Νεοκλής Νεοκλέους:  O Εμποράκος είναι ο εξαπατημένος πολίτης ενός αδηφάγου Συστήματος  

Συναντήσεις/Ορίζοντας

Νεοκλής Νεοκλέους:  O Εμποράκος είναι ο κάθε εξαπατημένος πολίτης ενός αδηφάγου Συστήματος

Ο Αντώνης Γεωργίου συναντάει τον Νεοκλή Νεοκλέους που σκηνοθετεί στο Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου το αριστούργημα του Άρθουρ Μίλλερ Ο θάνατος του εμποράκου.

Στο θέατρο μπορούμε να πούμε και να ακούσουμε την αλήθεια

Τι σας γοητεύει στο θεατρικό σύμπαν του Άρθουρ Μίλλερ;

Ο Άρθουρ Μίλλερ μέσα από τα έργα του, την αρθρογραφία και τις δημόσιες τοποθετήσεις του ασκούσε κριτική στις εκάστοτε κυβερνήσεις και στη ματαιότητα του “Αμερικανικού ονείρου”. Κατέκρινε απροκάλυπτα την αμερικανική κοινωνία σε θέματα όπως ο ρατσισμός, η κερδοσκοπία, η μισαλλοδοξία, η έλλειψη δικαιοσύνης. Στα έργα του ανάδειξε αξίες για την ανθρώπινη ύπαρξη και την εξάρτηση του ατόμου από τον κοινωνικό του περίγυρο, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ηθική, την οικογένεια και στην ατομική υπευθυνότητα.

Όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και στον κόσμο όλο οι σύγχρονοι «εμποράκοι» είναι τα παραπλανημένα θύματα του καπιταλισμού.

Συνεχίζει να υφίσταται ακόμα αυτό το «Αμερικάνικο όνειρο», ποια η επίδραση του παγκόσμια αλλά και στη Κύπρο συγκεκριμένα;

Το Αμερικάνικο Όνειρο είναι η επικράτηση της άποψης ότι μέσω των χρηματικών απολαβών και των υλικών αγαθών ο άνθρωπος μπορεί να οδηγηθεί σε μια καλύτερη ζωή. Όπως τότε έτσι και σήμερα ζούμε για να ξεχρεώσουμε την υλιστική ζωή που μας επιβλήθηκε.

Τι είναι αυτό που κάνει τον «Θάνατο του Εμποράκου» έργο κλασικό και επίκαιρο ταυτόχρονα;

Οι διαχρονικές αξίες που πραγματεύεται. Στο έργο καταγράφεται η αμείλικτη επίδραση του καπιταλιστικού συστήματος στις ζωές των ανθρώπων. Ο Εμποράκος παρασύρεται από μία πλάνη βασισμένη σε υλικά αγαθά και εντυπωσιασμούς. Το κυνήγι του χρήματος, ο καταναλωτισμός, η οικογένεια και οι σχέσεις πατέρα- γιου, είναι μερικά από τα θέματα που πραγματεύεται το έργο, καθιστώντας το συγκλονιστικά επίκαιρο στην εποχή μας.

Ποιοι είναι οι σύγχρονοι «Εμποράκοι» στην Κύπρο;

O Εμποράκος του Μίλλερ είναι ο κάθε εξαπατημένος πολίτης ενός αδηφάγου Συστήματος που προωθεί ανελέητα λάθος αξίες, βασισμένες στο χρήμα και την ύλη. Αυτή η ματαιότητα οδηγεί τους ανθρώπους σε αδιέξοδο και συχνά σε τραγική κατάληξη. Όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και στον κόσμο όλο οι σύγχρονοι «εμποράκοι» είναι τα παραπλανημένα θύματα του καπιταλισμού.

Που έγκειται η τραγικότητα του (εμποράκου) Ουίλλυ Λόμαν; Της υπόλοιπης οικογένειας;

Ο Εμποράκος κυνηγά μία πλάνη. Αγοράζει τα πάντα με δόσεις, ζει μια πλασματική ευμάρεια, γίνεται σκλάβος και υποχείριο των δανειστών του, πασχίζει για το μεροκάματο, την καταξίωση, τη φήμη και για καθετί παροδικό και φευγαλέο. Ο Ουίλλυ Λόμαν ζώντας παγιδευμένος σε αυτό οδηγείται σε λανθασμένες και εν τέλει καταστροφικές επιλογές. Ανατρέφει τα παιδιά του με τις ίδιες λανθασμένες αξίες οδηγώντας τα σε αδιέξοδο και αποτυχία. Η επιμονή του στο «όνειρο» βουλιάζει την οικογένεια του και τον ίδιο στη δυστυχία.

Στο θέατρο είτε ηθοποιός είσαι, είτε σκηνοθέτης, είτε τεχνικός, είτε θεατής μπορείς ακόμα να κοινωνήσεις την αλήθεια της ύπαρξης, να ζήσεις στιγμές βαθιάς επικοινωνίας.

Πως ήταν η συνεργασία με τον Γιώργο Μουαϊμη και τους άλλους ηθοποιούς;  Ηθοποιός και εσείς τι επιζητάτε από τους ηθοποιούς σας;

Όταν ο σκηνοθέτης είναι γνώστης της υποκριτικής τέχνης και της τεχνικής της γνωρίζει και αναγνωρίζει τι είναι εύκολο και τι δύσκολο για τον κάθε ηθοποιό, γι αυτό και ξέρει πως να είναι μεθοδικός και υπομονετικός με τους ηθοποιούς του. Είναι σημαντικό ο σκηνοθέτης να σέβεται την ατομικότητα του ηθοποιού -τα προσωπικά του δεδομένα, έτσι ώστε να του αφήνει χώρο να λειτουργεί αποδοτικά. Επιτυχία του σκηνοθέτη είναι να δημιουργήσει ένα αρμονικό σύνολο από διαφορετικές ατομικότητες. Η βαθύτερη επικοινωνία και συνεννόηση που είχα με τους αγαπημένους μου συναδέλφους λειτούργησε καταλυτικά στη δημιουργία της παράστασης. Το όλο σκεπτικό μου για την παράσταση, όπως και η βαθύτερη κατανόηση του έργου και των χαρακτήρων ήταν ευθύνη μου να παρεισφρήσουν στους ηθοποιούς μέσα από την ανάλυση των γεγονότων και τη δια μέσου γραμμή των ενεργειών του. Η συνεργασία μου με όλους τους ηθοποιούς ήταν εξαιρετικά δημιουργική και αρμονική. Ξεκινώντας τις πρόβες γνώριζα καλά τι θέλω «να πω» με την παράσταση, όπως και τον τρόπο με τον οποίο θέλω να το πω. Σε αυτή τη βάση μετατοπίσαμε μαζί το έργο από τη λογοτεχνική του μορφή στην καλλιτεχνική του, δημιουργώντας συλλογικά έναν ζωντανό σκηνικό κόσμο. Τους ευχαριστώ πολύ γι’ αυτό.

Ο Άρθουρ Μίλλερ κατέκρινε απροκάλυπτα την αμερικανική κοινωνία σε θέματα όπως ο ρατσισμός, η κερδοσκοπία, η μισαλλοδοξία, η έλλειψη δικαιοσύνης.

Ηθοποιός ή σκηνοθέτης;

Στις μέρες μας η αληθινή επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Όσο και αν νομίζουμε ότι το διαδίκτυο ευκόλυνε την επικοινωνία στην πραγματικότητα έχουμε χάσει την πραγματική ανθρώπινη επαφή. Δεν βλέπουμε τον άλλο στα μάτια απλά και ειλικρινά, δεν του λέμε καλημέρα με πηγαίο και άμεσο τρόπο. Στρουθοκαμηλίζουμε πίσω από εικονίδια και ηλεκτρονικά μηνύματα. Ζούμε σε έναν εικονικό κόσμο πλάνης και ψεύδους. Και δεν φτάνει αυτό ήρθε και η πανδημία να δυσκολέψει, αν όχι και να ακυρώσει, στο έπακρο την ανθρώπινη επαφή. Στο θέατρο είτε ηθοποιός είσαι, είτε σκηνοθέτης, είτε τεχνικός, είτε θεατής μπορείς ακόμα να κοινωνήσεις την αλήθεια της ύπαρξης, να ζήσεις στιγμές βαθιάς επικοινωνίας. Να παρασυρθείς σε συγκινήσεις και να προβάλεις απλές ανθρώπινες αξίες. Κατά τη διάρκεια μιας παράστασης το μυαλό, το σώμα και ο συναισθηματικός κόσμος λειτουργούν ταυτόχρονα. Είναι ένα διαρκές πάρε-δώσε καλλιτέχνη-θεατή. Στο θέατρο μπορούμε να πούμε και να ακούσουμε την αλήθεια. Για μένα ο τρόπος δεν αλλάζει την ουσία -είτε ως ηθοποιός, είτε ως σκηνοθέτης αυτή την αλήθεια θέλω να υπηρετώ και να αναδεικνύω.

Η περίοδος της πανδημίας πόσο επηρέασε τις πρόβες; Πως βίωσες αυτή την περιόδο, ένα χρόνο τώρα;

Θα απαντήσω στο ερώτημα με μια ουσιαστική και βιωματική τοποθέτηση ως προς τον εγκλεισμό και τους περιορισμούς. Θεωρώ πως η ελευθερία έκφρασης του ανθρώπου όσο και αν κάποιοι θέλουν να την πολεμήσουν πρέπει να είναι δεδομένη και να παραμείνει δεδομένη ως φυσικό, πολιτικό και κοινωνικό δικαίωμα του. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να εμποδίζει την πηγαία ανάγκη της ανθρώπινης ύπαρξης για ελεύθερη έκφραση. Ούτε πανδημίες, ούτε ακροδεξιές και (παρά)θρησκευτικές οργανώσεις. Το θέατρο και συγκεκριμένα οι θεατρικές παραστάσεις έχουν ως θεμέλιο λίθο τους την ελευθερία της σκέψης, των συναισθημάτων και της έκφρασης αυτών, μέσω του σώματος και της φωνής, με άμεσο δέκτη το κοινό. Αυτήν τη ζωντανή, ουσιαστική τελετουργία, ελεύθερης επικοινωνίας των ανθρώπων μέσα από τα θεατρικά έργα των μεγάλων συγγραφέων, το κράτος οφείλει να την προστατεύει και να την προωθεί με κάθε τρόπο. Όχι να την φιμώνει.

Οι περιορισμοί και τα συνεχόμενα ανεξέλεγκτα διατάγματα που βιώνουμε λόγω πανδημίας, έχουν στερήσει από τον άνθρωπο την ελευθερία να εκφράζεται, να ονειρεύεται, να δημιουργεί, να γελά, να υπάρχει ως ενεργός πολίτης, να εκφέρει γνώμη για ότι του συμβαίνει, να μπορεί να αποφασίζει ο ίδιος για το πώς θα πορευθεί στην ζωή του. Μέσα από το θέατρο, ο άνθρωπος μπορεί να βρει αυτή την ελευθερία και την ψυχική ισορροπία του, να αντλήσει δύναμη έτσι ώστε να  αντέξει δυσκολίες και αντιξοότητες. Το θέατρο μπορεί να γίνει μια υπαρξιακή, υπερβατική εμπειρία. Γι’ αυτό το κράτος πρέπει να το προσέχει το θέατρο, ναι, να το προσέχει ως κόρην οφθαλμού. Να το βοηθά να εξελίσσεται, να του δίνει τον κοινωνικό- πολιτικό χώρο που του αξίζει και όχι να το υποβαθμίζει, θεωρώντας το δευτερευούσης σημασίας.

Ελπίζω και εύχομαι ο κόσμος να ανακτήσει ξανά την αίσθηση σιγουριάς και ασφάλειας που οφείλει να νιώθει για τον εαυτό του και για τον συνάνθρωπο του.

Πιστεύεις πως μας αφήνει «διαφορετικούς» αυτή η περίοδος εμάς και τον κόσμο γενικότερα; 

Εύχομαι να μην μας αφήσει πιο υποτακτικούς και τρομοκρατημένους. Είναι γεγονός ότι αυτή η περίοδος δημιούργησε φοβισμένους ανθρώπους, έτοιμους να δεχτούν με υπακοή το όποιο διάταγμα χωρίς να αντιδρούν σε αυτό, χωρίς να έχουν κριτική σκέψη σε αυτό που τους συμβαίνει, απλώς ακολουθούσαν εντολές εκ των άνωθεν. Αυτός ο χειριστικός τρόπος μέσω του εκφοβισμού δημιουργεί ανθρώπους μαριονέτες και όχι ελεύθερους πολίτες. Δυστυχώς ναι, θα μας αφήσει «διαφορετικούς» αυτή η περίοδος. Ελπίζω και εύχομαι ο κόσμος να ανακτήσει ξανά την αίσθηση σιγουριάς και ασφάλειας που οφείλει να νιώθει για τον εαυτό του και για τον συνάνθρωπο του.

Κεντρική Σκηνή ΘΟΚ

κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή, 18:00