Νίκος Σαμψών: Άρχισα να προετοιμάζω πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου

Επιμέλεια: Μιχάλης Μιχαήλ
Μετάφραση από τα γερμανικά Τάσος Κωστέας

Ενώ οι πρώτοι Τούρκοι κομάντος είχαν ήδη πατήσει το πόδι τους στην Κύπρο για ανίχνευση εδάφους ενόψει της επικείμενης τουρκικής εισβολής που θα γινόταν λίγες ώρες αργότερα, ο λεγόμενος Πρόεδρος του πραξικοπήματος, Νίκος Σαμψών, έδινε συνέντευξη στο γερμανικό περιοδικό SPIEGEL και στον δημοσιογράφο Ζίγκφριντ Κόγκελφραντς. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η συνέντευξη λήφθηκε στις 9:30 το βράδυ και ο Σαμψών δεν είχε ιδέα για την εισβολή των Τούρκων.

Από τη συνέντευξη σημειώνουμε τις αναφορές του στον Μακάριο, τον οποίο αποκαλεί με το κοσμικό επίθετό του, «Μούσκος», όπως τον αποκαλούσε ο Γρίβας και τα μέλη της ΕΟΚΑ Β’ και οι χουντικοί.

Μέσα από τη συνέντευξη ο ίδιος ο Σαμψών -σε αντίθεση με όσα έλεγε αργότερα- δηλώνει ξεκάθαρα ότι μετά από έναν τσακωμό του με τον Μακάριο, δύο μήνες πριν τις 15 Ιουλίου, είπε στον Πρόεδρο «θα καθίσω εδώ στην καρέκλα σου και σύντομα», για να προσθέσει ότι «εκείνη την ημέρα άρχισα να προετοιμάζω το πραξικόπημα». Στην προσπάθειά του να μειώσει τον Μακάριο, αναφέρει ότι τον άφησαν να φύγει από το Προεδρικό (κάτι που το επανέλαβε και αργότερα), ενώ μειδίαμα προκαλεί ο ισχυρισμός του ότι ούτε ο ίδιος ούτε το ΡΙΚ είχαν μεταδώσει ότι ο Μακάριος ήταν νεκρός. Βγάζοντας όλο το μίσος του προς τον Μακάριο, τον χαρακτηρίζει τρελό, προδότη και βάναυσο δικτάτορα που δούλεψε με βία και ανθρωποκτονίες, βασανιστήρια και τρόμο.

Η συνέντευξη:

SPIEGEL: Κύριε Σαμψών, έχετε τη φήμη ενός ψυχρού δολοφόνου. Αυτό είναι το είδος του Προέδρου που χρειάζεται η Κύπρος;
ΣΑΜΨΩΝ: Ακούστε, ήμουν αντάρτης. Πάλεψα για τη χώρα μου και ήμουν καλός μαχητής. Δεν αγωνίστηκαν επίσης οι Βρετανοί, οι Γερμανοί για τη χώρα τους; Γιατί δεν τους αποκαλείτε δολοφόνους; Οι Βρετανοί, που φωνάζουν σήμερα ότι είμαι δολοφόνος, επευφημούσαν όταν ο Γάλλος Μακίς σκότωσε τους Γερμανούς. Και τι είπε ο Τσόρτσιλ όταν βρισκόταν προ των πυλών γερμανική εισβολή; Κάλεσε τους συμπατριώτες του να σφαγιάσουν τους Γερμανούς, αν χρειαστεί με μαχαίρια και πέτρες. Ήταν αυτός ο λόγος που ήταν δολοφόνος, τρομοκράτης;

SPIEGEL: Δεν είναι μόνο οι Βρετανοί που σας αποκαλούν έτσι. Οι Τούρκοι έχουν μαζί σας ανοιχτό λογαριασμό από τον εμφύλιο πόλεμο του 1963.
ΣΑΜΨΩΝ: Οι Βρετανοί, οι Τούρκοι, ποιος άλλος; Τώρα φωνάζουν γιατί ο Σαμψών έγινε Πρόεδρος; Ναι, είμαι το μόνο άτομο στον κόσμο που αγωνίστηκε για την ελευθερία της χώρας του και έγινε ηγέτης του;

Άρχισα να ετοιμάζω πραξικόπημα

SPIEGEL: Σίγουρα όχι, αλλά πώς φτάσατε ώς εδώ; Λένε ότι διοριστήκατε από τη Χούντα των Αθηνών.
ΣΑΜΨΩΝ: Ναι, το λένε αυτό! Ακούστε: Είδα τον Μούσκο για τελευταία φορά ακριβώς πριν από δύο μήνες. Είχαμε έναν καβγά. Με κατηγόρησε για την ομιλία μου στην κηδεία του στρατηγού Γρίβα, στην οποία είπα ότι ο στόχος του νεκρού στο τέλος θα επιτευχθεί. Ο Μούσκος οργίστηκε και ορκίστηκε ότι θα μεριμνούσε να μην επανεκλεγώ στο κοινοβούλιο. Τότε θύμωσα και του φώναξα: «Εντάξει, το λες αυτό, τώρα άκου τι θα σου πω: Θα καθίσω εδώ στην καρέκλα σου και σύντομα!» Εκείνη την ημέρα άρχισα να προετοιμάζω το πραξικόπημα.

SPIEGEL: Γιατί είπατε ότι ο Μακάριος πέθανε;
ΣΑΜΨΩΝ: Τώρα πρόκειται να σας πω κάτι που δεν έχω πει ποτέ σε κανέναν: Γνωρίζαμε ότι ο Μούσκος ήταν ζωντανός. Τον αφήσαμε σκόπιμα να φύγει. Θα μπορούσαμε να τον πάρουμε εύκολα. Οδήγησε πέρα από το σπίτι μου όταν κατέβηκε από τα βουνά του Τροόδους από το Σαββατοκύριακό του. Στη συνέχεια δέχτηκε 34 παιδιά από την Αίγυπτο στο παλάτι του. Γνωρίζαμε ότι ήταν μέσα, οπότε διατάξαμε τον υπεύθυνο της επίθεσης να αφήσει τον Μούσκο να φύγει, να φέρει τα παιδιά στην ασφάλεια και μετά να κάνει τα υπόλοιπα!

SPIEGEL: Αλλά γιατί είπατε ότι ήταν νεκρός;
ΣΑΜΨΩΝ: Δεν το είπα ποτέ, ούτε το ραδιόφωνο. Εμείς οι Έλληνες εννοούμε διαφορετικά πράγματα στη γλώσσα μας μεταξύ «νεκρών» και νεκρών. Το ραδιόφωνο είπε ότι ο Μακάριος ήταν «νεκρός» -και αυτό σημαίνει τελειωμένος και ήταν. Δεν μας ενδιέφερε η σορός του, προτιμούσαμε ο Μούσκος να φύγει και οι οπαδοί του, τους οποίους κάλεσε να αντισταθούν, να μπορούν να δουν τι είδους άνθρωπος ήταν. Θα μπορούσαμε να τον ξεκάνουμε όταν οι Βρετανοί τον πήραν από την Πάφο με ελικόπτερο. Ο διοικητής μας, που τον παρακολούθησε μέσα από κιάλια, ρώτησε αν θα τον σκότωνε όταν το ελικόπτερο ήταν ακόμα στο έδαφος ή αν θα πυροβολήσει το ελικόπτερο. Τότε τον διατάξαμε «αφήστε τον Μούσκο να φύγει, θα φύγει από την Κύπρο για πάντα».

Δεν αποτελεί κίνδυνο ο Μακάριος

SPIEGEL: Δεν θεωρήσατε πλέον τον ζωντανό Μακάριο κίνδυνο;
ΣΑΜΨΩΝ: Ω, για μερικές εβδομάδες μπορεί ακόμα να κάνει μεγάλες ομιλίες και να ξεσηκώνει σκόνη. Όμως δεν θα ήταν Πρόεδρος, ούτε πια Αρχιεπίσκοπος, μόνο ο Μούσκος, ο μετανάστης. Σκεφτείτε πώς τα πήγε ο Faruk.

SPIEGEL: Τι έπρεπε να κάνει, να μείνει εδώ;
ΣΑΜΨΩΝ: Ένας ηγέτης πρέπει να μπορεί να πεθάνει με τους ανθρώπους του.

SPIEGEL: Δεν μιλούσατε πάντοτε για τον Μακάριο έτσι, ήσασταν φίλος του.
SAMPSON: Ήμουν φίλος του. Όπως πολλοί άλλοι, πίστευα κι εγώ ότι ένας άνθρωπος στην Εκκλησία δεν θα μπορούσε να είναι διπλοπρόσωπος. Έκανα λάθος επίσης. Ο Μούσκος ήταν απλώς μεγαλομανής. Ξέρετε τι ήταν το αγαπημένο του ρητό; «Εγώ είμαι η Κύπρος», έλεγε συνεχώς. Ήταν τρελός, προδότης, βάναυσος δικτάτορας, δούλεψε με βία και ανθρωποκτονίες, βασανιστήρια και τρόμο

Θα διαπραγματευθεί με τους Τούρκους!

SPIEGEL: Είχε πραγματικά τόσο μεγάλη δύναμη; Δεν ήταν μόνος στο νησί, υπήρχαν οι Έλληνες, οι Τούρκοι, εσείς επίσης…
ΣΑΜΨΩΝ: Ναι, οι Έλληνες. Δεν ξέρετε ότι οι Έλληνες αξιωματικοί της Εθνικής Φρουράς ήταν όλοι σχεδόν γεννημένοι στην Κύπρο; Ο Γρίβας ήταν Κύπριος. Ήταν Έλληνας γιατί αποφοίτησε από την ελληνική στρατιωτική ακαδημία.

SPIEGEL: Κύριε Σαμψών, οι Τούρκοι συνδέουν με το όνομά σας με κακές αναμνήσεις. Πώς σκοπεύετε να τα συνδυάσετε;
ΣΑΜΨΩΝ: Πολέμησα τους Τούρκους γιατί ήμουν στρατιώτης και γιατί ο Μούσκος με διέταξε να το κάνω. Γιατί οι στρατιώτες κατηγορούνται πάντα ενώ ποτέ οι ηγέτες; Τώρα θα διαπραγματευτούμε με τους Τούρκους, όπως το έχουμε κάνει μέχρι τώρα. Τίποτα δεν έχει αλλάξει εκτός από το ότι ο Μούσκος δεν είναι πια εκεί, και αυτό είναι καλό και για τους Τούρκους.

Ο Ζίγκφριντ Κόγκελφραντς σε υποσημείωσή του επισημαίνει ότι έξι ημέρες αργότερα ο Σαμψών, τώρα πρώην Πρόεδρος, είπε σε έναν Αμερικανό ανταποκριτή ότι δεν ήταν μυστικός μέτοχος στα ελληνικά σχέδια πραξικοπήματος: «Με πήγαν στην έδρα της Εθνικής Φρουράς και διέταξαν “Θα είσαι Πρόεδρος”. Εγώ είπα όχι. Επέμειναν. Για να αποφύγω τον εμφύλιο πόλεμο δέχτηκα». Εμείς σημειώνουμε ότι οι περισσότερες θέσεις που διατυπώνει στη συγκεκριμένη συνέντευξή του ο Νίκος Σαμψών συγκρούονται και αντιφάσκουν με άλλα που ανέφερε αργότερα σε συνεντεύξεις του, όπως το ότι δεν είχε καμία ανάμειξη στο πραξικόπημα και ότι δεν είχε διαφορές με τον Πρόεδρο Μακάριο.