει ως στόχο την παραπομπή των ουσιοξαρτώμενων ατόμων, που έρχονται σε επαφή με το σύστημα Υγείας, στη θεραπεία. Απώτερος σκοπός του προγράμματος είναι η απεξάρτηση και η επανένταξη αυτών των ατόμων στην κοινωνία. Ως προς τούτο, το Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου προχώρησε στη δημιουργία πρωτοκόλλου με τα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών των δημοσίων νοσηλευτηρίων.

Οι παραπομπές ατόμων στα θεραπευτικά κέντρα γίνονται άμεσα από τον υπεύθυνο ιατρό του ΤΑΕΠ και εφόσον υπάρχει γραπτή συγκατάθεση του ατόμου όταν:

•Γίνει μια πρώτη διάγνωση χρήσης ή όταν το ίδιο άτομο από μόνο του δηλώσει ότι κάνει χρήση.

•Σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν τάσεις αυτοκαταστροφής ή η συμπεριφορά του ατόμου κρίνεται επικίνδυνη για τους γύρω του.

---

Οι προτάσεις του ΑΣΚ για ανήλικους χρήστες

Υπάρχουν όμως και ανήλικοι χρήστες. Και το Αντιναρκωτικό Συμβούλιο δεν θα μπορούσε να μη μεριμνήσει για αυτά τα παιδιά που έπεσαν στα δίκτυα των ναρκωτικών. «Διαπιστώθηκε», αναφέρει ο Δρ Γεωργίου, «η ύπαρξη κενών και αδυναμιών, κυρίως η ανυπαρξία ή η δυσλειτουργία μηχανισμών ή υποδομών απαραίτητων σε ό,τι αφορά την κάλυψη των αναγκών ανηλίκων που αντιμετωπίζουν (και) πρόβλημα χρήσης». Το ΑΣΚ, σημειώνει, από τον Ιούνιο του 2013 προχώρησε σε πραγματοποίηση σειράς διερευνητικών συναντήσεων με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, κρατικούς και μη, με στόχο τόσο την καταγραφή της διαδικασίας χειρισμού τέτοιων περιστατικών, όσο και τον εντοπισμό των κενών που παρατηρούνται.

Το ΑΣΚ ετοίμασε μία ολοκληρωμένη πρόταση με εισηγήσεις για βελτίωση και ενίσχυση των διαφόρων υπηρεσιών για ανηλίκους και την έχει προωθήσει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η πρόταση αυτή, ανάμεσα σε άλλα, προνοεί τον καθορισμό επί καθήκοντι παιδοψυχιάτρου σε κάθε επαρχία, συνεργασία μεταξύ Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, διαμόρφωση Κέντρου Ασφαλούς Νοσηλείας (5 κλίνες) όπου θα παρέχονται υπηρεσίες σε χρήστες (ανήλικους), οι οποίοι παρουσιάζουν βίαιη συμπεριφορά.

Αναφορικά με το χειρισμό ανήλικων χρηστών ουσιών με έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος, το ΑΣΚ προτείνει τη δημιουργία Ξενώνα Διαμονής Ανήλικων Χρηστών. Στον ξενώνα θα φιλοξενούνται ανήλικοι χρήστες, οι οποίοι έχουν ακατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον ή μπορεί να εντάσσονται οι ανήλικοι, οι οποίοι βρίσκονται υπό τη νομική φροντίδα Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, λόγω αφαίρεσης των γονικών δικαιωμάτων των γονιών τους, καθώς και οι ανήλικοι οι οποίοι δεν έχουν κατάλληλο υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον (χωρίς να έχουν αφαιρεθεί στους γονείς τους τα γονικά δικαιώματα) και κρίνεται απαραίτητη και προς όφελος της θεραπείας τους η παραμονή τους στον ξενώνα.